Ostrowich, Ostrowie , Ostrau, Ostrow Ostrów, Hochdorf,
Zebrałem w latach 1974 – 2010 Płużnica Janusz Marcinkowski
W odległych wiekach poziom wody w jeziorze był o wiele wyższy. Fale jeziora przelewały się od Płużnicy po Ryńsk, otaczając wysunięty cypel Ostrowa. Pierwsza wzmianka o Ostrowie pochodzi z 5 sierpnia 1222 roku. W dokumencie książe Konrad Mazowiecki nadał biskupowi Chrystianowi posiadłości w ziemi chełmińskiej. W tym także Ostrowo położone nad jeziorem Wieczno.
Jezioro ostrowskie … trzecie w kompleksie jezior Wieczno…
1231-1466 } W okresie krzyżackim był to majątek lenny, należący do wójtostwa lipienieckiego.
1526 } Zygmunt Stary potwierdził przywilej dla Jakuba Rokusza na dobra ostrowskie.
1565 } Rokusz miał wolne rybołówstwo na jeziorze Wieczno.
1570 } Ostrowo było własnością Jerzego Rokusza i obejmowało 26 łanów chłopskich. Mieszkało tu także 2 rybaków, 2 komorników. Była też karczma. Kościół parafialny był w Płużnicy.
1662 } właścicielem wsi był Wypczyński, który z majątku płacił 25 zł pogłównego.
1682 } Ostrowo płaciło od jednego zagrodnika, mieszkańca i karczmarza 12 groszy podatku rocznie.
1707 } wieś płaciła mesznego 2 korce żyta i tyleż owsa. (Meszne – podatek rzeczowy i pieniężny na rzecz plebana. Korzec -120 kg). Ostrowo należało do sędziego ziemi chełmińskiej Canden – Trzcińskiego. Po śmierci jego syna Adama w 1768 r. po rozliczeniu sądowym majątek Ostrowo otrzymał syn Adama Michał Canden-Trzciński.
1772 } właścicielem został Józef Krupocki, który w związku z kupnem złożył przed sądem oświadczenie : „dokonałem z Michałem Działowskim zamiany mojego majątku Kobyły na dobra rycerskie Ostrowo..” „ Poprzednik mój nabył Ostrowo od Kazimierza Zboińskiego, który odziedziczył go po ojcu, kasztelanie dobrzyńskim. Zboiński był właścicielem przez 40 lat.”. Zarządcą folwarku był Stanisław Modiński. Służba folwarczna składała się z 5 parobków i 2 dziewek. Według katastru podatkowego wieś zamieszkiwało 85 mieszkańców. Byli to głównie Polacy : karczmarz Tomasz Wiesotzki, owczarz Wojciech Maternicki, kowal Paweł Sabienski, pasterz Piotr Jastrzembski, młynarz Jakub Schliwieński oraz poddani dannicy mający od 1 do 2 mórg gruntu na własne potrzeby z obowiązkiem pańszczyzny na rzecz właściciela wsi. Wykaz podaje głowę rodziny, która zazwyczaj liczyła od 2 do 6 osób. Oto ich nazwiska ; Piotr Gołombiewski, Marcin Mackowski, Erdmann Lietzner, Andrzej Porzich, Michał Lewandowski, Józef Ciechanowski, Michał Bielawski, Dionizy Kosłowski, Mikołaj Kgzigalski, Józef Szczepaninski, Lorenz Grodwietz, Kosłowska (wdowa), Paweł Kurowski, Jakub Sczobieralski, Michał Simientkowski. Podano również nazwiska ludności służebnej, bez ziemi : Piotr Sczepański, Kazimierz Mackowski i niezamężne kobiety :Maria Kosłowska i niejaka Matheska….
1778 } sąd przyznał Krupockiemu prawo własności. Obszar majątku wynosił 18 włók gruntu, 1 łąki, 2 wrzosowisk, 2 lasu. We wsi istniał wiatrak i karczma. Właścicielowi przysługiwało prawo połowu ryb 12 krotnie zimą i raz latem.
1786 } wobec niewywiązania się ze zobowiązań przez Józefa Krupockiego wobec spadkobiorców poprzednich właścicieli majątek został sprzedany na licytacji Wawrzyńcowi Kucharskiemu.
1812 } Ostrowo odziedziczył syn Wawrzyńca(zmarł w 1807 r) Wojciech Kucharski. Żona Wojciecha po jego śmierci w 1816 r wyszła za Bernarda Trzcińskiego. Majątek wydzierżawiono znajomemu Pawłowi Klebsowi, a państwo Trzcińscy zamieszkali w Trzcianku.
1819 } na wniosek ludności planowano wybudować szkołę. Niestety właściciel Trzciński nie dotrzymał słowa i szkoły nie pobudowano.
1837 } Właścicielką jako jedyna spadkobierczyni( jej brat zmarł 1825 r) została Emilia Trzcińska zamężna Chrzanowska. Po jej śmierci w 1853 r majątek przeszedł na jej męża Józefa Chrzanowskiego.
1864 } w maju w „Nadwiślaninie” ukazało się ogłoszenie Józefa Chrzanowskiego ; „posiadłości ziemskiej poszukuję do wydzierżawienia w obszarze od 10 do 20 włók. Wiadomość do Ostrowa pod Lisewem w Prusach Zachodnich po adresem J. Chrzanowski.
1868 } Józef Chrzanowski przekazał Ostrowo swemu synowi Ignacemu. Według ogłoszenia w gazecie zmarł jeszcze tego roku. Ogłoszenie żałobne zamieszczone gazecie głosiło : „Dnia 28 b.m. o godzinie 8 rano umarł, opatrzony św. sakramentami śp. Józef Chrzanowski w Ignacewie. Eksportacja zwłok do grobu familijnego z Płużnicy odbędzie się we wtorek d. 4 listopada o godzinie 3 ej po południu, dnia następnego pogrzeb, o czym donoszą rodzinie i znajomym ciężko strapione …. Dzieci.
1868 } Wieś liczyła 143 mieszkańców, były tu 22 budynki, w tym 14 mieszkalnych. 141 katolików należało do parafii w Płużnicy. Dzieci chodziły do szkoły w Płużnicy.
1871 } wieś liczyła 160 mieszkańców, w tym 141 wyznania katolickiego i 19 ewangelickiego. We wsi było 11 budynków mieszkalnych. Zanotowano również poziom wykształcenia, aż 72 osoby to byli analfabeci.
1873 } Ignacy utworzył folwark zwany Ignacewem. ( Kleine Ostrowo, Kleine Hochdorf) Miał on obszar 116,64,90 hektarów. W 1881 roku Ignacewo zostało sprzedane przez Chrzanowskiego Niemcowi …! Folwark ten był później w posiadaniu następujących osób ; Louis Valtier (1873), Edward Technau (1874), Wojciech Czeczewski (1889) , Ludwik Cholewiński (1890), Albert Obermiller (1895), dzierżawca Max Witt (1899), Gustaw Mügge (1906 – 1920), Dudziak (od 1920..do dzisiaj ). Osadę znajdującą się w ramach gromady Ostrowo zamieszkiwało w latach 20 ubiegłego wieku tych 31 mieszkańców.
1874 } 22 grudnia Gazeta Toruńska w korespondencji z 20 grudnia w kwestii polskich posiadłości ziemskich pisała : „Mylna na szczęście wiadomość o sprzedaży Pilewic nasuwa mi przecież myśl spojrzenia w przeszłość i policzenia naszych strat w ciągu ostatnich lat piętnastu.” Dalej ubolewano, iż kilka pięknych polskich majątków ; Obory, Łyniec, Brzeziny przeszło w ręce niemieckie. Były też informacje pocieszające. Jako przykłady pomyślne dla polskiego stanu posiadania dawano wykupienie z rąk niemieckich Uciąża przez Apolinarego Działowskiego z rąk Kitla przed 15 laty, Trzcianek nabyty przez Antoniego Chrzanowskiego itp. Przypomniano, iż w Ziemi Chełmińskiej w posiadaniu polskich rodzin pozostają ; Ujście, Kijewo, Kosowizna, Trzebcz, Marynki Ludwika Slaskiego, Wabcz, Jakóbowo, Szymanowo, Działowo Eustachego Działowskiego, Ostrowo z Ignacewem Ignacego Chrzanowskiego, Orłowo Kazimierza Ślaskiego, Trzcianek Antoniego Chrzanowskiego, Uciąż Apolinarego Działowskiego, Gziki Iłowieckiej, Niedźwiedź Kucharskiego, Mgowo z Wałyczem Zygmunta Działowskiego, Pilewice Leona Działowskiego.
Oficyna nieistniejącego dworu w Ostrowie…. [Fot. 1987 Ostrowo J. M…]
1875 } 7 sierpnia odbyły się wybory do landszafty (urząd ziemski) zachodnio – pruskiej w starym powiecie chełmińskim. Kandydat polski Ludwik Slaski otrzymał tylko 20 głosów i chociaż głosy niemiecki rozstrzeliły się to kandydat Kirchoff z Niemczyka otrzymał 22 głosy. Polacy zmarnowali 5 głosów, które w zupełności wystarczyłyby, aby wybrać Slaskiego. Gazeta Toruńska z tego okresu narzekała, iż z całego powiatu wąbrzeskiego z obywatelstwa z większych posiadłości stawił się jedynie Ignacy Chrzanowski z Ostrowa.
1874 } Gazeta Toruńska korespondencją z 26 września informowała ; „Przytrzymano złodziei, którzy dnia 24 września ze stajni zajezdnej w Wąbrzeźnie skradli [Ignacemu] Chrzanowskiemu z Ostrowa parę koni. W chwili, gdy przebyć zamierzali tutejszy most przez Wisłę, a było to w nocy z 24 na 25 wrzesień poznano konie wedle opisu zawartego w telegramie do policji tutejszej i przytrzymano je wraz ze złodziejami”.
1875 } 5 lutego w Gazecie toruńskiej ukazał się następujący tekst, sugerujący uchylanie się Chrzanowskiego od zapłacenia należności : „W jego własnym honorowym interesie upraszam jak najuprzejmiej Wielmożnego Pana Ignacego Chrzanowskigo z Ostrowa pod Lisewem o podani mi chwilowego swojego adresu, gdyż nawet listy rekomendowane, wysyłane pod powyższym adresem zostają mi zwracane.
Teodor Kackowski Lipienki, dnia 5 lutego 1875 p. Pelplin.
1875 } 10 maja … „O uroczystej introdukcji” Gołębiowskiego na urząd plebana w Płużnicy w dniu 8 maja piszą nam co następuje : Przy „uroczystości” w sprowadzenia Gołębiowskiego na urząd plebański przez władze pruskie ani żywa dusza nie była obecna, prócz wykonawców i straży bezpieczeństwa, tj. prócz landrata chełmińskiego p. Stumpfelda, jego pomocnika Rexa, sześciu żandarmów i jednej kompanii wojska, a nadto zastępcy patrona kościoła płużnickiego ( Niemca protestanta). Każdy żołnierz miał 40 ostrych nabojów, a nadto cały wóz z nabojami był podobno w odwodzie. Aresztowano trzech ludzi i zaraz odstawiono do Chełmna, a to podobno jedynie dla tego, że się wzbraniali włożyć na bryczkę rzezy Gołębiewskiego (!?) Spodziewać się należy, że sąd chełmiński niebawem wypuści ich na wolność. Wojsko pozostanie załogą tylko w Orłowie i Ostrowie, a to dopóty, dopóki zupełny nie nastąpi spokój ; jednakowoż dla pewności ma mieszkać w plebani razem z Gołębiewskim żandarm. Dziś w niedzielę, miał Gołębiewski odprawić pierwsze nabożeństwo, na którym, aby tylko kimś zapełnić kościół, cała kompania wojska miała być obecną. – Z innej strony mamy doniesienie o dyslokacji wojska, wedle którego to doniesienia nie tylko wsie Ostrowo i Orłowo otrzymują załogę, lecz i miasto Wąbrzeźno. Do Ostrowa i Orłowa przybywa wojsko z Chełmna, do Wąbrzeźna z Grudziądza.
1881 } w roku tym majątek Ostrowo o powierzchni 417,63 ha dzierżył Jan Chrzanowski.
1881 } Folwark Ignacewo, mający 200 ha gruntu został sprzedany przez Chrzanowskiego Niemcowi …
1881 } we wrześniu tego roku właściciel ziemski Ignacy Chrzanowski z Ostrowa wpłacił na fundusz stypendialny im. dr Łożyńskiego w Chełmnie 30 marek
1882 } w Płużnicy w tegorocznych wyborach wybrano (głosowano) na 3 Polaków ; Kazimierza Slaskiego z Orłowa, Ignacego Chrzanowskiego i Waśkowskiego – obydwaj z Ostrowa
1884 } 21 września w Chełmnie odbyło się zebranie przedwyborcze. Z powiatu stawili się ; Kazimierz Slaski z Orłowa, Michał Szczaniecki z Nawry, Ignacy Chrzanowski z Ostrowa … Kolejne zebranie wyborcze odbyło się w Wąbrzeźnie w dniu 26 października. Przewodniczył mu Kazimierz Slaski z Orłowa, który przedstawił jako kandydata na posła Michała Szczanieckiego z Nawry. Szczaniecki mówił między innymi o prawach do kultywowania swego narodowego języka, o prawach zabezpieczających robotników … Dziennikarz z żalem nadmienił w notatce, iż „wyborcy nie dość licznie się zebrali”.
1885 } 10 maja w Płużnicy powstała nowa agentura pocztowa. Do okręgu tejże agentury przydzielono a) od poczty w Ryńsku ; Bartoszewice i Cholewice, b) od poczty w Lisewie ; Ausfelde, Augustynowice, Bocień, Józefkowo, Kazimierz, Kotnowo, Orłowo, Ostrowo i Małe Ostrowo
1888 } Gazeta Toruńska w artykule „Ostatni rezydenci w Prusach Zachodnich” informuje czytelników, iż w ostatnich trzydziestu latach polski stan posiadania zmniejszył się w pięciu powiatach o 24 444 hektary. W powiecie chełmińskim na rzecz posiadania niemieckiego przeszły między innymi majątki ; Uciąż Apolinarego Działowskiego, Pilewice Leona Działowskiego i Ignacewo Ignacego Chrzanowskiego. Ponadto takie wsie jak : Kamlarki, Kosowizna, Stolno, Kijewo… Łącznie 4370, 88 ha.
1888 } Gazeta Toruńska 23 sierpnia ….. Wąbrzeźno, 18 sierpnia. Na odbytym dzisiaj sejmiku powiatowym wprowadził radca regencyjny Pusch z Kwidzynia dotychczasowego zawiadowcę landratury p. Petersena w urząd landrata. Do wydziału powiatowego wybrano pp. [Ignacego ]Chrzanowskiego w Ostrowa i Henninga z Dębowej Łąki
1888 } Na zebranie przedwyborcze w Wąbrzeźnie z polecenia komitetu prowincjonalnego zapraszał do Wąbrzeźna Ignacy Chrzanowski z Ostrowa. Zebranie wyznaczono na niedzielę 26 sierpnia 1888 r w lokalu Hertla. W porządku dziennym przewidziano wybór komitetu powiatowego, wybór delegata i jego zastępcy i wybór kandydatów na okręg wyborczy. Zebranie 26 sierpnia o 16,oo zagaił Ignacy Chrzanowski z Ostrowa. Na przewodniczącego zebrania zaproponował Kossowskiego z Gajewa. W zebraniu brał udział Kazimierz Slaski z Orłowa, który zwracał uwagę na to, : „że należy przede wszystkim liczbę członków komitetu oznaczyć, bo chociaż regulamin wyborczy przepisuje pewną ich liczbę, to jednak z powodu wielkiej rozciągłości powiatu liczbę tę przekroczyć. W skład tego komitetu wyborczego powołano między innymi Chrzanowskiego z Ostrowa. Na delegata wybrano Kazimierza Slaskiego z Orłowa. Na kandydatów do parlamentu niemieckiego przewodniczący zebrania zaproponował K. Slaskiego, który wyboru nie przyjął …
1888 }„Przyjaciel” nr. 88 z 2 listopada poinformował, że w Orłowie w powiecie wąbrzeskim głosowano na Polaków ; Kazimierza Slaskiego, Lisewskiego i Kalczowskiego z Ostrowa.
1889 } 15 grudnia w lokalu Sommera w Wąbrzeźnie przy udziale 160 osób z miasta i okolicy. Zebranie zagaił jego przewodniczący Kossowski z Gajewa .. na sekretarza powołano Zielińskiego z Nowejwsi. Na kandydatów do parlamentu niemieckiego zaproponowano Michała Szczanieckiego z Nawry i Ludwika Slaskiego z Trzebcza. Na delegata do komitetu prowincjonalnego wybrano Kazimierza Slaskiego z Orłowa. W skład komitetu powiatowego między innymi weszli ; Ignacy Chrzanowski z Ostrowa, Slaski z Orłowa, Zieliński z Nowejwsi… „Zebranie było dość ożywione … i zakończyło się okrzykiem na część Ojca Świętego i na cześć postawionych kandydatów”.
1890 } 27 odbyły się wybory do Izby Panów parlamentu pruskiego. W ziemi chełmińskiej uprawnionych do głosowania było 25 właścicieli ziemskich których majątku były w rekach tej samej rodziny co najmniej przez 50 lat. Do głosowania uprawnieni byłi ; Eustachy Działowski z Działowa, Chrzanowski z Ostrowa, Ludwik Slaski z Trzebcza. Wśród uprawnionych było 12 Polaków i 13 Niemców.
1890 } 35 dzieci z Ostrowa zaczęły chodzić do nowej szkoły w Orłowie. We wsi było 27 rodzin- „dymów” i 144 dusz.
1893 } Ignacy Chrzanowski poza utworzeniem folwarku Ignacewo, sprzedał Ostrowo za pośrednictwem banku, dzieląc grunty dla 20 parcelantów po 5 – 11 ha. Resztówkę z dworem kupił oberżysta Prieskorm i urządził oberżę. Część jeziora Wieczno przynależną do Ostrowa przejęło Orłowo. W latach międzywojennych właścicielem karczmy i rzeźni był Ferdynand Cynka. Później przejął „interes” jego zięć Bernard/Benedykt Daszkowski.
1897 } władze pruskie przekształciły obszar dworski w gminę wiejską i nadały wsi niemiecką nazwę Hochdorf.
1900 } w tych latach w Ostrowie funkcjonował wiatrak słupkowy. We wsi istniały pokłady torfu na powierzchni 16 ha, co w tamtych czasach miało duże znaczenie w opalaniu domów. Torf wydobywano ręcznie (sztychowo) i to bardzo oszczędnie z powodu potrzebnej paszy dla zwierząt, torfowiska bowiem niszczyły łąki.
1904 } we wsi mieszkało 395 katolików należących do płużnickiej parafii. W tym okresie prawdopodobnie zanikła nazwa Ignacewo.
1906 } Gustaw Mügge kupił folwark Kleine Hochdorf – Małe Ostrowo, o którym to fakcie napisał po latach gospodarowania w momencie jego sprzedaży w akcie notarialnym z 1920 roku ; „W roku 1906 piszącemu tę książkę towarzyszyły wciąż myśli i staranie zdobycia sobie oraz nabycia dużej gospodarki, myślał on, iż to będzie szczęście. W roku 1920, po tym, jak dzięki pilności i dużemu szczęściu i błogosławieństwu Bożemu znajduje się już dawno w posiadaniu bardzo dobrej gospodarki, piszący [te słowa] doszedł do poznania [prawdy], że to nie bogactwo czyni szczęśliwym i zadowolonym, jakkolwiek on się nieszczęśliwym nie czuje, to jednak doszedł do poznania [prawdy], że im więcej ktoś posiada, tym więcej ma i pracy, jeżeli chce utrzymać razem i pomnażać to, co jest jego. Dlatego człowiek nie powinien myśleć, że szczęście jest tam, gdzie jest wiele dóbr.
Spisano mojemu następcy ku pouczeniu …. Gustaw Mügge
Pruska mapa Ostrowa z 1906 roku …
1910 } wieś liczyła 472 mieszkańców. Gwałtowny wzrost ludności tłumaczono napływem niemieckich kolonistów.
1920 } sołtysem wsi został gospodarz Stanisław Paczkowski.
1920 } dla obrony przed naciągającymi bolszewikami Jerzy slaski właściciel Orłowa zorganizował w Orłowie i Ostrowie straż obywatelską.
1920 } roku największe gospodarstwo- folwark w Małym Ostrowie posiadało 84 hektarów, 2 ha łąk i 2 ha nieużytków. Jego właściciel Gustaw Mügge 28 lipca sprzedał je Franciszkowi Dudziakowi w kancelarii notariusza Hellmuta Warda za 70 000 000 marek. Dochód z tego folwarku obliczano na 1401 marek rocznie. Gospodarstwo to, prowadzone w najtrudniejszych czasach PRL przez syna Franciszka Henryka, do dzisiaj znajduje się w rękach tej rodziny ; Janusza i Kazimierza Dudziaków.
Dom – dworek w rodzinie Dudziaków od trzech pokoleń… akwarela Waldemara Okońskiego z 2001 roku.
1922 } panna Stachowska córka gospodarza z Ostrowa opowiadała Katarzynie Slaskiej dziedziczce orłowskiej o ustnych przekazach na temat okropności czynionych w czasach wojen szwedzkich.
1922 } w wyborach do sejmu z trzech wsi Orłowo, Ostrowo i Płużnica oddano 423 głosy, z czego 239 padło na Chrześcijański Związek Narodu.
1927 } odnowiono starą i zniszczoną kapliczkę św. Wojciecha. Na dzisiejszej kapliczce widnieje napis ; „ 1927 rok – z fundacji gminy Ostrowo”… wykonawcą był Baranowski. Kapliczka stoi w cieniu starej i pięknej lipy.
Ostrowska kapliczka..
1929 } 26 czerwca biskup Konstanty Dominik odwiedził Płużnicę i kierował się do właścicieli Orłowa Slaskich. Stąd też na granicy Ostrowa stanęły umajone bramy na jego cześć. W samym Orłowie, przed pałacem Slaskich odbyła się defilada dzieci szkolnych z Orłowa i Ostrowa. Zachowało się zdjęcie w pamiętniku Katarzyny Slaskiej – „Dzieje Orłowa”.
1931 } we wsi były 62 domy mieszkalne w których mieszkało 466 osób. Wśród nich było 9 rodzin niemieckich.
1935 } 25 maja w wyborach do Rady Powiatowej Wąbrzeźnie weszli ; z gminy Płużnica ; wójt gminy Zygmunt Radkowski z Czapel i rolnik z Ostrowa Stanisław Paczkowski. W maju 1938 roku Rada Powiatu wybrała ze swego grona dwóch delegatów do Sejmiku Wojewódzkiego ; Franciszka Rząsę i Stanisława Paczkowskiego.
Rada Gmina i Zarząd gminy Płużnica. W pierwszym rzędzie od lewej ; wójt Zygmunt Radkowski, urzędnik Wiktor Ulicki, sekretarz Stanisław Bryx… W trzecim rzędzie od lewej sołtys Ostrowa Ludwik Ojdowski. w czwartym Stanisław Paczkowski…
1937 } od uderzenia pioruna spalił się wiatrak stojący w obrębie dzisiejszego gospodarstwa Moskala.
Rozmieszczenie wiatraków na Ziemi Chełmińskiej….
1938 } na sołtysa wybrano Ludwika Ojdowskiego. Był on również radnym Rady Gminy w Płużnicy.
1939 } na szosie w kierunku Płużnicy mieszkańcy powiesili kukłę Hitlera z napisem „Taki twój los Hitlerze, jeśli przekroczysz nasze granice”. Kukła powieszonego Hitlera wisiała jeszcze kilkanaście dni doprowadzając do wściekłości miejscowych Niemców. Prawdopodobnie w odwecie zginęli z Ostrowa między innymi Burchardtowie.
1939 } Stanisław Paczkowski radny powiatowy na sesji w Wąbrzeźnie bronił majątku Orłowo Slaskich przed zamierzoną parcelacją. Stanisław Paczkowski został po wejściu Niemców aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau gdzie zmarł.
1941 } okupanci niemieccy przystąpili do wysiedlenia polskich gospodarzy sprowadzając na ich miejsce Niemców z Bezarabii, stąd „bezarab”. Wysiedlono ; Baranowskiego Bernarda, Joannę Ostrowską, Martę Pawlikowską i Franciszka Zakrzewskiego, Lisewskiego. Ich gospodarstwa przejęli „bezarabowie” ; Peter Harsche, Rufina Söhn…. Np. Rodzina Pawlikowskich .. na robotach u bauera w Austrii
1942 } 15 letni Stanisław Dygasiewicz począwszy od pierwszych dni lipca 1942 do ostatnich dni miesiąca stycznia 1945 roku pracował przymusowo w gospodarstwie Niemca z Bezarabii Korbiniana Leinza.
1942 } w lato, o godz. 4 00 rano Niemcy obstawili gospodarstwo Wiśniewskich na wybudowaniu pod Drzonowem. Z całą pewnością ktoś ze wsi doniósł Niemcom o ukrywaniu w gospodarstwie sąsiada przez Wiśniewskich. Wkraczający do gospodarstwa niemieccy żandarmi odkryli ukrywanego w stodole mieszkańca Szerokopasu Stępkowskiego. Natychmiast aresztowano małżonków Konstantego i Monikę Wiśniewskich i ich najstarszego syna, również Konstantego. Ojciec i syn zginęli w obozach. Po obozowej gehennie wróciła do domu tylko p. Monika Wiśniewska. Po aresztowaniu rodziców w domu zostały nieletnie dzieci, które zmuszono do pracy w okolicznych gospodarkach przedstawicieli „Herrenvolku”.
Na fotografii z 1944 roku rodzina Pawlikowskich wywieziona do Austrii na „przymusowe roboty”…
1945 } w mroźną zimę ostrowscy Niemcy na mocy zarządzeń władz niemieckich i w strachu przed zdaniem rachunku za wyrządzone Polakom krzywdy uciekli przed nadciągającymi wojskami Radzieckimi. W Ostrowie pozostali tylko August i Apolonia Kalies pracujący potem jako robotnicy w gospodarstwie Świeradów.
Mieszkańcy wsi Ostrowo, zginęli w czasie II wojny światowej :
———————————————————————————————————
Paczkowski Stanisław, rolnik, sołtys zginął w obozie Dachau w 1942 r.
Wiśniewski Konstanty, rol.Ur.10.06.1899 i jego syn Wiśniewski Konstanty ur. 10.07.1921 zostali aresztowani przez Niemców za ukrywanie sąsiada Stępkowskiego, zginęli w 1942 r. – ojciec Oświęcimiu, syn w Hamburgu.
Burchadt Franciszek,rolnik i jego synowie ; Józef i Stanisław za zatargi z ostrowskimi Niemcami w okresie przedwojennym…
Lisewski Józef rolnik rozstrzelany w Wąbrzeźnie 25.11.1939r. z wyroku Landesschutzregimentu .