Na stronie internetowej „Płużnickie historie” umieszczam chronologiczny zapis różnych zdarzeń z przeszłości dwudziestu wsi dzisiejszej gminy Płużnica. Informacje wyszperane przeze mnie w ciągu wielu lat, pochodzą z kilkunastu ocalonych kronik, wspomnień, pamiętników, rozmów oraz dokumentów oddających klimaty niegdysiejszych czasów. Jest tu zawarty plon kwerendy gazet, opracowań umieszczonych w kujawsko-pomorskiej bibliotece cyfrowej. Są także relacje utrwalone na piśmie i przekazane ustnie mieszkańców naszych wsi, z których wielu już nie ma wśród nas. Wszyscy, którzy trafią na to internetowe opracowania mają szansę uczestniczyć w tym amatorskim grzebaniu w przeszłości i dołączyć kręgu osób, którym historia naszej małej ojczyzny jest bliska. Oczekuję, iż zainteresowani w jej utrwalaniu, znający jakieś, godne utrwalenia fakty z przeszłości, włączą się do tego wspólnego pisania. Liczę również na przyjazną weryfikację treści umieszczonych na tych stronach. Zachęcam do wpisu uwag, przekazywania nowych informacji, które wzbogacą „płużnickie historie”. Wszelkie uwagi i propozycje proszę kierować na „komentarze”, na adres mailowy: info@pluznickiehistorie.pl lub telefonicznie 604209351.
Przekazując Państwu owo pisanie spłacam dług wobec, nieżyjących już kronikarzy naszej małej ojczyzny: Witalisa Szlachcikowskiego z Wąbrzeźna i Mieczysława Kiszki z Uciąża, z którymi się znałem, a którzy pragnęli, aby wspominki o przeszłości trafiły do szerszego grona czytelników. Zawdzięczam bowiem im i innym, iż zachowane kroniki szkolne, wspomnienia i inne materiały ocaliły wiele ciekawych faktów z przeszłości. Każda z tych osób opisywała obraz swego środowiska; szkoły, rodziny, wsi.. Z tych niewielu zachowanych wspomnień, kronik, da się ułożyć szkice obrazujące życie w czasie zaboru pruskiego, II Rzeczypospolitej, okresu II wojny światowej, epoki stalinowskiej i realnego socjalizmu. Podkreślić należy pracę kronikarzy nauczycieli sprzed 1939 roku i lat powojennych, gdyż wtedy jeszcze kroniki szkolne odzwierciedlały nie tylko to co dzieje się w szkole, ale opisywały również zdarzenia z okolicznych miejscowości. Niektórzy nauczyciele – kierownicy szkół na moją prośbę w latach 80 tych ubiegłego wieku napisali opracowania sięgające do historii szkół i najbliższego środowiska. Byli to; Bogusław Karasiński z Wieldządza, Bronisław Paetsch z Czapel, Mikołaj Oniśkiewicz z Józefkowa, Franciszek Grzegorzewski z Płużnicy, Wiesław Turalski z Wiewiórek, Roman Neumann z Nowej Wsi, Maria Taczyńska z Dąbrówki, Teresa Targońska z Płąchaw, Roman Neumann z Nowej Wsi królewskiej. Wszyscy oni mieli jedną wspólną cechę. Niezależnie od tego w jakim okresie żyli, byli bardzo aktywni w swych środowiskach. Pełnili wiele funkcji w organizacjach społecznych; strażackich, kobiecych, w sołectwie, wśród młodzieży, w kółkach rolniczych itp. Spełniali swe posłannictwo zawodowe i społeczne, o czym do dzisiaj z rozrzewnieniem wspominają starsi mieszkańcy wsi.
Wielu ludzi przyczyniło się i jak mniemam będzie przyczyniać się do poszerzenia tych informacji. W miarę umieszczania opracowań tematycznych na tej stronie poznamy wielu ludzi, którzy wzbogacili nasza historyczną wiedzę. Ciągle też napotykam ludzi, którzy mają chęć opowiedzenia o swoich rodzinnych sekretach, co wzbogaca i dodaje smaku naszej lokalnej historii. Sporo informacji, zwłaszcza od 1973 r. tj. od momentu powstania gminy Płużnica, aż po czasy dzisiejsze pochodzą z mojego prywatnego archiwum, które gromadziłem w formie zapisków, notatek z zebrań, spotkań. Informacje te są utrwalone w prowadzonych przeze mnie kronikach gminy Płużnica od 1973 do 1998 r. a także w swoiście prowadzonej kronice, wychodzącego od 1998 roku „Informatorze Płużnickim”, którego byłem jednym współzałożycieli.
Gromadząc zapiski z poszczególnych wsi gminy Płużnica korzystałem z własnych archiwów, z dokumentów gminny Płużnica oraz z następujących źródeł;
I. Źródła pruskie
- „Geschichte des Kreises Briesen” Benno Heyma w tłumaczeniu (historie poszczególnych wsi) Witalisa Szlachcikowskiego z Wąbrzeźna i Mieczysława Kiszki z Uciąża
- kroniki szkoły pruskiej z Błędowa z lat 1892 -1920 prowadzonej przez Paula von Snarskiego w tłumaczeniu Franciszka Grzegorzewskiego z Płużnicy
- kroniki szkoły pruskiej w Uciążu – z lat 1903 – 1920 prowadzonej przez; Karola Lemke, Gustawa Kursińskiego, Waldheima. Kronikę niemiecką opracował Mieczysław Kiszka. Opracowanie historyczne napisała również Teresa Gielniak.
II. Źródła miejscowe
- kroniki szkół były pisane przez:
- Dąbrówka- l. 1945-1973; Bronisława Kroskowska, Maria Taczyńska.
- Błędowo- l. 1920-1939; Tadeusz Pronobis, Alojzy Ciepłuch.
- Błędowo/Płąchawy; 1945-1954; Franciszek Rudnicki.
- Czaple- l. 1945-1979; Bronisław Paetsch.
- Nowa Wieś Król.- l. 1945-1973; Jan Neumann.
- Mgowo l. 1945-1997; Józef Walczak, Józefa Łysakowska, Stanisława Konicka, Renata Florczak.
- Płużnica- l. 1968-1993; Andrzej Rygielski.
- Wieldządz- l. 1945-1984; Jerzy Skibiński, Marian Białecki, Zygmunt Chmielewski, Bogusław Karasiński.
- Uciąż- l. 1920-1939 oraz 1947-1988; Józef Marchlewicz, Mieczysław Kiszka.
Po 1945 r. nie prowadzono lub zaginęły kroniki w szkołach; Wiewiórki, Orłowo, Goryń, Kotnowo, Józefkowo. Generalnie w szkolnych kronikach od lat 60 tych odstąpiono od zamieszczania faktów z historii wsi. Kroniki z takie w większości notowały sztampowo wpisywane wydarzenia szkolne takie jak; rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, wykaz oddziałów i czasem nazwiska nauczycieli! Kroniki przestały odzwierciedlać życie wsi i na dobrą sprawę również szkoły – wielka to szkoda!
- przyczynki kronikarskie szkół spisane w l. 80 tych przez:
- Józefkowo – Mikołaja Oniśkiewicza.
- Wiewiórki – Wiesława Turalskiego.
- Nowej Wsi – Romana Neumanna.
- Płąchaw – Teresy Targońskiej.
- dokumenty szkoły powszechnej w Józefkowie z lat 1926-1937, prowadzone przez nauczyciela Józefa Kamińskiego.
- kronika [gromad ] powiatu wąbrzeskiego – Witalisa Szlachcikowskiego.
- kroniki gminy Płużnica z lat 1973 – 1989 – Elżbiety Neumann, Janusz Marcinkowskiego.
- kronika gminy Płużnica z lat 1989 – 2000 – Janusza Marcinkowskiego.
- Dzieje Orłowa (kronika rodzinna) – Katarzyny Ślaskiej.
- Z dziejów gminy Płużnica – Marka Pawłowskiego.
- Zeszyty historyczne ; Alfabet miejscowości” pod redakcją Aleksandra Czarneckiego.
- Kronika działalności Klubu w Mgowie – prowadzona przez Urszulę Wróbel.
- Zarys dziejów parafii rzymskokatolickiej pw Św. Marcina Biskupa-eszek Pachoń
- „Samorządy, wójtowie, sołtysi w l. 1772-2005 na terenie dzisiejszej gminy Płużnica-Janusz Marcinkowski 2005 r.
- „O mieszkańcach wsi Uciąż” l. 1900-1939. Mieczysław Kiszka.Uciąż 1983 r.
Można-należy zajrzeć-korzystałem między innymi z opracowań:
- „Diecezja Chełmińska. Zarys historyczno–statystyczny”. Pelplin 1928 r.
- „Diecezja Toruńska. „Pr. zb. Ks. Stanisław Kardasz 1997 r.
- „Kijewo Królewskie” L. Pachoń. Kijewo 2000 r.
- „Lisewo i okolice”. Jacek Bachanek, Ryszard Kirkowski. Lisewo 1993 r.
- „O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich”. W. Kętrzyński Lwów 1882 r.
- „Orłowo gm. Płużnica – zespół pałacowo – parkowy”. Jolanta Chrostowska, Krystyna Kalinowska. Toruń 1995 r.
- „Osadnictwo w ziemi chełmińskiej w wiekach średnich”. Lwów 1936 r.
- „Pałace i dwory ziemi wąbrzeskiej”. Adam Stencel. Wąbrzezno 2011 r.
- „Pamiętnik Natalisa Sulerzyskiego”. Kraków 1871 r.
- „Pod trzcinowym dachem w Stanisławkach”. Irena Szymion. Wąbrzezno 2011 r.
- „Polski Słownik Biograficzny”. 1935 r.
- „Pomorze gdańskie w powstaniu styczniowym”. A. Bukowski Gdańsk 1964 r.
- Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Toruń 2000 r.
- „Sarnowo – z dziejów parafii”. Leszek Pachoń Sarnowo 2010 r.
- „Szkice z dziejów Ryńska” pod red. W. Rozynkowskiego.” Mikołaj z Ryńska”. A.Szweda Pelplin-Ryńsk 2011 r.
- „Towarzystwo Naukowe w Toruniu”. Jerzy Serczyk”. Poznań 1974 r.
- Trzebcz Szlachecki” zespół dworsko-parkowy. Bogdan Chrapkowski, Maciej Rejmanowski. Toruń 1997 r.
- „Turzno” B. Chrapkowski.,R. Flik, M.Kołyszko, S. Wojdyło. Toruń 1996 r.
- „Turzno” M. Pawłowski Toruń 1996 r.
- „Wybitni ludzie dawnego Torunia”. Red. M. Biskupa. Sz. Wierzchosławski. Warszawa 1982 r.
- „Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu”. Chudziak. Toruń 1996 r.
- „Ziemia Chełmińska w przeszłości”. Marian Biskup. Wrocław 1961 r.
Gazety; sporo informacji pochodzi z gazet przeglądanych poprzez Kujawsko-Pomorską Biblioteka Cyfrową;
- „Nadwiślanin”-roczniki z lat: 1850-1866, 1919-1931.
- „Gazeta Toruńska”-roczniki z lat: 1867-1890.
- „Przyjaciel Ludu”-roczniki z lat: 1880, 1881, 1882,1883, 1884, 1885, 1886, 1887, 1888.
W porządkowaniu materiałów, przygotowywaniu danych, wspomagali pracownicy Urzędu Gminy w Płużnicy; Marlena i Mariusz Bartosikowie, Jolanta Duma, Magdalena Fiałkowska, Zenona Wach, Bogumiła Zużewicz.
W tekście wykorzystałem zdjęcia wykonane między innymi przez; Mariusza Bartosika, Wojciecha Bartoszewskiego, Tadeusza Juszczyńskiego, Mieczysława Kiszkę, Macieja Puchałę, Kazimierza Taczyńskiego. Niestety nie zawsze zdjęcia są opisane. Jeśli będą w kwestii autorstwa jakieś uwagi, chętnie je uwzględnię. Większość zdjęć, tych współczesnych jest mojego autorstwa. Wykorzystałem również akwarele Waldemara Okońskiego.
Materiały historyczne umieszczone na stronie podzieliłem na kilka kategorii;
1.Biografie> notki biograficzne o ludziach zamieszkujących dzisiejszą gminę Płużnica.
2. Kroniki> jest to treść > zapisy orginalnych kronik. Przede wszystkim będą to kroniki szkolne.
3. Opracowania tematyczne> są to opracowanie ważnych społecznie problemów, kwestii. organizacji, grup społecznych.
4. Wsie gminy Płużnica> w 20 plikach odrębnych dla każdej wsi gminy Płużnica zgromadziłem wszelkie dostępne mi informacje dotyczące historii danej miejscowości spisane w formie diariusza.
Przygotowuję kolejne opracowania, które sukcesywnie będę umieszczał na stronie. Są to między innymi szkice historyczne instytucji, organizacji, a także opracowania, wywiady z konkretnymi ludzmi i ich historią. Opublikowane zostaną diariusze wszystkich Ochotniczych Straży Pożarnych jakie funkcjonowały na terenie gminy Płużnica. Wszystko to wymaga oczywiście czasu na dopracownie szczegółów, sprawdzenia faktów. Liczę w tej kwestii na pomoc i cierpliwość czytelników.
Płużnica, październik 2012 Janusz Marcinkowski