Plotznitz, Plotenz, Pfeilsdorf (1400), Płosznica, Plosznice (1570), Plusznica Wielka, Płożnica, Plusnitz, Pfeilsdorf
Płużnica; Pfeil..strzała, dorf …wieś, płoszczyk…grot-ostrze strzały, pług…
Zebrałem w latach 1974-2010 Płużnica Janusz Marcinkowski
W skład dzisiejszej wsi Płużnica wchodziły: Kwiatki (teren od Czapel do centrum wsi), Płużnica (kościół i najbliższa okolica) oraz folwark Augustynki (jego centrum to dzisiejszy dom Janusza Tomasika i firma Oleśniewicz itd)
Płużnicki dwór w akwareli Waldemara Okońskiego z 2000 roku…
….. } na Ziemi Chełmińskiej za czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego założono 11 parafii, w tym parafię płużnicką..
XII w } Pomiędzy Orłowem, Ryńskiem, Lipnica i Radzyniem rozciągała się „Wielka puszcza”. Poziom wód jeziora Wieczno był znacznie wyższy niż dzisiaj. Fale jeziora przelewały się od Płużnicy po Ryńsk
Kościół w Płużnicy w akwareli Waldemara Okońskiego z 2000 roku.
1380?} Koniec XIV w pobudowano kościół w stylu gotyckim, orientowany, murowany z kamienia i cegły. Z tamtego okresu pochodzi kropielnica i krucyfiks. Parafia płużnicka powstała przed XII w.
1400} z tego roku pochodzą pierwsze dokumenty dotyczące Płużnicy. Na obszar dzisiejszej wsi Płużnica składały się niegdysiejsze przysiółki-folwarki; Augustynki-Augustynowice, (Austindorf, Austinken, Austun) i Kwiatki (Kwetkow, Kwetten-dorf, Quitau, Quetkendorf). Jeszcze na pocz. XIX wieku Kwiatki były urzędowo odnotowane w spisach miejscowości, ale wkrótce zostały wchłonięte przez Augustynki. Kwiatki był to folwark przy Płużnicy przy bitym trakcie chełmińsko-wąbrzeskim. 100 lat po tym wchłonięciu zniknęła także odrębność Augustynek.
1423} Augustynki obejmowały 8 włók gruntu, a ich dziedzic miał obowiązek stawić się w lekkiej zbroi w służbie Zakonu. W tym samym roku rycerz Wisebud właściciel osady Kwiatki miał 7 włók i podobne obowiązki wobec Krzyżaków.
1488} jako właściciele Kwiatek występują Jakusch i Hannusz Kwiatkowscy a w 1547 Maciej Kwiatkowski. W XV w Kwiatki częściowo należały do Pilawskich. Mikołaj Pilawski należał do Związku Jaszczurczego. W 1405 roku odznaczył się przy zdobyciu Kowalewa. W roku następnym został uwięziony i ścięty przez Zakon.
1466} Nicolaus Pilawski podpisał się jako Nicolaus Pfeilsdorf.
1400} na pocz. XV właścicielem Augustynek był Jan Cegenberg, chorąży ziemi chełmińskiej. Augustynki (Augustynowice, Austindorf, Austun) sąsiadowały z Płużnicą. W latach po 1945 na tą część wsi utarło się mówić „Kołchoz”. W latach 1423-1424 należały do Hanusza Rodera.
1466} po pokoju toruńskim ziemie nasze weszły w skład państwa Jagiellonów. Ludność przez wieki przynależności do Polski spolonizowała się, włącznie z rodami rycerskimi.
1570} w Augustynkach właścicielami byli; Barbara Kwiatkowska (2 łany), Jan Kwiatkowski (4 łany) i Walenty Augustynowski (3 łany).
1570} natomiast w Płużnicy właścicielami byli Kilian Wypczyński (4 łany) i Barbara Kwiatkowska(1 łan). We wsi tenże Wypczyński posiadał karczmę.
1626} w okresie wojen szwedzkich (1926-1629) i (1655-1660) tereny nasze zostały bardzo zniszczone. Stopniała ludność, spalono domostwa, zrabowano dobytek. Ludzie umierali z głodu i chorób.
1647}tytuł kościoła Św. Małgorzaty występował w tym roku, chociaż niektórzy uważali, iż był on pod wezwaniem Św. Bartłomieja, którego figura stała koło kościoła.
1662} dane z pogłównego generalnego mówią, iż władający Kwiatkami był „Pan Gortatowski, a Płużnicą „Pan Wypczyński”. On też legował 300 florenów zapisanych na Augustynkach na rzecz kościoła parafialnego za co miała być za jego duszę odprawiana msza. Współwłaścicielami Augustynek byli wtedy; Wypczyński, Stefan Pniewski i Leski. Po Wypczyńskich dobra Płużnickie dzierżyli kolejno; Franciszek Wolski, Piwnicki, Józef Pląskowski.
1682} z Augustynowic z części „Jaśnie Wielmożnego Pana Wypczyńskiego” za dwóch ogrodników płacono podatek w wys. 8 groszy. Natomiast z Płużnicy za dwóch zagrodników, rzemieślnika i karczmarza 16 groszy.
1706} Piwnicki obrabiał 4 włóki gruntów parafialnych za co musiał utrzymywać plebana. Kościół murowany miał trzy ołtarze Św. Bartłomieja i Św. Małgorzaty. Przy kościele znajdowała się niska dzwonnica z pękniętym dzwonem
1745} Józef Pląskowski sprzedał Płużnicę z folwarkiem Kwiatki i Cholewice (część Czapel) za 28 000 zł Ewie Radeckiej ksieni Benedyktynek z Grudziądza. W następnym roku zostały puszczone gburom-chłopom w dzierżawę na 40 lat.
1747} w firmie gdańskiej Michała Wittwercka odlano dzwon znajdujący się w kościele parafialnym po dzień dzisiejszy.
1761} dzierżawców wykupił Jan Orłowski, stolnik parnawski za kwotę 30 000 florenów.
1772} ziemia chełmińska na skutek pierwszego rozbioru przechodzi w ręce króla Prus Fryderyka II. Zniesiono podział na województwa, siedzibą prowincji został Kwidzyń. Zachowano podział na powiaty; michałowski i chełmiński, w którym to znalazła się Płużnica. W tym okresie właścicielami wsi byli; Jan Orłowski, a później jego syn Franciszek. Wieś Płużnica posiadała prawo odbywania 6 jarmarków w ciągu roku.
1779} od Franciszka Orłowskiego na przetargu majątek kupił Paweł Białobłocki, który zamienił Kwiatki i Płużnicę na Orłowo z Ignacym Mellinem. W Płużnicy były wtedy; karczma, cegielnia, rybaczówka nad jeziorem i wiatrak. Właściciel majątku sprawował patronat nad parafią. Ponieważ Białobłocki nie uregulował zobowiązań rząd pruski zarekwirował majątki (Kwiatki i Płużnicę) i sprzedał je w drodze przetargu małżeństwu Schretter (prezydent sądu)
1781} Słownik Królestwa Polskiego podaje, iż Płużnica miała swą pieczęć okrągłą (30 mm) wyobrażającą na dwóch skrzyżowanych liściach palmowych ukoronowaną tarczę rokokową, w środku niej w półpierścieniu strzała żeleźcem na dół. Nad tarczą gołębica, pod nią gwiazda orderowa. Bez napisu.
1786} małżeństwo Schretter kupiło od Józefa Krupockiego Augustynki a ponadto z nadania królewskiego otrzymali oni wieś Bielawy.
1788} Płużnica odzyskała prawo do odbywania sześciu jarmarków w ciągu roku.
1794} klucz Kwiatki, Płużnica, Augustynki obejmował 19 włók. W tym roku nabyli go młynarze Andrzej Preuss z Kłódki i Daniel Turley z Przechowa za 32 000 r.r.
1794} prawa własności do majątków pozbyli się w drodze przymusowego przetargu. Następnym właścicielem stał się Jan Lehwald-Jezierski, dawniejszy pisarz grodzki chełmiński.
1795} po śmierci Jana właścicielem został jego syn Ksawery Jezierski.
1795} 17 kwietnia spłonęła plebania w Płużnicy wraz z dokumentacją parafialną.
1806} klucz płużnicki wraz z Bielawami kupił od Jezierskiego Fabian Bonwentura Nostyc-Grąbczewski z góry pow. brodnickiego.
1807-1815} nasze ziemie znalazły się w Księstwie Warszawskim. Z tego okresu pochodzi legenda o francuskiej kasie wojskowej zakopanej w Płużnicy. Nostyc -Grąbczewski był w tych latach podprefektem chełmińskim, a w roku 1813 starostą powiatu toruńskiego.
1815} majątek Augustynki został odsprzedany Ksaweremu Jeziorskiemu.
1819} założono szkołę w Płużnicy. Władze pruskie nakładały taki obowiązek na właścicieli majątków.
1821} parafia płużnicka należała do dekanatu wąbrzeskiego.
1823} Jezierski zbył majątki na rzecz rodziny Grąbczewskich. Majątek nabywa siostra Fabiana Nostyc – Grąbczewskiego.
1825} właścicielem Płużnicy-Augustynki za sumę 21 800 rr. został porucznik Segler.
1842} Proboszczem w Płużnicy w latach 1842-18449 był ks. Antoni Drążkowski. Urodził się 23 lutego 1810 roku w Wielu w powiecie chojnickim w rodzinie nauczyciela Marcina i Marcjanny. Święcenia kapłańskie otrzymał po studiach w Seminarium Duchownym w Pelplinie 25 maja 1839 r. Przed Płużnicą był wikarym w Nowem i Golubiu. Z Płużnicy przeniesiono go do pobliskiego Ryńska w którym pracował w l. 1849-1864. Zmarł 14 stycznia w Grzybnie, gdzie był proboszczem.
1857} przy plebanii płużnickiej założono Bractwo Trzeźwości. Proboszczem wówczas, w latach 1855 – 1857 był ks. Franciszek Izydor Kiedrowski. Urodził się w 6 kwietnia 1820 roku, zmarł 20 lutego 1895. Wyświęcony 27 marca 1852 roku posługę kapłańską pełnił w parafiach ; Gniew, Miłobądz, Papowie, Płużnicy, Orzechowie i Ryńsku.
1858} prawo własności majątku przeszło na zięcia Seglera-Ernesta Kriegiera z Karbowa koło Brodnicy. W rękach Kriegerów majątek Augustynki pozostał do jego parcelacji w 1899 r.
1858/60} budowano drogę Wąbrzeźno-Płużnica o długości 13 136 m. Droga miała nawierzchnię szutrową.
1863} Po wybuchu powstania styczniowego na wieś zawitały patrole wojskowe, przeprowadzano rewizje, aresztowania. 29 marca, w poniedziałek po Wielkanocy była rewizja w pobliskim Orłowie, gdzie u rządcy Gółkowskiego przetrząśnięto papiery. Jego samego ujęto i zaprowadzono do sąsiedniej wsi Augustynek razem z uczniem gospodarczym Zakrysiem. Tam prokurator i burmistrz z Wąbrzeźna badali ich, pytając o rozporządzenie rządu narodowego, o kwotę zapłaconego podatku narodowego, o broń i gdzie jest schowana. Nic się nie dowiedziano i aresztowanych puszczono.
1864} w Królestwie trwa Powstanie Styczniowe, w związku z tym Minister Spraw Wewnętrznych otrzymał od landrata (starosty) chełmińskiego pismo w którym pisze: „…iż do tej pory skompromitowali się proboszczowie…. ks. Franciszek Kiedrowski z Płużnicy.” W kościele bowiem odprawiano nabożeństwa żałobne w intencji Powstania. Ks. F. Kiedrowski urodzony w Raduniu w powiecie kościerzyńskim, był uczniem gimnazjum chełmińskiego …
1864} w sobotę zgubił elew gospodarski z Augustynek na ulicy wodnej w Chełmnie sakiewkę z 116 talarami, którą w poniedziałek znaleziono zagrzebaną w stajni handlarza Weissbeina, lecz z kwotą już znacznie nadwyrężoną.
1865} „Nadwiślanin” z 9 sierpnia zamieścił ogłoszenie: „Kucharz pojedynak lub żonaty, znający się cokolwiek na ogrodnictwie może zaraz lub od św. Marcina br. dostać miejsce. Bliższa wiadomość u nauczyciela p. Tychewicza w Płużnicy przy Lisewie, powiat chełmiński”.
1867} Z wiadomości z Wąbrzeźna pisano w „Gazecie Toruńskiej” z 13 czerwca Tychewicz obchodził 25 lecie pracy w służbie publicznej tj. nauczyciela w Płużnicy. „Koledzy z całego dziekanatu i odleglejszych okolic, przyjaciele i znajomi winszowali mu osobiście”.
1868} obszar wsi liczył 731 ha. We wsi mieszkało 132 osób. W Augustynkach hodowano bydło holenderskie.
1870} 21 listopada odbył się jarmark w Płużnicy. W następnym roku odbył się on 20 stycznia.
1873} Informacja w „Gazecie Toruńskiej” z 20 grudnia informowała: „Ustanowienie ks. Łaszewskiego administratorem w Płużnicy w powiecie chełmińskim będzie wnet powodem do procesu na podstawie ustaw majowych”. 5 stycznia informowano: „Dochodzi nas wieść, że w Płużnicy w pow. chełmińskim zamknięto kościół katolicki z powodu, że administrator ks. Łaszewski nie ustanowiony z wolą rządu [pruskiego], {mianował go Biskup], a urzędować nie przestaje”.
1874} w sierpniu majątek parafii płużnickiej, budynki, 80 ha ziemia uprawnej obłożył rząd aresztem, a administrację nad nim powierzył p. Gostomskiemu, burmistrzowi z Wąbrzeźna.
1874} w wyborach do sejmu pruskiego wyborcy Augustynek na Michała Szczanieckigo właściciela Nawry oddali 68 głosów, a na Niemca Meyera 18.
1874} administratorem, a potem proboszczem płużnickim został Heliodor Łaszewski (1838-1930), syn ziemianina z Chwarzenka pod Kościerzyną, studiował teologię w Monasterze (Münster), Fryburgu Bryzgowijskim i Monachium gdzie otrzymał święcenia kapłańskie w 1868 r. Był wikarym w Koronowie, Sarnowie, Mierzeszynie, Nowej Cerkwi, Golubiu, Pluskowęsach. W Płużnicy pełnił swoje obowiązki mimo formalnego zakazu władz pruskich i formalnego wydalenia z terenu regencji kwidzyńskiej. Rząd pruski nie uznał jego instytucji(wprowadzenia) przez biskupa Marwicza na probostwo. Aresztowany i więziony w 1875 r. zmuszony był w następnym roku opuścić ziemie polskie. Po krótkim pobycie w Paryżu osiadł w Anglii, gdzie był kapelanem domu wizytek, wśród których przebywało wiele Polek wygnanych z ojczyzny. W 1884 r. rząd pruski cofnął rozporządzenie banicyjne dotyczące ks. Łaszewskiego, który wrócił do diecezji. Pracował jako wikary w Złotowie i Wudzynie, a od roku 1887 jako proboszcz w Dźwierznie. W 1911 roku przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Toruniu.
1875} w czasie próby usunięcia proboszcza Heliodora Łaszewskiego przez władze pruskie doszło do walki z parafian z żandarmami. Nominację z rąk pruskich przyjął ks. Walenty Gołębiowski, próba wprowadzenia jego do parafii wywołała rozruchy, które musiało pacyfikować wojsko. Władze pruskie oskarżyły o wywołanie zamieszek i działania przeciwko władzy 63 parafian. Miejscowi ludzie nie chcieli mieć nic do czynienia z księdzem narzuconym przez wrogą-pruską władzę. Dlatego też ks. Gołębiewski do 1888 r odprawiał msze w pustym kościele ! W 1888 r. zrezygnował z płużnickiej parafii i trudnił się w Kwidzynie handlem drewnem. W 1900 roku przeniósł się do Brodnicy. Po odzyskaniu niepodległości Walenty Gołębiowski nie otrzymując pensji od rządu niemieckiego poprosił biskupa Rosentretera o miejsce w przytułku. Skierowano go wówczas do Domu Księży Demerytów w Rywałdzie, gdzie często „w ogrodzie widzieć było można starca brodatego, szwankującego umysłowo, rozprawiającego stale o Płużnicy”. Sprawę ks. Walentego Gołębiewskiego przedstawiamy, głównie z na podstawie artykułów „Gazety Toruńskiej”. Patrz link -„ Biografie-ludzie i ich sprawy”.
1875} według statystyk z 1864 roku majątek Augustynki liczył 158 dusz, wieś Płużnica natomiast 132 dusze.
1875} 14 kwietnia Gazeta Toruńska w artykule pt. „Wyrok na śmierć” donosiła: Donieśliśmy już o wyroku sądu przysięgłych w Grudziądzu, skazującym Adama Lewandowskiego z Płużnicy na śmierć za morderstwo. Z jak błahego powodu Lewandowski dopuścił się taj najcięższej zbrodni, przekonujemy się ze szczegółów następujących, opartych na własnem jego zeznaniu. Z pękiem wici na miotły wracał Lewandowski z boru i spotkał się w drodze z niejakim Augustynowiczem, który miał psa przy sobie. Augustynowicz zagroził mu, że oskarży go we dworze o kradzenie wici na miotły, a ponieważ Augustynowicz raz już oskarżył go we dworze, tak, że po ukaraniu cielesnym, jeszcze służbę jeszcze stracił, więc Lewandowski na tę groźbę odpowiedział Augustynowiczowi policzkiem. Augustynowicz poszczuł tedy psa na Lewandowskiego, który z tego powodu wydarł Augustynowiczowi kij i tak silnie go uderzył nim w głowę, że legł bez przytomności w rowie. Przypuszczając, że Augustynowicz jeszcze żyje, odpiął mu Lewandowski skórzaną siołkę i udusił go nią, zdjąwszy zaś z zamordowanego odzież, przywłaszczył ja sobie i poszedł. Taki był przebieg faktu, stwierdzony zeznaniem świadków. Mimo to Lewandowski w śledztwie raz się przyznał, raz zaprzeczył wszystkiemu, oskarżając nawet dwukrotnie własnego ojca o popełnienie tej zbrodni. Sędziowie przysięgli uznali go winnym rozmyślnego zabójstwa, skutkiem czego sąd skazał go na śmierć”.
W kilka miesięcy później dziewiętnastoletni wyrobnik Adam Lewandowski skazany na karę śmierci za zabicie pasterza został ułaskawiony i skazany na dożywocie więzienie w cuchthauzie. Gdy ten dekret czytano: „wpadł w rozpacz i błagał, ażeby go kazano zabić”,
1875} 28 lipiec: „Panu Tychewiczowi, nauczycielowi tamtejszemu, wytacza podobno regencja proces dyscyplinarny. Prokurator zaniechał całkiem śledztwo przeciw p. Tychewiczowi”. „ Pan Tychewicz, Nauczyciel z Płużnicy, zasuspendowany i pobiera tylko połowę pensyi, aż do ukończenia procesu dyscyplinarnego”.
Nauczyciel p. Tychewicz z Płużnicy, o którym początkowo pisano, że on właśnie całego zajścia przyczyną i którego przyaresztowano, wcale procesu nie będzie miał, gdyż śledztwo wykazało, że zupełnie niewinny”. Sprawa miała związek z zarzutami wobec dziekana wąbrzeskiego ks. Połomskiego ; „Ks. dziekanowi Połomskiemu wytoczono nowy proces o nieprawne ściąganie pieniędzy z Płużnicy. Ks. Połomski kazał podobno nauczycielowi Tychewiczowi pobierać pokładne, które umieszczał we właściwym etacie. Do tego uważał się jako dziekan upoważniony”. Księdzom ; Połomskiemu i Łaszewskiemu wytaczają nowy proces przed sądem chełmińskim o książki kościelne parafii płużnickiej.
1876} 4 styczeń Gazeta Toruńska podała następujące informacje z Płużnicy; ks. Gołębiewski ma podobno pobierać 150 marek miesięcznie zasiłku rządowego. Tychewicz, nauczyciel z Płużnicy przeniesiony został przez regencję kwidzyńską w okolice Czerska.
1876} według informacji Gazety Toruńskiej z dnia 19 marca w Płużnicy parafianie nie przystąpili do wyboru dozoru kościelnego i reprezentacji parafialnej, lecz oświadczyli, iż póki pan Gołębiewski mieszka na plebanii, zrzekają się swego prawa wyboru, gdyż z nim żadnych stosunków zawierać nie chcą. W kwietniu gazeta pisała, iż w pierwszą rocznicę „płużnickich wypadków” większa część skazanych przez sąd przysięgły w Grudziądz powróciła z więzienia i wszyscy spokojnie oddają się pracy. W położeniu ks. Gołębiewkiego nic się jeszcze nie zmieniło, kościół dotychczas świeci w niedzielę i święta pustkami, uczęszczają do niego tylko dwie czy trzy osoby, które Gołębiewski przywiózł z sobą. Komisarycznym zarządcą majątku kościelnego w Płużnicy został mianowany w miejsce niewybranego dozoru kościelnego i reprezentacji parafialnej wójt Schmidt z Bielaw w powiecie chełmińskim.
1876} w korespondencji z Płużnicy 29 sierpnia pisano w Gazecie Toruńskim: „…Miodowego życia ks. Gołębiewski wcale tam jeszcze nie zaznał. Teraz podobno ma mieć nieprzyjemny proces o pobicie żony nauczyciela za to, że mu szafy w szkole dać nie chciała”.
1877} w korespondencji „ z pod Płużnicy” pisano (Gazeta Toruńska): „Jak donosiłem o bezstronności pana P. z Augustynek, przy dozorze wyborczym 10 stycznia, tak odwrotną stroną tego medalu jest Przydwórz i Bocień. Nie tylko tu broniono ludowi polskiemu oddawać kartki i w ogóle chodzić na wybory, ale grożąc wydaleniem i innemi nieprzyjemnościami zmuszano lud polski niektóry do głosowania przeciw sumieniu i chęci! Jakiejże pracy potrzeba z naszej strony! Nie dość wieców, cichej pracy z ludem w domu brakuje! Od dawna sprawa ta leży odłogiem-zaniedbana-o czem pomówimy później!”
1877} W wyborach do parlamentu Rzeszy w styczniu bm. w okręgu toruńsko-chełmińskim mieszkańcy Płużnicy głosowali następująco: na kandydata polskiego Michała Szczanieckiego właściciela Nawry oddano 65 głosów a na Niemca Gerharda 14. Łącznie w całym okręgu zwyciężyli kandydaci niemieccy.
1877} marzec … nauczyciela Tychewicza piszą N.W.M., że to go skasowano, iż translokowany z Płużnicy, nowej posady przyjąć nie chciał. Bajki prześwietny trybunale; p. Tychewicz był już od miesięcy na nowej posadzie.
1876} lokalną inspekcję szkolną w Płużnicy złożył sam p. Gołębiewski.
1877} w Płużnicy nauczyciele miejsca zagrzać nie mogą. Po Tychowiczu był Marks, ale i ten unikał stosunków z tamtejszym kościołem, a więc od maja odchodzi. Następcą ma być Bojanowski z Gortatowa w powiecie brodnickim. Jak długo ten pobędzie? -pytała Gazeta Toruńska.
1877} 19 marca … niejaki Grabowski z Lisewa ukończył odsiadywanie półrocznego więzienia w Grudziądzu, na jakie skazanym został za udział w wydarzeniach płużnickich. „Sąsiedzi w kilka sanek i bryczek pojechali przywieść więźnia, by tym objawem zewnętrznym, dać mu dowód uczuć, jakie żywią w sercu dla cierpiącego, a nieugiętego charakteru, wobec teraźniejszych.
1877} Gazeta Toruńska z 4 kwietnia pisała: „ Culmer Zeitung z dnia 28 marca przedstawia jakoby pan Grabowski z Lisewa za „obrazę” żandarma Menna, skazanym został na 6 miesięczne więzienie; tymczasem rzecz się ma inaczej. Żandarm Menna na żwirówce we wsi Lisewie, krótko po zajściach płużnickich, chciał aresztować księdza Gulskiego, zakonnika. Zbiegowisko ludu i oburzenie było wielkie. P. Grabowski, by uniknąć zajść podobnych płużnickim wystąpił biorąc w obronę znanego mu zakonnika i jako władza miejscowa, bo sołtys nie pozwolił żandarmowi Menna aresztować, pomienionego księdza, lud tem uspakajając. Jak wyrok sądu chełmińskiego opiewa, za „Widerstand gegen die Staats-Gewalt” na za „Beleidigung” skazanym został na 6 miesięcy więzienia. W krótkim czasie po sobie, zmienia władza szkolna w Płużnicy trzeci raz nauczyciela. Obecnie gmina posyłać musi, w złe drogi, mil kilka po nauczyciela, a tu zasiewy! Reprezentacja gminna nie jest pytana o głos przy zmianie nauczyciela, ale do ponoszenia ciężarów „der Mor muss kommen”. Reprezentacje gminne winne upomnieć się o głos co do nauk dzieci. W święta wielkanocne w kościele w Lisewie był taki natłok ludzi, że później przybyli, modlić się byli zmuszeni przed kościołem. Biedny ludek z innych parafii,[płużnickiej] nie będąc dawno w kościele, płakał, że spieszył z daleka, by – modlić się pod gołym niebem i nie słyszeć słowa Bożego!”
1876} 3 września ‚Gazeta Toruńska’ pisała: „… ks. Heliodor Łaszewski, z instalacji kanonicznej proboszcz płużnicki, przesiedziawszy 19 miesięcy z więzieniu, w początku tygodnia odzyskał wolność”. Dwa dni później pisano w tej samej gazecie: „Ks. Łaszewski skazany, jak dziś czytamy, na banicję nie tylko z prowincji pruskiej i Wielkopolski, ale z całego obszaru Rzeszy niemieckiej przez cofnięcie mu indygenatu. Czy tak jest w rzeczywistości, nie umiemy na razie powiedzieć, ale nie zdaje nam się zgodne z przepisami nawet ustaw majowych”. 18 października informowano, „iż ks. Łaszewski, administrator probostwa w Płużnicy, którego wydalono z obwodu rejencji kwidzyńskiej po posiedzeniu blisko dwa lata więzienia, aresztowany został 15 października w Wąbrzeźnie”. 10 listopada potwierdzono, „iż ks. Łaszewskiego wydalono z prowincji pruskiej i poznańskiej. Landrat chełmiński ogłasza teraz przezornie, aby go w razie pojawienia się w tych prowincjach aresztować i do niego odstawić. Ile wiemy, ks. Łaszewski pracuje w …?
1878} w listopadzie donoszono, iż płużnicki proboszcz rządowy Walenty Gołębiewski według „Germanii” zostanie mianowany inspektorem szkolnym.
1879} 12 listopada na posiedzeniu w sądzie ziemiańskim wylosowano przysięgłych. Wśród nich był wylosowanych przez przewodniczącego-prezydenta sądu Ebmeiera był Temme z Bocienia, posiedziciel wiejski Richter z Augustynek.
1880} „Przyjaciel” w nr. 25 z dnia 17 czerwca wyliczał proboszczów osadzonych przez rząd pruski a nie poprzez biskupów w archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej. Łącznie było ich dziesięciu, w tym proboszcz płużnicki Walenty Gołębiowski, który w diecezji chełmińskiej był „szczęśliwie” tylko jeden naznaczony przez rząd.
1881} stan w osieroconej parafii płużnickiej na 1 stycznia 1881 roku wynosił 1172 dusze. Według stanu z dnia 1 stycznia diecezja chełmińska obejmowała 252 parafie i 399 księży. Na jednego duchownego przypadało 2300 dusz. Natomiast w Płużnicy liczono 1172 wiernych.
1881} w ogłoszeniu do Gazety Toruńskiej z wtorku 1 lutego ukazało się ogłoszenie następującej treści; włóki proboszczowskie w Płużnicy, w powiecie chełmińskim, mają być od św. Jana br na 12 lat wydzierżawione. Warunki dzierżawy można przejrzeć w plebanii w Płużnicy u p. Walentego Gołębiowskiego, który ogłaszając to w grudziądzkim Gesellige podpisuje się pod ogłoszeniem: Lic. Th. Gołembiowski, proboszcz.
1881} w roku tym majątek Płużnicę o powierzchni 731,91 ha i Augustynki 776,21 ha dzierżył Krieger z Karbowa k/Brodnicy posiadający 10 majątków o ogólnej powierzchni 7 388, 16 ha.
1881} 26 sierpnia Krieger z Karbowa (właściciel Płużnicy i Augustynek) sprzedał na jarmarku 11 koni. Najwyższa cena za jednego konia wynosiła 750 marek, najniższa 450.
1881} w październikowych wyborach do parlamentu pruskiego mieszkańcy Płużnicy na polskiego kandydata, właściciela Nawry Michała Szczanieckiego oddali 51 głosy, a na niemieckiego kandydata Dommesa 19.
1882} w miesiącu wrześniu prezes regencji kwidzyńskiej zniósł komisaryczne zarządzanie majątkiem kościelnym w Płużnicy, ponieważ obrano parafialny dozór kościelny i radę parafialną, które tą sprawą się zajmą.
1882} w Płużnicy w tegorocznych wyborach wybrano (głosowano) na 3 Polaków; Kazimierza Slaskiego z Orłowa, Ignacego Chrzanowskiego i Waśkowskiego-obydwaj z Ostrowa.
1882} „Przyjaciel” nr. 44 z 2 listopada informował o zmianie w funkcjonowaniu poczt, które wówczas były jedynym oknem na świat. 1 listopada z powodu otwarcia kolei od Torunia do Grudziądza „ustały” poczty z … Chełmna do Wąbrzeźna. Natomiast będą kursowały poczty z Chełmna do Kornatowa 2 razy dziennie. Poczta z Wąbrzeźna do Kornatowa przez Płużnicę [odchodzić będzie] o 7 rano, w Lisewie będzie o 8,50 w Kornatowie o 9,50. Z Kornatowa odchodzić będzie o 4,35 wieczorem, w Lisewie będzie o 5,45, w Wąbrzeźnie o 7,40.
1883} „Gazeta Toruńska” i „ Przyjaciel …” nr. 52 z 28 grudnia informował: iż w nocy z 30 na 31 maja ukradziono rządowemu proboszczowi płużnickiemu [ Walentemu Gołębiewskiemu] cztery konie i wóz. Ślady złodziei sięgały, aż do Bartoszewic, skąd pewnie uszli do Królestwa Polskiego.
1883} w nr. 26 z 28 czerwca „Przyjaciel Ludu” zamieścił następujące ogłoszenie: „Dostawa materiałów do budowano szosowanej drogi z Płużnicy do Zegartowic, której koszty oszacowano na 411 364 marki, ma być rozdaną w submisji dnia 9 lipca o godzinie 11.oo w biurze wydziału powiatowego w Chełmnie. Landrat powiatu chełmińskiego p. Stumpfeldt wzywa zainteresowanych, aby podawali oferty w zapieczętowanych i frankowanych listach z napisem „Submission auf Chaussebau Plusznitz – Zegartowitz”. Warunki, plany i kosztorysy można przeglądać od 1 lipca br. w biurze wydziału powiatowego w Chełmnie w godzinach służbowych.
1883} w nr 32 z 9 sierpnia „Przyjaciel Ludu” pisał: „W diecezji chełmińskiej mam tylko jednego rządowego proboszcza: Gołębiowskiego w Płużnicy”.
1884} „Przyjaciel” nr. 3 z 17 stycznia informował, iż utworzono nowy obwód inspekcji szkolnej. Od nowego roku odłączono od powiatów toruńskiego, brodnickiego i chełmińskiego trzecią część szkół i połączono w nowy obwód powiatowej inspekcji szkół. Od chełmińskiego odłączono między innymi szkoły; Błędowo, Mgowo, Nową Wieś Królewska, Płużnicę, Wieldządz … i przyłączono do powiatowej inspekcji szkół w Wąbrzeźnie. Nowym inspektorschule został Gregorovius. Były nauczyciel gimnazjalny w Lignicy.
1884} mieszkańcy Płużnicy w wyborach do parlamentu pruskiego oddali 52 głosy na Michała Szczanieckiego (w 1881-51 ), na Niemców; Meistera 25 głosów i 2 na Dommesa( w 1881-19). Ogółem w całym okręgu toruńsko-chełmińskim na Szczanieckiego głosowało 9253 osoby, na Meistera 5137, Dommesa 5650 .
1885} 10 maja w Płużnicy powstała nowa agentura pocztowa. Do okręgu tejże agentury przydzielono a) od poczty w Ryńsku; Bartoszewice i Cholewice, b) od poczty w Lisewie; Ausfelde, Augustynowice, Bocień, Józefkowo, Kazimierz (Folwark Orłowa), Kotnowo, Orłowo, Ostrowo i Małe Ostrowo.
1887} Gazeta Toruńska z 4 czerwca informowała, iż ks. Walenty Gołembiewski, proboszcz rządowy z Płużnicy opuści niebawem tą miejscowość. Przyznano mu, chociaż był na probostwie prywatnego patronatu, 3000 marek rocznej pensji. Pisma niemieckie pisały zaś; „Ponieważ p. Gołembiewski nie był nigdy jako pasterz czynnym, nie może się skarżyć na to że był pracą przeciążony, owe 3000 marek otrzymuje więc jako wynagrodzenie za ustąpienie z probostwa. W całej okolicy panuje z powodu rezygnacji Gołęmbiewskiego pomiędzy wszystkimi mieszkańcami, bez różnicy narodowości i wyznania ogólne zadowolenie”.
1887} „Przyjaciel” nr. 52 pisał: „30 czerwca Krieger z Karbowa, właściciel Augustynek podarował Towarzystwu pań posiadłość Sumowo położoną na przedmieściu Brodnicy z przeznaczeniem na dom dla sierot wartości 450 000 marek”.
1887} „Przyjaciel” nr. 55 z 12 lipca pisał: „Otwarte miejsce dla nauczycieli katolickich; w Płużnicy … zgłosić się należy do inspektora powiatowego Wintera w Wąbrzeźnie”.
1887} Tegorocznych wyborach do parlamentu pruskiego mieszkańcy Płużnicy oddali na kandydatów ; Michała Szczanieckiego z Nawry 43 głosów, na Dommesa 26
1887 } budowano szutrową szosę Płużnica-Chełmża.
1888} 25 kwietnia odprawił pierwszy raz nabożeństwo w uroczystość św. Wojciecha nowy proboszcz ks. Antoni Dawidowski, jednak już niedługo potem w jego miejsce przybył ks. Lipski z Prątnicy z Lubawskim?
1888} „Przyjaciel” nr. 49 z 19 czerwca zamieścił ogłoszenie: że „25 czerwca o godz 10,oo rano odbędzie się termin licytacji na probostwie w Płużnicy celem wydzierżawienia tymczasowo na jeden rok jednej roli do probostwa tegoż należącej. Bliższych wiadomości udzieli ks. Dawidowski w Płużnicy”. … podpisano : Zarząd majątku kościelnego Kazimierz Ślaski.
1888} Gazeta Toruńska z 30 września pisała: „…ks. Rudolf Kużel z Lupuszu został przeniesiony do Płużnicy jako administrator. Ks. Dawidowski z Płużnicy zaś przeniesiony został jako pierwszy wikary do Chojnic”. Proboszcz płużnicki ks. R. Kużel urodził się w 1847 r w Wejherowie, zmarł w Płużnicy 1915 r. Pracował jako wikary w Wejherowie i administrował parafią w Lipuszu. Jesienią 1888 roku został proboszczem w Płużnicy. W 1896 roku dobudował drewnianą wieżę kościelną. Ks. Kużel „ksiądz patriota” w 1876 r. kapelan chełmiński, został w marcu ukarany przez sąd wejherowski na karę 200 marek za przysposabianie dzieci do pierwszej spowiedzi, założył do sądu apelacyjnego w Kwidzynie o kasację wyroku. Sąd potwierdził ten wyrok i dlatego ks. Kużel wniósł do najwyższego trybunału o unieważnienie wyroku.
Ks. Rudolf Kużel .
1888} Gazeta Toruńska 19 sierpnia „W „Pielgrzymie” czytelnicy informowali o objeździe komisarza rządowego niektórych wsi położonych w powiecie wąbrzeskim jak: Niedźwiedź, Nowawieś, Płużnica „w celu zjednania gmin protestanckich”. Gazeta informowała: „Nie wiemy, czy gdzie co wskórał, lecz to wiemy, że w Niedźwiedziu trafił na twardą opokę. Życzył sobie, aby podpisano i uznano potrzebę założenia szkoły protestanckiej i to w Niedźwiedziu. Niedźwiedzianie stawili się ostro, a pan komisarz próżno odjechał”.
1888} w majątku Augustynki spaliła się stodoła, co miało być bezpośrednim powodem utworzenia straży pożarnej w Płużnicy. Obok spalonej stodoły postawiono murowaną remizę z drewnianą wieżą ćwiczebno-obserwacyjną. Stała ona na zwieńczeniu podwórca folwarcznego. [Dzisiaj jest tam garaż Gminnej Spółki Wodnej]
Płużnicka remiza strażacka rozebrana w l. 80 tych ubiegłego wieku. Fot. l. 30 te Płużnica z zasobów A. Kujaczyńskiego]
1888} Powstała we wsi spółkowa mleczarnia z udziałem okolicznych rolników.
Nieczynna od lat budynek mleczarni.[Fot. 2009 Płużnica J.M.]
1889} Ogłoszenie w gazetach: „Plebanka w Płużnicy mająca około 280 mórg powierzchni ma być 19 lutego na 12 lat wydzierżawiona. Warunki dzierżawy można było przejrzeć u proboszcza ks. Rudolfa Kużla w Płużnicy”.
1889} kwiecień …. w Płużnicy zniesione zostały jarmarki „kramne”, na bydło i konie. W innej Gazecie Toruńskiej z kwietnia potwierdzono: „Rada prowincjonalna Prus Zachodnich postanowiła znieść jarmarki w naszej wsi”. Niestety nie podano przyczyn takiej decyzji.
1889} informacja z „Gazety Toruńskiej”: „błota nad Zgniłką w powiecie wąbrzeskim będą osuszone. Zawiązało się stowarzyszenie właścicieli gruntów, a ustawy stowarzyszenia właśnie rząd zatwierdził”. W rezultacie tych działań obniżono poziom jezior Wieczno i uporządkowano zalewiskowe tereny nadjeziorne przekształcając je w łąki.
1890} w wyborach do sejmu pruskiego w głosowaniu w Płużnicy otrzymali następującą ilość głosów; Ludwik Ślaski 17, Dommes 16.
1895} 27 czerwca część Płużnicy, folwark Augustynki i ziemię rozebranego majątku Kwiatki odziedziczyła Róża Petersonowa z domu Krieger.
1896} ks. Rudolf Kużel w miejsce starej dobudował drewnianą wieżę do kościoła. Wieżę rozebrano w 1951 roku.
Kościół parafialny w Płużnicy z przełomu wieku XIX i XX wieku-1904 rok.
1899} 25 lipca Róża Krieger-Peterson sprzedała majątek pruskiej komisji kolonizacyjnej za kwotę 830 000 rr. która go rozparcelowała (833 ha) osadzając 50 niemieckich kolonistów. 35 spośród nich otrzymało parcele po 14 ha. Resztówkę z dworem wydzierżawiono?. Neogotycki dwór (zdjęcie tego dworu jest zamieszczone na tytułowej karcie strony „płużnickie historie”) przeznaczono na szkołę dla dzieci niemieckich. Nastąpiły zmiany w rolnictwie. Założono spółkę drenarską, zaczęto uprawiać buraki cukrowe. Funkcjonowała spółka mleczarska.
Dwór w Augustynkach. Fot. l. 30 te z albumu pp. Bagniewskich z Płużnicy.
[Fot. z zasobów dr Lutza Schoedera]
Za rządów Kriegerów pobudowano też prawdopodobnie wszystkie budynki folwarku. Wszystko też wskazuje na to, iż dwór pobudowali niemieccy właściciele majątku Augustynki Kriegerowie mający również majątek Karbowo koło Brodnicy. Kiedy został wybudowany, nie wiadomo. Dwór neogotycki zwany przez mieszkańców „zamkiem” spalony został przez radzieckich żołnierzy w 1945 roku. Na temat spalenia budynku krążyły dwie wersje. Jedna mówiła o tym, iż dwór zapłonął po wejściu do Płużnicy radzieckich żołnierzy. Inna głosiła, iż dwór palił się już przed wejściem Rosjan i podpalenia dokonał ktoś z polskich pracowników urzędu gminnego z czasów niemieckiej okupacji, który bał się, iż w dokumentach znajdą się ślady jego niechlubnej działalności z czasów wojny!
Od 1900 do końca panowania prusaków w 1920 pełnił funkcję szkoły? Później w czasach polskich, po utworzeniu dużej gminy w 1935 roku został siedzibą Rady i Wójta gminy Płużnica. Dla potrzeb niedużej wówczas administracji gminnej składającej się z wójta, sekretarza, pracownika ds. wojskowych, urzędnika i woźnego zajmowano salon i małe pomieszczenie na parterze budynku. Gmach ogrzewano piecami kaflowymi. Syn woźnego Witold Straszewski wspominał, iż był tam również kominek, mieszczący się w głównym holu dworu.
Dwór był całkowicie podpiwniczony, posiadał własne ujęcie wody ze studni położonej 50 m od budynku. Wodociąg założono dopiero w okupację. Woda za studni pompowana była kieratem konnym do dwóch zbiorników umieszczonych na I piętrze. Zamontowano także instalację kanalizacyjną. Dwór zelektryfikowano w latach 1927/28 roku. Szerzej na temat dworu-link-Kroniki, opracowania.
Czworaki dworskie były wybudowane wzdłuż ulicy Kotnowskiej. Było ich na Augustynkach ok. 10 szt. według stanu z lat 70 tych. Dzisiaj są to domy; Grodzickich, Rygielskich-Górecznych, Starbów i dom nauczyciela, który przebudowano w l. 60 tych.
Budynki gospodarcze; obory, stodoły. Dzisiaj zostały tylko resztki tych pięknych budowli. Przez lata były one niewykorzystywane i niszczały! Ale także przywracane życiu!
Folwarczny dom należący niegdyś do majątku Augustynki. [Fot. 2012 Płużnica J. M.]
1890?} Dawny folwark Augustynki obejmował obszar 486 ha. W tej części wsi mieszkało 103 katolików i 63 ewangelików. Jeszcze na pocz. XIX w. w pobliżu była osada Kwiatki, która się potem z Augustynkami zlała. [Kwiatki; Kwetkow, Kwettendorf, Quitau, Quetendorf-był to folwark przy Płużnicy przy bitym trakcie chełmińsko-wąbrzeskim 1 i pół mili od Wąbrzeźna. Osady podają na mapach wojskowych, urzędowe skorowidze go nie podają.. ]Grunty folwarku Kwiatki zostały wchłonięte przez Augustynki..
1890} w Gazecie Toruńskiej z 26 października ukazał się następujący tekst: „W sprawie katechizacji dzieci odbieramy z Ostrowa w pow. wąbrzeskim pod dniem 23 października następującą korespondencję:
„Zaciekawiony opisami rewizyt dekanalnych w „Gaz. Toruńskiej” z czasu ostatniego, ucieszyłem się nie mało, gdy w naszym kościele płużnickim taka rewizja przez ks. Proboszcza [ ks. Rudolf Kużel ] naszego na dzień wczorajszy w niedziele była zapowiedziana, boć chciałem i Sam się przekonać, jak teraz takie rewizje się odbywają i o takowej zaraz Wam donieść.
W parafii płużnickiej dwie są szkoły katolickie: jedna w Płużnicy, druga w Józefkowie. Obaj nauczyciele stawili się z dziećmi o godz. 9 w kościele, gdzie ja już się znajdowałem. Jest to ten sam kościół. Który podczas smutnej pamięci proboszcza rządowego p. Gołębiewskiego przez 12 lat był pustym, opuszczonym i tak nawet zaniedbanym, że prawie wszystkie piszczałki z organ powoli wykradziono, wszędzie grubo kurzawa opadła i śmieci wiele na tem świętym miejscu się zgromadziło. Obecnie za staraniem naszego proboszcza ks. R. Kużla i za pomocą całej diecezji kościół oprócz wielkiego ołtarza nową przybrał szatę. Przenajświętszy sakrament bywa tymczasem w bocznym ołtarzu przechowywany, ponieważ wielki ołtarz dla naprawy i odnowienia jest rozebrany i znajduje się w Chełmnie u pozłotnika p. Marcinkowskiego. Chorągwie wszystkie nowe i piękne, mury kościoła na wewnątrz i na zewnątrz bardzo gustownie naprawione. Potrzeba tylko nowej wieży , bo stara drewniana, wcale niestosowna do tego zresztą pięknego murowanego kościoła już zupełnie się pochyliła.
Gdym wreszcie rozpatrzywszy się w kościele w dziękczynnej trwał modlitwie, że te smutne czasy tak długiego naszego sieroctwa już się skończyły, drzwi kościelne się otwarły i wstąpił ks. Prałat Połomski z Wąbrzeźna, który zarazem jest tutejszym dziekanem, z ks. Proboszczem naszym i dwoma prowizorami.
Pomodliwszy się krótko przed Panem Jezusem poszedł ks. Prałat do zakrystii, wziął komunię i stułę, ukląkł potem przed dziećmi i razem z nimi po polsku krótki pacierz odmówił. Następnie połączył dzieci ze szkoły płużnickiej i józefowskiej, a następnie na trzy oddziały w jakich religii w szkole się uczyły. W każdym oddziale znajdowało się co od 6 i5 lat do tego oddziału należały. Tak uporządkowawszy dzieci pytał się każde z osobna, jak w domu mówi, czy po polsku czy po niemiecku, zapowiadając, że wedle tego zastosuje się z językiem przy egzaminie. Jedno tylko dziecko, chłopiec siedmioletni (Tolkemit) ze szkoły józefowskiej oświadczył, że w domu mówi po niemiecku, reszta dzieci po polsku.
Długi to był egzamin, bo blisko 2 ½ godz trwający, lecz tak smutny w rezultacie, to ten tylko może ocenić, kto był obecnym. Łzy mi się puściły, gdy byłem świadkiem, że w drugim oddziale szkoły józefowskiej jedno tylko dziecko wiedziało, że Duch św. jest trzecią osobą w Bóstwie, a żadne ani słówka powiedzieć nie umiało o zesłaniu Ducha św. Na Zielone Świątki ; było zaś w oddziale 10 dzieci, co się już 6 lat religii uczyły a 3 co 5 lat, a wszystkich dzieci w tym oddziale było 15. Najprostsze pytania w różny sposób stawiane pozostawały w oddziale bez odpowiedzi.
W 3 oddziale najniższym obu szkół żadne dziecko nie umiało całej tabeli na pamięć, 8 błogosławieństw tylko kilkoro, 5 przykazań kościelnych nieco większa połowa, a przecież najliczniejsze to oddziały, w których dzieci uczęszczały od szkoły przez 6,5,4 i 3 lata.
W pierwszym najwyższym oddziale żadne dziecko nie wiedziało nic o Salomonie o cudownym połowie ryb i powołaniu św. Piotra na apostoła ; nic o Jobie, jedno tylko i niedokładnie, o kościele co znaczy kilka dzieci dość dobrze odpowiedziało, lecz o zastępcy Chrystusa Pana św. Piotrze bardzo były odpowiedzi niedokładne.
Co za różnica egzaminów dawniejszych przez ks.ks. dziekanów odprawianych, kiedym jeszcze był dzieckiem, a teraz. Gdyby to pan Gossler choćby tylko przy jednym takim egzaminie chciał być przytomnym, przekonałby się z pewnością, że nauczyciele ucząc w 2 oddziałach wyższych dzieci polskie po niemiecku tylko, całą pracę i wszystkie siły wytężają, aby przynajmniej pierwsze początki pisma św. i katechizmu dzieci przyuczyć, lecz to tak, według mego zdania, jak się uczy dzieci wierszy na pamięć ; o religijnym wychowaniu, o zamiłowaniu tej najświętszej nauki ani mowy być nie może. W najniższym oddziale dzieci najmniej postępów wykazują, a pochodzi to stąd, że nauczycielom zmęczonym uczeniem dzieci pierwszych dwóch oddziałów już sił nie starczy do gorliwego zajęcia się dziećmi tego najniższego oddziału których nadto nie pozwolono uczyć czytać po polsku. Męką jest więc dla nauczyciela, gdy musi dzieci uczyć religii w niezrozumiałym dla nich język.
Płużnickie szkoły.
Na mapie mamy wyraznie zaznaczone dwie szkoły-Schule; jedna przy drodze do Czapel była szkołą ewangelicką, dla dzieci niemieckich i drugą przy drodze kotnowskiej dla polskich katolików. Widoczne są też; stacja kolejowa, mleczarnia i kościół.
Szkoła ewangelicka. Poniżej polska w akwareli Waldemara Okońskiego z 2000 roku w/g przedwojennego zdjęcia…
1894} Gazeta Toruńska z dnia 18 kwietnia donosiła, iż ; „Kolej trzeciorzędna z Chełmży do Radzyna i Mełna, gdzie by się łączyła z koleją Jabłonowo-Grudziądz, ma podobno widoki bliskiego uskutecznienia.
1894 } jak pisała Gazeta Toruńska (nr 95) z 26 kwietnia pisała: „20 kwietnia 1894 roku odbyło się w Radzynie zebrania członków spółki kolejowej Chełmża-Mełno. Wybrano komisję złożoną z Goedikego dawnego dyrektora (?) w Ryńsku. właścicieli ziemskich Petersona z Augustynek, Kazimierza Ślaskiego z Orłowa oraz burmistrza Radzynia Tiahrta”.
1899} Kolatorem parafii został rząd pruski po dawniejszych dziedzicach-majątku sprzedanym przez Różę Peterson z domu Krieger Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej. 22 lipca przy parafii założono Apostolstwo Modlitwy”, do którego należało 421 członków.
1900} Bruno Heim pisząc o historii Uciąża pisał: „W czasie żniw bauerzy z Uciąża zaprószyli ogień na polu należącym niegdyś do porucznika Lewina. Jako, że było gorąco ogień szybko się rozprzestrzenił się, tak że zajęły się ogniem cztery chałupy. Był to największy pożar we wsi od szeregu lat. Piętnastu właścicieli osad rentowych utworzonych przez Niemców (Baptystów), którzy wrócili z Rosji, zawiązało straż pożarną na zasadzie całodniowych dyżurów. Za przykładem bauerów z Uciąża poszli rok później chłopi z Nowej Wsi Królewskiej. Dotknęła ich taka sama klęska jak w Uciążu, z tym, że spłonęło sześć gospodarstw. Ogień szalał długo i pomagali w gaszeniu jego nawet strażacy z Płużnicy. Jest to potwierdzenie istnienia w Płużnicy straży pożarnej, która według ustnych przekazów miała powstać kilka lat wcześniej bo w 1888 roku.
Zdjęcie z l. 20 tych płużniccy strażacy uczestniczą w jakiejś uroczystości; prawdopodobnie były to dożynki?
1901} Gazeta Grudziądzka nr 105 z 31 sierpnia pisała: „Kolejka szerokotorowa Chełmża – Mełno zostanie oddaną do użytku z udziałem publiczności z dniem 15-go września br.”. Kolej lokalna Chełmża-Mełno (Kleinbahn Culmsee-Melno) była prywatnym przedsięwzięciem. Miała ona połączenie z koleją państwową (KPEV) na obu końcach linii w Chełmży i Mełnie. Oficjalne otwarcie nastąpiło 30 września 1901 r. Kolej budowała spółka Kleinbahn Aktiengesellschaft Kulmsee – Melno. W tym samym czasie wybudowano boczną kolejkę buraczaną z Płużnicy do majątku Józefkowo. W tym też roku pobudowano kolejowy budynek mieszkalny o pow. 87 m2 . Udziałowcem tej spółki był miedzy innymi właściciel Orłowa Kazimierz Slaski.
W/g internetowej pocztówki z początku ub. wieku mamy możliwość oglądania naszej stacji PKP u początków jej powstania.
1903} Rozkład jazdy pociągów z 1903 r wymieniał tylko 3 pośrednie stacje: Dziemiany (Falkenstein), Płużnica (Plusnitz), Radzyń (Rehden). Pruska nazwa Płużnicy była wtedy jeszcze „mało niemiecka”. Wkrótce została przechrzczona na Pfeilsdorf.
Rozkład jazdy z tamtych lat z Chełmży do Mełna i powrotem.
1903} wybudowano kolejarski wielolokatorski dom mieszkalny o pow. 195 m2. [Fot. 2008 Płużnica J. M…]
1904} władze pruskie zmieniły nazwę Plusnitz na bardziej „niemiecką” Pfeilsdorf.
1904} W obrębie parafii mieszka katolików Polaków 1630, ewangelików
Niemców 442, ogółem 2122. Komunikujących jest 1214. Do parafii należały miejscowości ; Płużnica 284 dusze, Bartoszewice 164, Czaple 79, Orłowo 254, Ostrowo 395, Józefkowo-Dębie 17, Józefkowo 185, Kotnowo 108…. W obrębie parafii zaginęły miejscowości: Augustynki, Cholewice, Lubodziej, Kwiatki, Ignacewo i Zazdrość. Szkoła powszechna w Płużnicy liczyła 70 dzieci katolickich w dwóch klasach, o dwu nauczycielach.
1904} zachowana pocztówka; „pozdrowienie z Płużnicy” z tego roku ukazuje „Gasthaus zum Deutschen Kaiser” „Pod cesarzem niemieckim”. Kolejni właściciele; Emil Fischer, Herman i Selma Schneider (później Wrashe), Maria i Bronisław Dombrowscy, Gminna Spółdzielnia, Jan Izbrandt, Marzena Głowińska….
1906/07} polskie dzieci ze szkoły w Płużnicy brały udział w strajkach szkolnych, walcząc o przywrócenie nauczania religii w języku polskim.
1906 r. pruska mapa Płużnicy.
Na mapie widoczna ulica kotnowska i folwark Augustynki, część dzisiejszej Płużnicy.
1908} inspektorem religii ewangelickiej dla szkoły w Płużnicy został Jan Benicken z Wieldządza.
1909} we wsi funkcjonowało Towarzystwo Śpiewacze „Słowik”.
1911} zbudowano wielolokatorski dom mieszkalny dla kolejarzy o pow. 330 m2. Budynek pomieścił również pomieszczenia dworcowe… [Fot. 2009 Płużnica J. M.]
1911} W tym roku kolejka przewiozła 111 176 osób i 122 281 ton towarów. Te ostatnie dotyczyły w większej części buraków dostarczonych do cukrowni w Chełmży. Tabor składał się z 6 parowozów, 7 wagonów osobowych, 2 bagażowych i 52 towarowych. Parowozy były to głównie 3 i 2 osiowe maszyny.
1912} ks. sufragan bp Jakub Klunder wizytował płużnicki kościół.
1913} towarzystwo Czytelni Ludowych zamknęło w listopadzie bibliotekę na skutek niezadawalającej pracy i małej ilości wypożyczeń!
1914} wybuchła I wojna światowa. 2 sierpnia ogłoszono mobilizację. Katarzyna Ślaska, właścicielka Orłowa zanotowała; „W kościele [w Płużnicy] uderzono w dzwony. Wśród cichego letniego wieczoru dziwnie ponure wrażenie robił ten głos spiżowy obwieszczający wojnę. We wsi rozpoczął się lament; drzwi kościoła nie zamykały się przez całą noc. Ks. Rudolf Kużel mimo podeszłego wieku słuchał spowiedzi do świtu, błogosławiąc na drogę przyszłym wojakom”. Wielu Polaków pruskich poddanych powołano do wojska. Walczyli oni na różnych frontach I wojny światowej.
1914} na linii Culmsee-Melno (Chełmża-Mełno) kursowały 3 pary pociągów. Dodatkowo kursowała jedna para w kierunku Culmsee-Pfeilsdorf (Chełmża-Płużnica) i jedna para Melno-Pfeilsdorf (Płużnica-Mełno). Wynika stąd, iż stacja kolejkowa w Płużnicy spełniała wówczas ważną rolę, a i ruch pociągów był spory. Na linii kursowały lokomotywy dwuosiowe i trzyosiowe.
1916} proboszczem płużnickim został wyświęcony w 1901 r. ks. Franciszek Dekowski (1877-1941) wielce zasłużony dla spraw polskich. Jako wikary pracował w Pelplinie, Zblewie, Nowy Mieście Lubawskim. W latach 1904-1912 był administratorem w Nowem. Był też wikarym w Tucholi. Od 1936 r. został dziekanem wąbrzeskim. Był członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. W 1939 roku został aresztowany. Przeszedł przez więzienie w Dębowej Łące i Chełmnie, skąd z powodu chwilowej choroby został zwolniony w 1940 roku unikając obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Wrócił do Płużnicy i zamieszkał u organisty. Został pozbawiony wykonywania posługi duszpasterskiej. Zmarł w 1941 roku.
Wnętrze kościoła płużnickiego w/g pocztówki z pocz. ubiegłego wieku.
1917} do Płużnicy zajechała pruska komisja kontrolująca domostwa ukrywające niedozwolone nielegalne zapasy żywności, która w czasie wojny była racjonowana.
1917} Dr. Lutz Schröder mieszkający w Niemczech pisał do mnie w 2010 r: „Mój dziadek Gustav Schröder posiadał w Pfeilsdorf nieruchomość, prawdopodobnie od roku 1917. Ów dom nazywano w kręgu rodziny „zamkiem w Pfeilsdorf”. Podobno był on częścią majątku rozparcelowanego w Prusach Zachodnich”. Dwór z otaczającym parkiem był w rękach rodziny w kilka lat po 1920 roku, w którym to tereny byłych Prus Zachodnich znalazły się w odrodzonym państwie polskim. Dr Lutz Schröder pisał o tym następująco : „zrezygnowano z „zamku” Pfeilsdorf, ale nie wiadomo dokładnie kiedy”. W liście dr Lutz Schrödera znajduje się na temat własności płużnickiego „zamku” informacja; Johann Kulak mógł był odkupić „zamek Pfeilsdorf” (od kogo ?) i zapisać go następnie w testamencie swojemu zięciowi Gustavowi Schröderowi albo jeszcze swojej córce Clarze.
Dwór w obrazie malowanym piórkiem – ze zbiorów rodziny Schröder.
Więcej informacji-link „”… „Płużnicki zamek”
Zachowane zdjęcie z 1917 roku Na tle „zamku w Pfeilsdorf” w 1917 roku przy stole zastawionym kawą siedzą: po lewej córki Gustava Schrödera; Erna Bethke (1899-1981) i Herta Irene Küchel (1896-1980). Po prawej ich rodzice ;Gustav Schröder (1868-1945) i Clara, z d. Kulak (1877-1961). W środku siedzi prawdopodobnie ojciec Clary Schröder Johann Kullak (1845-1921).
1918} krewny późniejszego kierownika szkoły Feliksa Gzelli Korneliusz Zieliński był organistą w kościele płużnickim. W 1918 roku zginął tragicznie przy zwózce zboża z pola-zabił się spadając z „fury”.
1918} po rewolucji w Berlinie zaczęli wracać frontowi żołnierze do domu.
1919) rozpoczął pracę w szkole w Płużnicy (ostatni rok niemieckiego panowania) Feliks Gzella (1899-1939) absolwent seminarium nauczycielskiego w Tucholi.10 kwietnia 1920 roku otrzymał pismo z Województwa Pomorskiego w Toruniu z Komisji Spraw Wyznaniowych i Szkolnych następującej treści; „Powierzamy Panu od 15 kwietnia tymczasowo posadę nauczyciela w szkole katolickiej w Płużnicy. W sprawie przeprowadzki powinien Pan porozumieć się z dozorem szkolnym w Płużnicy i z inspektorem szkolnym w Wąbrzeźnie… przy sposobności zechce się Pan przedstawić staroście… Ponieważ Pana na własny jego wniosek przenosimy… przeto nie możemy Mu zwrócić kosztów za przeprowadzkę..” [Życiorys F. Gzelli-szukaj link Biografie] Po 1920 roku aż do 1937 kierował siedmio klasową szkołą powszechną. W czasie tym pełnił we wsi funkcje urzędnika stanu cywilnego, prowadził „Kasę Stefczyka”, sekretarzował w Kółku Rolniczym, był także członkiem Spółdzielni Elektryfikacyjnej wsi. W 1937 został kierownikiem szkoły w Brąchnowie. 9 października 1939 r. miejscowi hitlerowcy z Selbschutzu rozstrzelali go w grupie patriotów z gm. Łubianka. Żona Franciszka Jaworska (1905-1992) była nauczycielką w Orłowie, Płużnicy i Brąchnowie.
Feliks Gzella, nauczyciel, kierownik szkoły, patriota.
1920/35} na skutek prac melioracyjnych obniżył się poziom jezior i nastąpił podział na jeziora północne i południowe, które łączy 100 m kanału. W latach 1908-1981 powierzchnia jezior zmniejszyła się o 23 %. Jeziora pomorenowe Wieldządz i Płużnica łączy struga toruńska biorąca początek w jeziorze Wieldządz płynącą okresowo w rynnie polodowcowej. Do niej spływają wody melioracyjne z zagłębi wytopiskowych.
1920} 22 stycznia do wsi dotarł pierwsze oddziały wojsk polskich przejmujące nasze tereny z rąk niemieckich. Pierwszym wójtem gminy Płużnica został Jerzy Slaski właściciel Orłowa w miejsce Niemca Waltera.
1920} na skutek zagrożenia wejściem bolszewików mieszkańcy Augustynek nocą uciekli ze wsi.
1920} we wsi były dwie szkoły. Jedna dla dzieci niemieckiego pochodzenia i druga dla dzieci polskich. Tych ostatnich było 70 w dwu oddziałach. Nauczycielem szkoły ewangelickiej w Płużnicy był prawdopodobnie Erich Bethke (1892-1971). W 19 marca 1921 roku poślubił w Płużnicy Ernę Schröder (1899–1981), córkę Gustawa właściciela / dzierżawcy płużnickiego „zamku”.
1920} we wsi były następujące instytucje: siedziba gminy w dawnym, neogotyckim majątkowym dworze, kościół rzymsko-katolicki, karczma Bronisława Dombrowskiego, 4 klasowa szkoła powszechna, posterunek Policji, kilka sklepów i warsztatów rzemieślniczych.
Gospoda; stan z l. 60 tych
1920} w lutym utworzono posterunek Policji Państwowej. Komendantami byli; Szczygłowski (1920-1926), przodownik Jan Ludwikowski (1926-1933), przodownik Marcin Michalak (1933-1936). Policjantem w latach 1920-1939) był st. posterunkowy Leon Małolepszy, zamordowany przez NKWD 13 kwietnia 1940 r w Twerze. L. Małolepszy był zastępcą komendanta posterunku od 1931 r. Ponadto w latach międzywojennych służbę pełnili; st. post. Antoni Wierzbowski i st. post. Kufel.
1921} w tym roku Selma Wrahse z pierwszego męża Shneider, sprzedała karczmę Marii i Bronisławowi Dombrowskim. B. Dombrowski kupił karczmę za 398 750 marek. Po sprzedaży gospody Wrashowie wyprowadzili się z Płużnicy. Gospoda w okresie przed I wojną światową była własnością Hermana i Selmy Schneider. W lokalu oprócz prowadzonej karczmy, niewielkim pomieszczeń do przenocowania podróżnych był jeszcze sklep i mieszkanie właścicieli. Schneiderom urodziło się 6 dzieci; Heinz, Helmut, Herbert, Hedwig, Herta i Helene. Herman jak wielu pruskich poddanych poszedł ma wojnę za króla i cesarza. W 1918 roku zginął na zachodzie, w słonecznej Francji. Po jego śmierci Selma wyszła ponownie za mąż za niemieckiego nauczyciela volksschule w Płużnicy Wilhelma Wrahse. Uczył on w Płużnicy w latach 1918-1921. Wilhelm nie został prawdopodobnie zweryfikowany jako polski nauczyciel, bo rodzina postanowiła wyjechać z Płużnicy Polski. Selma przeżyła z Wilhelmem 11 lat. Z tego małżeństwa urodzili się: Wilhelm, Walter i Waltrand. Wilhelm zmarł w wieku niemowlęcym i został pochowany w Płużnicy. Po 1939 roku do Płużnicy wróciła córka Hermana Schneidera Herta zamężna za rolnikiem Wilkanowskim. W 1945 roku uciekła stąd przed nadchodzącym rosyjskim frontem. Potomkowie Schneiderów odwiedzili naszą wieś po raz pierwszy po 2000 roku. W lipcu 2010 roku odwiedziły mnie wnuczki Hermana Schneidera; Christel Wagner i Rita Lüsch.
Napis na budynku głosi; „GASTHAUS ZUR ALTEN HAIMAT „
Zdjęcia ofiarowane przez wnuczki Hermana Schneidera, właściciela gospody; Christel Wagner i Ritę Lüsch podczas ich wizyty w Płużnicy w lipcu 2010. Na zdjęciach rodzina Schneiderów. Kobieta w fartuchu to prawdopodobnie Selma Schneider z drugiego męża Wrahse sprzedała gospodę Dąbrowskim. Na koniu siedzi Herman Schneider?, dalej prawdopodobnie polski parobek gospodarza!
1922} Kleibahn Aktiengesellschaft Kulmsee-Melno, Spółka kolejowa, właściciel cukrowniczej linii kolejowej Chełmża-Mełno przeszła pod zarząd państwa polskiego.
1922} Według „Gazety Gdańskiej” nr 222, 28 września 1922 r.
Uruchomienie kolejki Chełmża-Mełno. Dyrekcja kolei państwowych w Gdańsku zawiadamia, że z dniem 1 października b. r. będzie ponownie uruchomioną kolejka Chełmża-Mełno. Na tym szlaku będą kursowały następujące pociągi: Pociąg nr. 5452 odjazd z Płużnicy o 5.10, przyjazd do Chełmży o 6.15. Pociąg nr. 5451 odjazd z Chełmży o 6.50, przyjazd do Płużnicy o 8.03, odjazd z Płużnicy o 8.17, przyjazd do Mełna o 9.18. Pociąg nr. 5454 odjazd z Mełna o 13.30, przyjazd do Płużnicy o 14.40, przyjazd do Chełmży o 15.48. Pociąg nr. 5453 odjazd z Chełmży o 17.20, przyjazd do Płużnicy o 18.29, odjazd z Płużnicy o 18.44, przyjazd do Mełna o 19.42, pociąg nr 5456 odjazd z Mełna o 20.15, przyjazd do Płużnicy o 21.10. Pociągi powyższe są mieszane i prowadzą wagony 2 i 3 klasy. Prócz tego na czas kampanii buraczanej będą w miarę potrzeby uruchamiane dwa pociągi towarowe.
1922} w wyborach do sejmu w obwodzie : Orłowo, Ostrowo, Płużnica oddano 423 głosy. Najwięcej oddano na Chrześcijański Związek Narodowy bo 239 głosy.
1922} Plebanka płużnicka posiadała 76 ha gruntów, w tym 67 ha roli, 4 ha łąk, 4 ha pastwisk i osiągała roczny dochód 1195 marek
1925} sołtysem wsi był Leopold Kowalski. Natomiast w wykazie prezesów Kółek Rolniczych województwa pomorskiego, jako prezes KR w Płużnicy figuruje Tadeusz Kowalski z Płużnicy.
1925}mieszkańcy Płużnicy pochodzenia niemieckiego w 1925 roku: Bruno Butz, Jacob Franz, Matylda i Kurt Fregin (Rotzolf), Friedrich Rotzolf, Foth, Regina i Gotfried Frank, Rinas, Friedricke i Friedrich Eberle, dzieci Eberle; Fritz, Gustaw, Frieda, Gertrud, Hahn, Martha Kampert, Rumkofsky Klara, Hildebrandt (brat Simon Eberle), Harder, Frank, Gotlieb Knodel, Treichle, Jacob Knodel, Heinrich Schmidt, Fercho, Roesner, Welt, Bratner, Dickau.
Płużniccy Niemcy w latach 20 tych – z opublikowanych informacji w internecie…
Rodzina Knodel;
Niemieckie dziewczęta;
Niemieccy chłopcy;
1925} karczmarz Bronisław Dombrowski odstąpił część pomieszczeń oberży Niemcowi Fryderykowi Goerke dla uprawiania handlu mąką i zboże.
1926} „Nadwiślanin” nr. 90 z 10 listopada informował, iż w Płużnicy zawiązano nowe towarzystwo społeczne. Związano bowiem Towarzystwo Powstańców i Wojaków za staraniem p. Baranowskiego z Wąbrzeźna i p. Kowalskiego, który zwoził obywateli gminy i okolicy na zebranie. Po utworzeniu tymczasowego zarządu, który reprezentował prezes p. Kowalski i po krótkim treściwym przemówieniu udzielił głosu p. Baranowskiemu, który zreferował o celach mającego się zawiązać towarzystwu. Następnie przystąpiono do zapisywania członków i wyboru zarządu. Na członków wymienionego towarzystwa zapisali się wszyscy obecni. Nastrój zebranych był bardzo poważny. To też wszyscy obywatele Płużnicy i okolicy zrozumieli, że założenie takiej placówki jest konieczne w każdej miejscowości.
1929} Z kroniki szkolnej w Błędowie; Rok szkolny na samym początku dał się we znaki silnymi mrozami, który poczynił w drzewostanach owocowych dużo szkód. Najsilniejszym okazał się w dniach 14,15 i 16 lutego sięgającego do 35 stopni – C, zaś 18 lutego nawiedziła naszą okolicę ogromna zawieja śnieżyca.
Na cześć imienin Pierwszego Marszałka Polski obchodziła tutejsza wioska po raz pierwszej wspaniałą uroczystość. Na uroczystość złożyły się śpiewy i deklamacje miejscowych dzieci szkolnych oraz wieczorowe przedstawienie połączone przemówieniem miejscowego kier szkoły Tadeusza Pronobisa i to w działalności i zasługach nad ufundowaniem państwa polskiego.
Na uroczystość 3 maja przygotowała się ludność zarazem, aby poświęcić pierwszy polski sztandar Tow. Powstańców i Wojaków naszej parafii błędowskiej.
Udział w uroczystościach brali p. starosta powiatu chełmińskiego Ossowski Leon, p. generał [Franciszek] Zieliński oficer Przysposobień Wojskowych kpt. Piotrowski, oraz wszystkie bratnie i pokrewne towarzystwa: Towarzystwa Powstańców i Wojaków z Chełmna, Dąbrówki, Wałdowa, Robakowa, Płużnicy oraz Nowawieś (chełmińska) ze sztandarami odnotowano dalsze towarzystwa i delegacje; Towarzystwo Śpiewu ‚Słowik’ z Płużnicy i Straż Pożarna z Robakowa ze sztandarami.
1927} komendantem posterunku Policji w Płużnicy był przodownik Jan Ludwikowski.
1927} praca elektryfikacji wsi poprzez Spółdzielnię Elektryfikacyjną z ograniczoną odpowiedzialnością trwała w latach 27/28.
1927} eksploatowane były złoża torfu na opał, a także torf gorszej jakości był stosowany jako ściółka do obór. Obszar torfowy wynosił 12 ha.
1928} parafię zamieszkiwało 1630 Polaków i 442 Niemców. W Płużnicy żyło 284 dusz. Dzieci katolickich w szkole było 70.
1929} 31 stycznia zapisano, iż w rejestrze handlowym w Chełmnie w sądzie grodzkim wygaszono działalność firmy Nadwiślański hurt przemysłowy w Chełmnie, której właścicielem był Leopold Chruścicki z Płużnicy.
1929} 14 lipca ukazała się informacja o funkcjonowaniu płużnickiego Towarzystwa Powstańców i Wojaków.
1929} nasza wieś miała regularne połączenie autobusowe ze światem” dla wygody publiczności” kursował autobus na linii Golub-Wąbrzeźno-Lisewo-Kornatowo-Chełmno. Autobusy zatrzymywały się według potrzeby. Do Płużnicy z Wąbrzeźna przyjeżdżał codziennie o godz. 8,50, natomiast z Płużnicy do Wąbrzeźna odjeżdżał o godz. 15,15. Trasę tą pokonywał w ciągu niecałej godziny!
1929} 15 września, w niedzielę w Lisewie odbywał się odpust pw. św. Krzyża, który ze względu na dobrą pogodę zgromadził wiele ludzi. „Kazanie na cmentarzu i to bardzo podniosłe wygłosił ks. proboszcz Dekowski z Płużnicy”.
1929} 23 … w Kotnowie wskutek uderzenie pioruna paliło się gospodarstwo rolnika Gustawa Blocha. Spaliła się stodoła i chlew, natomiast dzięki Ochotniczej Straży Ogniowej z Płużnicy uratowano dom mieszkalny.
1929} Delegacja Towarzystwa Powstańców i Wojaków z Płużnicy wzięła udział w święcie okręgowym towarzystwa w Chełmnie. W Chełmnie organizatorzy urządzili konkursy strzelnicze na 100,150,200 i 300 metrów.
1929 } 26 czerwca nastąpiła lustracja tutejszej parafii przez biskupa Konstantego Dominika. Biskupa przyjmował proboszcz ks. Franciszek Dekowski.
1929} W uroczystościach 3 majowych w Błędowie, gdzie poświęcono sztandar Towarzystwa Powstańców i Wojaków parafii błędowskiej wzięło udział Towarzystwo Śpiewacze „Słowik” z Płużnicy.
1930} załamały się ceny ziemiopłodów, przerzucono się więc na chów bydła, ale i w tej dziedzinie nastąpiło załamanie cen. Za litr mleka w Płużnicy płacono 9 groszy.
1930} 28 września „Nadwiślanin” podał nowy rozkład pociągów na linii Chełmża-Mełno. Z Płużnicy odjeżdżał o 8,25, w Wieldządzu był o 8,39 … dalej odjazd z Płużnicy o godz. 15,30… przyjazd do Zelgna o 16,17. Pociąg wyjeżdżał z Chełmży o godz. 3,35 w Płużnicy
Obsługa do Chełmży była zapewniona przez maszyny z Płużnicy.
1933} w Płużnicy osiedliło się wielu Polaków z południowe i centralne Polski w miejsce Niemców opuszczających te tereny w l. 20 tych. Oto niektórzy z nich; Antoni Zwoliński, Józef Motas, Feliks Fic, Antoni Sokół, Jan Frączek, Piotr Wypych, Adam Kwiatkowski, Jan Suwiński, Władysław Motycki, Tomasz Motas.
1933} po tym roku po ułożeniu się z właścicielami resztówki poparcelacyjnej neogotycki dwór został siedzibą urzędu gminnego, wójta i rady gminy. Zachowało się zdjęcie Rady, urzędników i wójta Zygmunta Radkowskiego na stopniach dworu.
1935} wójtem gminy Płużnica (połowa dzisiejszego obszaru gminy) w latach 1935-1939 był Zygmunt Radkowski. Sekretarzem gminy był Stanisław Bryx (11.04.1905-14.01.1972) St. Bryx zajmował służbowe mieszkanie w dworze – urzędzie gminnym.
Na zdjęciu Rady Gminnej z 1937 roku na tle płużnickiego „zamku” są; od lewej w pierwszym rzędzie stoją wójt Zygmunt Radkowski, urzędnik Wiktor Ulicki, sekretarz Stanisław Bryx, w drugim rzędzie; Tadeusz Staniszewski z Czapel, ……?, Klemens Suwiński z Płużnicy zajmował się sprawami wojskowymi, Andrzej Tabor radny z Nowej Wsi, pierwszy z lewej w trzecim rzędzie Ludwik Ojdowski sołtys z Ostrowa, drugi z lewej w ostatnim rzędzie Suwiński z Płużnicy, przed nim „łysy” sołtys z Nowej Wsi Bronisław Pełkowski.W tyle przy drzwiach woźny Jan Straszewski.
1936} od tego roku komendantem posterunku Policji był przodownik Marcin Michalak. Leon Małolepszy był jego zastępcą. Policjantem w Płużnicy w latach 1920-1939. [Fot. 1937 r. Płużnica; Monika i Leon Małolepszy. Zdjęcia z albumu rodziny Małolepszych]
Rodzina Małolepszych i Epków na tle płużnickiego „zamku”. Zdjęcie z l. 30 tych pochodzi z albumu krewnej Małolepszych Stanisławy Juszczyńskiej z Wiewiórek.
1937} 1 marca kierownik Feliks Gzella objął szkołę w Brąchnowie gmina Łubianka na stanowisku kierownika 4 klasowej szkoły powszechnej. Prowadził tą szkołę do tragicznego września 1939 r. W Brąchnowie uruchomił na rzecz strażaków czytelnię ludową. Był wyróżniającym się działaczem i członkiem wspierającym OSP. Pragnął, aby każdy strażak umiał biegle liczyć, czytać i pisać. Przy założonej przez siebie czytelni prowadził dwa razy w tygodniu bezpłatne kursy dokształcające. 8 października został przez miejscowych hitlerowców z „Selbschutzu” aresztowany a następnego dnia 9 października o godz. 24.oo rozstrzelany w lesie we wsi Lulkowo gmina Łysomice pow. Toruń. Razem z nim rozstrzelano; Alfonsa Reiwera kierownika szkoły w Łubiance, Jana Podwójskiego wójta gminy Łubianka oraz dwóch braci Woziwodów, z których jeden; Stanisław był rolnikiem, a Walenty sekretarzem gminy Łubianka. Wszyscy zamordowani zostali ekshumowani 22 listopada 1945 r. i spoczywają we wspólny grobie na cmentarzu w Biskupicach, gm. Łubianka.
[Fot. 1932 r. Płużnica powszechna Szkoła Publiczna. W środku Franciszka i Feilks Gzellowie oraz Ludwik Lawin. Zdjęcie od Stefana Dumy z Bielaw]
1937} jesienią w miejsce przeniesionego do kierownikiem szkoły w Płużnicy został Alojzy Lamparczyk. Urodzony 15.04.1902 w Chełmnie. Ochotnik wojny bolszewickiej w 1920 r. Od 1924 nauczyciel szkoły powszechnej w Czarżu pow. Chełmno. W rodzinie Marii Kocjan i Alojzego urodził się jedyny syn Alojzy Zbigniew. Przez okres jednego roku uczył polskie dzieci w Danii w Kopenhadze. Przed podjęciem kierownictwa szkoły w Płużnicy kierował szkołą w Trzebczyku. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany z jednoczesnym awansem do stopnia porucznika. Nieznane są okoliczności dostania się Alojzego Lamparczyka do niewoli radzieckiej. Polski Czerwony Krzyż potwierdził ,iż „ Alojzy Lamparczyk s. Andrzeja figuruje na liście jeńców wojennych w Starobielsku pod numerem 1958. Lista została sporządzona przez komendanta obozu w Starobielsku wg którego jeńcy odeszli (z rosyjskiego „ubyli”)…należy przyjąć, że wyżej wymieniony został zamordowany w 1940
Szkoła w Płużnicy. Zakończenie roku szkolnego 1938/39. Kierownik szkoły Alojzy Lamparczyk i nauczyciel Witkowski. Na zdjęciu są między innymi dzieci; Witold Straszewski, Irena Motas, Teresa Wierzbowska, Stanisław Różyński, Tadeusz Lewandowski.
1938} sołtysem wsi wybrano Jana Suwińskiego. Podsołtysem został Józef Motas.
1938} straż uroczyście obchodziła 50 lecie swego powstania. Uroczystość połączoną z festynem urządzono na cyplu nad jeziorem. We wsi funkcjonowała także pożarnicza jednostka kolejowa. Być może, iż kierował nią Adam Tomas (prowadził pierwszy skład w 1901 r. na tej linii) lub zawiadowca Jan Wesołowski. Nie zachowały się pisemne zapisy działalności. Ze wspomnień znane są nazwiska aktywnych strażaków: Jan Drzyzga, Tomasz Motas, Michał Pilek, Piotr Wypych, Jan Sokół, Jan i Anastazy Suwińscy, Jan i Józef Pabianowie, Ronkowski, Motycki.
1939} w trzyklasowej sześciodziałowej szkole powszechnej w Płużnicy z obsadą trzech nauczycieli w okresie międzywojennym kierownikami byli; w l.1920-1937 Feliks Gzella i Alojzy Lamparczyk l.1937-1939. Ten ostatni był także instruktorem oświaty powszechnej. Nauczycielami szkoły w różnych okresach byli; Franciszka Gzella i Ludwik Lawin pochodzenia niemieckiego pracujący w Płużnicy do 1935 r. W 1939 roku podjął próbę ratowania Feliksa Gzellę z rąk hitlerowców, którzy jak sam pisał po wojnie; „ zamienili pomorskie lasy w cmentarze zamordowanych niewinnych ludzi”. Po odejściu Ludwika Lawina do Wichorza przyszedł do szkoły Witkowski. W szkole w niektóre niedziele odbywały się nabożeństwa dla ewangelików przez pastora Benickena z Wieldządza. Przygotowaniem sali do tych nabożeństw zajmował się Niemiec Friedrich Eberle mieszkający naprzeciw szkoły.
1939} na dzień 3 września zakładano polską obronę ma linii Płużnica-Czaple-Nowa Wieś Królewska-Jarantowice. Tymczasem pod naporem wojsk niemieckich w tym dniu nastąpił odwrót naszych wojsk. 3/4 września do Płużnicy weszły wojska niemieckie, a ponieważ część mieszkańców z Janem Drzyzgą na czele przeciwstawiła się aresztowaniu przez władze wojskowe niektórych miejscowych Niemców za sabotaż toteż nie doszło do masowej eksterminacji mieszkańców wsi.
1939/45} niemieckie władze administracyjne gminy Płużnica; Amtkommissar (komisaryczny wójt)-pierwszy niemiecki wójt został usunięty ze stanowiska za handel żywnością. Drugim do 1945 r. był Otto Glasner z Manheim. Sołtysami byli; Fregin (dzisiaj gospod. Osipowskiego) Bratner (dzisiaj gosp. Wawszczyka). Kierownikiem niemieckiej volksschule był Eberhard Hirsch. Był też komendant policji niemieckiej niejaki Hahn. Funkcjonował urząd wojskowy z majorem Wermachtu, którego siedziba mieściła się na krzyżówkach (do 2005 posterunek Policji). W urzędzie pracował miedzy innymi Józef Marchlewicz były kierownik szkoły powszechnej z Uciąża.
1939} jesienią tego roku i w następnym rozpoczęły się wysiedlenia Polaków z gospodarstw. Między innymi wysiedlono: Jan Frączka, Jan Kultys, Piotra Wypycha, Jana Drzyzgę, Józefa Motasa, Jana Chmielewskiego, Michała Pilka, Pawła Młynarczyka, Wincentego Imiałka, Jana Pabiana, Jan Sosińskiego itd. W miejsce wyrzuconych polskich rolników, którzy musieli zostawić gospodarstwo w pełnym biegu, włącznie z wyposażeniem domu, ściągnięto Niemców z Besarabii. Jak na ironię Polakom nakazano przybywających witać napisami w stylu; „Serdecznie Witamy”.
1939} w czasie okupacji hitlerowskiej zamordowano następujących mieszkańców Płużnicy: 17 października w Wąbrzeźnie; Juliana i Klementynę Dzięgelewskich i Jana Lendziona. Jana Pytlakowskiego i Bronisława Dąbrowskiego 26 października w Wąbrzeźnie. 4 grudnia w Wąbrzeźnie zamordowano Franciszka Żadańskiego. Leon Małolepszy policjant i nauczyciel (porucznik WP) Alojzy Lamparczyk zostali zamordowani w ZSRR. (Twer i Starobielsk).W lesie Lulkowo k. Łysomic 9 października 1939 r. został zamordowany nauczyciel i kierownik szkoły podstawowej w Płużnicy do 1937 r. Feliks Gzella. Był on członkiem Rady powiatowej BBWR, której prezesem był hr Aleksander Dąmbski z Wałycza. [Więcej o Dzięgielewskich, Lamparczyku i Gzelli w linkach; Biografie … Opracowania-kroniki…]
1939}Maria Bryx, żona Stanisława, sekretarza gminy, była w latach 1931-1936 sekretarzem Powiatowego Zarządu Towarzystwa Czytelni Ludowych. W Płużnicy mieszkali w płużnickim dworze. Posiadali bibliotekę licząca 2000 tomów, którą w części uratowali, a w części została rozgrabiona i celowo przez Niemców zniszczona. W czasie okupacji p. Maria prowadziła w Wąbrzeźnie tajną wypożyczalnię książek.
1939-40} wysiedlono polskie rodziny; Jana Frączka, Jana Kultysa, Józefa Motasa, Piotra Wypycha, Jana Chmielewskiego, Michała Pilka, Wincentego Imiałka, Jana Pabiana i Jana Sosińskiego.
1940} z więzienia hitlerowskiego w Chełmnie zwolniono ks. Franciszka Dekowskiego, proboszcza płużnickiego w l. 1916-1939. Po pobycie w obozie wrócił do Płużnicy, odsunięty od posługi kapłańskiej zamieszkał u organisty. Urodzony w 1877 r. zmarł w Płużnicy w 1941 roku i tu został pochowany. Pozbawioną księdza parafię w Płużnicy obsługiwał ks. Otto Żelewski. proboszcz z Ryńska. Ks. Żelewski urodził się w 13 maja 1880 roku w Wejherowie w rodzinie właścicieli ziemskich. Święcenia otrzymał 2 lipca 1905 roku we Lwowie, gdzie kończył szkoły wydalony ze szkół na Pomorzu za udział w młodzieżowych organizacjach patriotycznych. Pracował w szkolnictwie na terenie diecezji lwowskiej. Po odzyskaniu niepodległości wrócił na Pomorze. Był między innymi proboszczem w Koronowie, a w l. 1932-1946 był proboszczem w Ryńsku, skąd opiekował się w czasie okupacji kościołami w Nowej Wsi Królewskiej i Płużnicy.
1944} zachował się ostatni okupacyjny kolejowy rozkład jazdy pociągów.
1942} budynek starej wozowni majątkowej Niemcy w czasie okupacji zamienili na przedszkole. Funkcjonowało ono do jego zamknięcia w 1990 przez wójta Leszka Kawskiego.
1940/45} udało się zapisać wspomnienie Bronisława Zastawnego z Wąbrzeźna zmarłego w 2008 roku, którego rodzina mieszkała w Płużnicy w czasie okupacji w latach 1940 -1945. Jego opowieść przybliża czasy okupacji [Więcej link; Kroniki, opracowania]