Pulko, Polko, Polino,
Zebrałem w latach 1974 – 2010 Płużnica Janusz Marcinkowski
Na dzisiejszą wieś Pólko składają się dawne wsie – osady, przysiółki :
1. Pieńki, Birkenhain
2. Szczera Przysługa (1736), Szerosługo (1796), Szerosługi, Szczera-Przysługa, Deutschwalde (1901), Szczerosługi…
3. Stara Gapa, Gapa, Alt Gapa …
Panorama wsi Pólko ….
XVIII } Pólko jako folwark należało do Wronia. Dzierżawcą był zamożny Wojke. Podobno majątek leżący wśród lasów był często okradany. Dlatego, aby ratować życie i mienie rzeczony Wojke postanowił go opuścić.
1829 } wieś zamieszkiwały 4 rodziny ; Christiana Treisgina,Johana Klempalskiego, Erdmana Nitzynke i Albina Wernerowskiego.
1850 } w II poł. XIX wieku w majątek należał do Wronia. Katolicy należeli do parafii w Wabrzeźnie, szkoła we Wroniu.
1868 w Pólku mieszkało 13 osób, w tym 8 ewangelików i 5 katolików. Znajdowały się tu 3 budynki w tym jeden mieszkalny.
1891 } folwark jako część majątku Wronie należał do von Alvenslebenów z Ostromecka. Administratorem był niejaki Stolzenburg.
1925 } w ramach reformy rolnej rozparcelowany został folwark Pólko należący do Joachima hr. Alvensleben. Był on w latach 1901 – 1945 właścicielem dóbr ostromeckich i Wronia z przyległościami. Folwark ten został podzielony na wiele parceli, które kupowali Polacy. Między innymi, jako główni nabywcy ; Andrzej Kochanek i Stanisław Sajdłowski kupili siedzibę – zabudowania folwarku. Sajdłowskiemu przypadł dom – dwór, natomiast Kochankowi przypadła część zabudowań gospodarczych z domem dla służby. Sajdłowski
1939 } na skraju wsi poległo 3 żołnierzy Wojska Polskiego, wycofującego się z bitwy pod Mełnem.
1939/45 niemieckim sołtysem wsi był Richard Heiman.
S z c z e r o s ł u g i –
Szczera przysługa – nazwa od przywileju lokacyjnego… Przysiółki nieistniejące, oficjalnie zlikwidowane w 1962 r. zostały włączone do obszaru wsi Pólko. Były to tereny porośnięte krzewami, przylegające do granicy z Wroniem.
Osada Pieńki, podobnie jak Szczerosługi należała do urzędu w Przydworzu. Powierzchnia wynosiła 121 ha. W 1833 r nastąpiło uwłaszczenie.
1736 } 16 marca starosta lipieniecki A.Lubomirski na zamku w Lipienku podpisał dokument w którym przekazał 4 włóki 4 gospodarzom w 40 letnie użytkowanie. Kontrakt mówił, iż na 10 lat osadnicy są zwolnieni od opłat i ciężarów. Po upływie tego okresu mieli płacić czynsz, i ponosić obowiązki pańszczyźniane ; 2 dni z kosą, 2 dni z sierpem, 2 dni z grabiami, 1 dzień zwózki nawozu. Mieszkańcy mieli prawo wyboru sołtysa wg własnego uznania, utrzymywać nauczyciela i urządzać cmentarz. Umowa zezwalała na łowienie ryb przy pomocy małych sieci, na utrzymania pasiek, zakładanie sadów i posiadanie do 20 owiec na każdej włóce. Z okazji wesel i chrzcin dozwolone jest warzenie piwa w browarze starościńskim w Lipienku w ilości jednej tonny bez opłat. Mają też prawo nabyć 1 t. piwa za gotówkę. Dwór ma prawo zażądać świadczenia po 1 korcu żyta i owsa od włóki. Budynki należy wznosić wg projektu dworu. Moment rozpoczęcia budowy dwór może uczcić piwem i gorzałką. Nie wolno sprowadzać wina z innego źródła pod rygorem 20 talarów kary.(Propinacja) Dzierżawcy zobowiązani są dostarczać dwa razy w roku furę drewna z lasów miejscowych. Drewno przeznaczone do budowy wydaje się specjalnym kwitem.(Bo lasy są rzadkie).Wolno korzystać z drewna na opał, nie wolno go jednak sprzedawać. Osadnicy nie wytrzymali 40 lat. Opuścili wieś w 1740 roku.
1740 } 18 lipca starosta Żaliński osadził 4 osadników. Ustalono czynsze od budynków i gruntów. Zniesiono przywilej korzystania z lasów.
1765} w miejscowości mieszkało trzech dzierżawców ; Michał Szemfeld, Paweł Szmelfeld, Paweł Willer, którzy płacili łącznie 60 florenów czynszu dzierżawnego. Stan chałup mieszkalnych i gospodarskich został oceniony jako dobry.
1772/1773 } pruski kataster donosił, iż we wsi mieszkało 27 mieszkańców. Byli to ; Michał Szemfeld, Piotr Szemfeld, Paweł Willer – wszyscy gospodarujący na 1 włóce ( 1 włóka ok. 17 ha) oraz Sewald robotnik leśny i bezrolny Hans Pletz. W ich rodzinach było od 3 do 7 domowników.
1783 } 15 lipca zawarto z urzędem domen (majątków królewskich) kontrakt dzierżawy wieczystej, jednak epidemia cholery w 1804 roku poczyniła spustoszenie i przetrwał tylko stary leśnik.
1804 } wieś dotknęła epidemia cholery. Z wszystkich mieszkańców ocalała tylko jedna osoba.
1824 } część lasu brzozowego przeznaczono na pastwiska, stąd nazwa Birkonhain. Ziemie te rozparcelowano wśród 7 osadników w formie dzierżawy wieczystej, ale bez zabudowań.
1831 } 30 stycznia nastąpiło uwłaszczenie dzierżawców-osadników.
1901 } przysiółek otrzymał nazwę Deutschwalde. Leśne tereny były słabo zalesione i dlatego po wykarczowaniu zamieniono je na grunty orne.
1905 } przysiółek zamieszkiwało 56 osób.
1927 } przysiółek liczył 28 dusz przynależnych do parafii katolickiej w Nowej Wsi Królewskiej. Ewangelicy mieli swoją parafię i kościół do 1888 r w Radzynie a później w Wieldządzu.
P i e ń k i – Pieńki – Birkenhain
==========
Osada po wykarczowaniu lasu brzozowego, które to grunty przeznaczono na pastwisko. Na pocz XIX wieku grunty rozparcelowano na 7 osadników, którzy przyjęli je w 1824 roku bez zabudowań w dzierżawę wieczystą. Powierzchnia wynosiła 121 ha Uwłaszczenie nastąpiło w 1833 r. Osada Pieńki, podobnie jak Szczerosługi należała do urzędu w Przydworzu.
W 1905 roku mieszkało tu 64 mieszkańców.
W 1927 roku do parafii katolickiej w Nowej Wsi Królewskiej należało 38 dusz. Ewangelicy, podobnie jak w Szczerosługach – do 1888 roku należeli do parafii w Radzyniu, a potem w Wieldządzu.
G a p a
==========
Osada Gapa położona pomiędzy dawną miejscowością pólko, a leśniczówką Pólko. W XVIII wieku była częścią majątku Wronie. W 1828 roku przeprowadzono uwłaszczenie. W 1905 r zamieszkiwało tu 15 osób.
Ewangelicy mieli swoją parafię i kościół do 1889 r w Radzynie a później w Wąbrzeźnie.