Dąbrówka

Published 27 października 2012 | By Janusz

Damerau, Dombrówka, Dombrowken,

Materiały zebrałem w l. 1974 – 2010 Płużnica Janusz Marcinkowski

Dwór folwarku Burchardtów w Dąbrówce i widok na zgruzowane zabudowania gospodarcze symbolizuje historię wielu gospodarstw w Dąbrówce – było i ich juz nie ma – nie ma też ludzi, którzy tworzyli tamtą wieś…

….) przy robotach ziemnych znaleziono grób skrzynkowy,(800-500 lat p.n.e.)w którym znaleziono urnę znacznych rozmiarów z pokrywą. Znalezisko oddano do muzeum w Gdańsku.
1231/1300 } wieś wzięła swój początek w czasach krzyżackich i należała do wójtostwa w Lipienku. Osada powstała po wykarczowaniu lasu.
1570 } wg spisu starostwa lipienieckiego było wtedy w Dąbrówce 12 gburów osiadłych, a każdy dawał ze swej osiadłości po 20 groszy.. Byli też ; karczmarz opodatkowany na 12 groszy, 5 ogrodników po 2 grosze każdy, najemni mieszkańcy w liczbie 2 po 6 groszy i komorników 4 , a każdy musiał płacić po 2 grosze.
1599 } ksieni Benedyktynek z Chełmna Mortęska nabyła Dąbrówkę za 12 000 zł od podkomorzego krakowskiego Ciechowskiego.
1682 } od jednego zagrodnika płacono 4 grosze opłat dzierżawnych.
1772 } Dąbrówka należała do klasztoru Benedyktynek w Chełmnie. Pruski kataster podatkowy wykazywał 73 mieszkańców, w tym 9 parobków i 7 dziewek w większości o polskim brzmieniu nazwisk ; Krzęsewski, Zomorowski, Rataj, Horecki, Wrzesiński, Kukiełka, Jaracz, Morawski, Modzelewski, Barnowski, Sagajewski…
1810 } wg kierowniczki szkoły powszechnej Bronisławy Kroskowskiej,( pracowała w Dąbrówce w latach 1934-1939 i 1945-1958) z tego okresu pochodziła kronika niemieckiej, ewangelickiej szkoły. Została ona przez okupantów niemieckich w 1939 roku zarekwirowana i ślad po niej zaginął. Czy się kiedyś odnajdzie – nie wiadomo! Była to gruba księga pisana gotykiem. Od 1920 r prowadzono ją po polsku. Niektóre treści tej kroniki zostały z pamięci odtworzone przez nasza kronikarkę choć zasada, iż ; „ nawet najdłuższa pamięć nie zastąpi najkrótszego ołówka” jest warta wzięcia pod uwagę.
1848 }w Dąbrówce koło Wąbrzeźna urodził się Anatazy Barański . Był synem rolnika w Kurzętniku, tutaj uczył się w kurzętnickim progimnazjum w latach 1861-1865. Następnie pobierał nauki w Chełmnie. Kapłan z 1874 był proboszczem w Czarnym Lesie w pow. Starogarskim od 1887 , aż do śmierci w 1911 r.
1861 } dzierżawca Kroszczyński dawał 800 zł klasztorowi Benedyktynek . Najdłużej wieś dzierżawili Działowscy z pobliskiego Działowa.
1868 } we wsi mieszkało 305 osób, w tym 270 ewangelików i 28 katolików. Parafia ewangelicka była w Radzyniu( pod koniec tego wieku w Wieldządzu), katolicka w Sarnowie. Poczta dla Dąbrówki była w Lisewie. We wsi było 69 budynków. Na miejscu była szkoła ewangelicka do której uczęszczało 64 ewangelików i 3 katolików.
1881 } w październikowych wyborach do parlamentu pruskiego mieszkańcy Dąbrówki ? na polskiego kandydata, właściciela Nawry Michała Szczanieckiego oddali 16 /32 głosów, a na niemieckiego kandydata Dommesa 97/42
1887 } Tegorocznych wyborach do parlamentu pruskiego mieszkańcy Dąbrówki oddali głosy na kandydatów ; Michała Szczanieckiego właściciela Nawry 38 głosów, na Niemca Dommesa 42.
1888 }„Przyjaciel” nr. 88 z 2 listopada informował, że Dąbrówka w pow. Chełmińskim była wsią gburską i czysto niemiecką. Do okręgu wyborczego w tej wsi należały sąsiednie miejscowości ; Błędowo, Działowo, Goryń, Płąchawy i Pilewice. W okręgu tym wybrano czterech Polaków i jednego Niemca.
1890 } Gazeta Toruńska w dniu 14 czerwca informowała, iż w Dąbrówce pod Gorzuchowem urządzona zostanie agencja pocztowa.
1897 } 23 marca odbył się we wsi chrześcijański wieczór zorganizowany przez ks. Schmelinga z parafii ewangelickiej z Wieldządza. Spotkanie odbyło się w oberży, co nie wszystkim się podobało jako, że oberża i religijne uroczystości w parze raczej nie chodziły.
1898 } Jan Burchadt kupił od Bluma 286 mórg, a później dokupił jeszcze 113 mórg od dyrektora banku Knoche. Stare zabudowania jego gospodarstwa spłonęły dwa razy – raz po razie. Po dwóch pożarach wystawił nowe stojące do 2008 roku, kiedy zostały przez nowych właścicieli Janinę i Piotra Madejów rozebrane. Blumowie, a były ich trzy rodziny gospodarowali na dużym kawale wsi. Na gruntach Blumów powstały gospodarstwa ; Burchardta, Cichego i Przywarów. Stare zabudowania gospodarstwa Burchardta stare spłonęły dwa razy za Jana Burchardta, raz po razie. Po dwóch pożarach wystawione obecnie przez Jana Burchardt.
1890 ? } kronikarka Bronisława Kroskowska wspominała o dawnych mieszkańcach Dąbrówki – Polakach i Niemcach. Polskie rodziny to ; Burchardt, Skrzyniecki, Maćkiewicz, niemieckie ; Leibrandt, Prietz,, Schimmig, Erdmann zostali sprowadzeni ze Schwabenlandu za czasów Fryderyka Wielkiego, zaś np. Neumannowie pochodzili z Wołynia.
…..} za czasów pruskiego panowania wieś była podobno rozbudowana. Były tu dwie oberże w których można było kupić ; „mydło i powidło” – odzież, obuwie, naczynia kuchenne i gospodarcze. Właścicielem jednej był Essing. Na dole była sala, na górze pokoje dla przejezdnych, „gościniec” dla powozów i koni oraz kuźnia. W kuźni tej zatrudniano Polaków ; Toczkowskiego, Leona Kościelskiego. Ten ostatni przerzucił się później na kupiectwo. Druga oberża była na miejscu gdzie potem był śrutownik Franciszka Marciszewskiego( dzisiaj Lemieszek). Oberżę prowadził Żyd Gottfeld. „Prowadził duży interes „. Cała okolica kupowała u niego zaoszczędzając na wyjazdach do miasta. Rzeźnictwo prowadził Blum. Jego dom położony był między domem Przywary (dzisiaj plac Jarząba) a mleczarnią. Wyroby były ponoć bardzo smaczne. Mleczarnia (dzisiaj świetlica) była własnością Józefa Lindemanna. We wsi mieszkali także Polacy – robotnicy rolni (deputatnicy) pracujący w okolicznych majątkach ziemskich
1900 } podbudowano drogę szutrową (żwirowo – kamienną) od majątku Działowo do końca wsi Dąbrówka. Dalej na Kotnowo wskutek nie dogadania się powiatów chełmińskiego i wąbrzeskiego, drogi wówczas nie pobudowano.

Pruska mapa wsi z 1906 roku… z mapy wynika, iż była to typowa dla naszych miejscowości rozrzucowna zabudowa…

1908 } inspektorem religii ewangelickiej szkoły w Dąbrówce został ks. Jan Benicken z Wieldządza . 13 lipca inspektor szkolny wysłał do niego zarządzenie szkolne w kwestiach programowych.
1914 } nauczycielami ewangelickimi w Dąbrówce byli Haselau (Kaselau), ojciec i syn. Młody Kaselau nie wrócił z I wojny światowej.
1920 } w szkole funkcjonowała 1 klasa mieszana z 1 nauczycielem katolickim i 1 ewangelickim. Klasa liczyła 44 dzieci, w tym 16 katolickich, 28 ewangelickich. Językiem wykładowym był język polski.

Budynek szkoły .. [Fot.Dąbrówka l. 80 te Kazimierz Taczyński]… jak wyglądał budynek dawnej szkoły nie wiadomo, ponieważ tamta stara była przebudowana w latach 70 tych, kiedy to podniesiono piętro dla potrzeb powojennego „wysypu” dzieci…

1920 } w okresie od 22.01 1920 do 01,07.1922 na podstawie ustaw pruskich i niemieckich w skład powiatu chełmińskiego wchodziły gminy wiejskie i obszary dworskie, gdzie funkcje administracyjne pełnił właściciel lub osoba przez niego wyznaczona. Ostatnie wybory gminne odbyły się w lecie 1920 roku. Sołtysem został Maciej Deręgowski. Poczta dla Dąbrówki była wówczas w Gorzuchowie. Przynależność pocztowa Dąbrówki do Gorzuchowa przetrwała do lat 80 tych ubiegłego wieku, kiedy to wieś włączono do obwodu pocztowego w Płużnicy.
1920 } sołtys wsi Maciej Deręgowski był sędzią rozjemczym i rzeczoznawcą do oszacowania przedmiotów i zwierząt. Posterunek Policji był na miejscu, a swym działaniem obejmował 7 okolicznych wsi ; Dąbrówkę, Malankowo, Krajęcin, Piątkowo, Wieldządz, Kotnowo, Goryń i Działowo. Starszym posterunkowym był niejaki Grochal. Wiatrak słupkowy należał do Niemca Adama Fetzera. Mleczarnią w imieniu spółki rolników zarządzał Józef Lindeman. W szkole powszechnej uczyło się 17 ewangelików, 32 katolików. Posterunek policji obejmował obszar ; Dąbrówki, Malankowa, Krajęcina, Piątkowo, Wieldządz, Kotnowo, Goryń, Działowo.

Dawna mleczarnia w Dąbrówce, mimo licznych modernizacji i zmian przeznaczenia zachowała swój pierwotny wygląd ..[Fot. 2008. Dabrówka. J. Marcinkowski]

1921/22 } We wsi istniało kilka dużych gospodarstw. Do największych obszarowo należały posiadłości ; Jana Burchardta – 100 ha i o dochodzie 1632 marek rocznie. Ludwika i Marii Kamińskich – 93 ha i 1357 marek dochodu. Macieja Deręgowskiego – 80 ha i 1199 marek dochodu. Jana Skrzynieckiego – 70 ha i 1112 marek dochodu. Otto Emila Leibrandta – 52 ha. Mieszkańców było wtedy 313 , w tym 275 Polaków, 38 Niemców. Koni hodowano 96 szt, bydła 291, świń 391 i 56 owiec. We wsi było 58 gospodarstw i 38 budynków. W szkole uczyło się wtedy 10 ewangelików i 36 katolików.
1923 } księga adresowa województwa pomorskiego wykazywała następujące gospodarstwa o powierzchni powyżej 50 ha w Dąbrówce ; Jan Burchardt – 100 ha, w tym 93 ha gruntów ornych, 5 ha łąk i 2 ha nieużytków. Dochód szacowano na 7009 marek. Paweł Drawert – ogółem 93 ha, w tym 88 gruntów ornych, 3 ha łąk, 1 ha lasów i 1 ha nieużytków. Roczny dochód 1357 marek. Albert Rennike 76 ha, w tym 46 ha grunty orne, 15 ha łąk, 9 ha pastwisk, 5 ha lasów i 1 ha nieużytków. Jan Skrzyniecki – 68 ha, 54 ha grunty orne, 3 ha łąk, 8 lasów i 3 ha nieużytków.
1928 } Zastępcą przewodniczącego Rady Szkolnej w Błędowie został sołtys z Dąbrówki Bolesław Maćkiewicz.

Bolesław Maćkiewicz .. w 1939 roku wraz ze swym synem Janem Zygmuntem zamordowany w Klamarach [Fot. 1934 Błędowo, ze zbiorów J. Falęcikowskiej]

1929 } „Nadwiślanin” podawał, iż we wsi aktywnie działało Towarzystwo Powstańców i Wojaków. W 1928 roku odbyły się tu trzy ostre strzelania, kilka ćwiczeń i dwie zabawy połączone w przestawieniami amatorskimi. Dnia 13 stycznia tego roku odbyło się walne zebranie, na którym jednogłośnie wybrano zarząd w składzie ; prezes Antoni Wiśniewski, wiceprezes Szulc, komendant Baum, z-cz komendanta Flor, sekretarz Bolesław Maćkiewicz, z-ca sekretarza Tomaszek, skarbnik Maciej Deręgowski.
1929 } 10 marca odbyło się miesięczne zebranie Towarzystwa Powstańców i Wojaków, na którym dokonano wyboru nowego zarządu w skład którego weszli druhowie ; prezes Flor, w-ce prezes Szulc, sekretarz Bolesław Maćkiewicz, z-ca sekretarza Tomaszek, skarbnik Maciej Deręgowski, komendant Baum, z-ca komendanta Deręgowski ?, referent oświaty Jaszkiewicz. Na zebraniu delegaci zdali relacje ze zjazdu obwodowego w Chełmnie. Ustalono program na 1929 rok. Zebranie zakończono okrzykiem na rzecz Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej
1929 } ogłoszenie w lokalne gazecie chełmińskiej „Nadwiślanin” …. „W piątek dn, 29 III r.b. sprzedawać będę w Dąbrówce pod Gorzuchowem pow. Chełmno najwięcej dającemu za gotówkę ; maciorę z 6 prosiakami, 4 warchlaki, jałowicę i cielaka.. Zbiór reflektantów w oberży p.Flora .. Bartosiński [komornik sądowy]”

1929 } 23 …. ? przez wieś przeszła burza, na skutek której straty ponieśli ; „Emilii Essig wicher przewrócił stodołę i dom mieszkalny, Tomaszowi Przywarze – stodołę, Janowi Burchardtowi wywrócił wicher cały mur w ogrodzie a Pawłowi Foersterowi odkryte zostały wszystkie dachy”.
1929 } w niedzielę 12 maja w Dąbrówce odbyło się ostre strzelanie w którym uczestniczyło 29 druhów. Wyniki strzelania określono jako bardzo dobre.
1929 } według protokołu z licencji buhajów w powiecie chełmińskim z dnia 10 lipca 1929 r. w Dąbrówce licencjonowanego buhaja o imieniu Aronek posiadał rolnik Michał Cichy.
1929 } 31 października starosta chełmiński Ossowski zarządził zebranie kontrolne dla poborowych do wojska roczników 1889, 1902, 1904 na dzień 16 listopada 1929.
1929 } komisja remontowa (Remonty – konie kupowane dla wojska na uzupełnienie stanu..) wyznaczyła dodatkowe targi na konie w Gorzuchowie na 13 listopada. Komisja apelowali : „Konie winny być dobrze utrzymane i „wprowadzone”, tak, aby podział zakupionych koni mógł na pułki mógł nastąpić”. Określano również wzrost koni i ceny „remontów”. Można domniemywać, iż rolnicy z okolicznych wsi korzystali z tej okazji, bowiem wojsko za konie dobrze płaciło.
1929 } według ogłoszenia z dnia 26 listopada 1929 roku w wyborach do sejmiku powiatowego w szkole w Dąbrówce urządzono biuro – lokal do głosowania. Przewodniczącym komisji wyborczej był właściciel folwarku Antoni Burchardt oraz Michał Cichy, Maciej Deręgowski, Antoni Wiśniewski. Przewodniczącym Okręgowej Komisji Wyborczej nr. 2 Wałdowo Szlacheckie do którego należała Dąbrówka był sołtys wsi Bolesław Maćkiewicz. 1 grudnia ogłoszono listy kandydatów na których ze wsi Dąbrówka znalazł się Wiśniewski – kołodziej urodzony 8 kwietnia 1898. Głosowanie przewidziano na dzień 5 stycznia 1930 roku.
1929} delegacja wsi wraz ze sztandarami wzięła udział w obchodach 3 maja w Błędowie. W 1928 roku do szkoły uczęszczało 34 uczniów, wyłącznie wyznania katolickiego. Dzieci wyznania ewangelickiego korzystały ze szkoły w Trzebiełuchu.
1929 } w czasie gwałtownej burzy zostało złamanych 10 wielkich przydrożnych drzew. W „Nadwiślaninie” ukazały się następujące ogłoszenia ; Przetarg przymusowy . We wtorek dn. 27 V br. o godz, 11 tej przed południem sprzedawać będę w Dąbrówce p. Chełmno najwięcej dającemu za gotówkę ; drylę {siewnik}, wóz na parę koni, kultywator, rozwerk (kierat), sieczkarnię, krowę. Zbiór reflektantów koło p. Kuliga. Hajdykiewicz (Komornik sądowy..)
l. 30 te } w ogłoszeniu z tych lat czytamy ; „Zaginęła karta myśliwska którą unieważniam, nr. Karty … Data wystawienia 16 III 1929 r. ważna do 1 III 1932 r. …. Bolesław Mackiewicz Dąbrówka
1930 } 4 lutego starosta chełmiński Ossowski opublikował w „Nadwiślaninie” udział gmin (wsi) w państwowym podatku od spożycia, względnie produkcji wyrobów wódczanych. Dąbrówka za trzy kwartały tego roku miała naliczone 78,25 zł. Dla porównania ; Bielawom naliczono 25 zł. Błędowu zaś 50 zł. Udziały te gminy mogły odbierać w kasie powiatowej w Chełmnie, na podstawie ogłoszenia z gazety. Z kolei, z ogłoszenia z 15 maja 1930 r. wynika, iż udział gminy Dąbrówka w państwowym podatku obrotowym w 1930 roku wyniósł 123,89 zł
1930 } Ogłoszono komunikat o groźnej chorobie bydła pryszczycy. Uznano, iż w gospodarstwie Otto (Paula) Foerstera w Dąbrówce poczta Gorzuchowo choroba ta wygasła.
1930 } na zjazd Okręgowy Powstańców i Wojaków co Chełmna z Dąbrówki pojechało dwóch delegatów. Delegatów powitał prezes i komendant okręgowy kpt. Rezerwy Hądzlik. Wszystkie obecne organizacje złożyły raport o stanie członków w swym Towarzystwie…
1930 } z ogłoszonego planu licencji buhajów wynikało, iż rolnicy z Dąbrówki winni spędzić te zwierzęta w dniu 25 kwietnia do Błędowa na plac przed oberżą o godz. 12,00.
1930 } 8 maja starosta powiatu chełmińskiego Ossowski przypominał sołtysowi Dąbrówki Bolesławowi Maćkiewiczowi i innym sołtysom z 23 wsi o obowiązku rozprzedaży nalepek z napisem „Pomorze Ojczyźnie” i rozliczeniu się z pieniędzy. Starosta przypomniał, iż nalepki te zostały rozesłane sołtysom 29 października poprzedniego roku.
1930 } dla pokrycia niedoboru pieniędzy w gminach wiejskich Wydział Powiatowy w Chełmnie przyznał wsi/gminie Dąbrówka 2641 zł na cały 1931 rok. Z kolei, z ogłoszenia z 15 maja 1930 r. wynika, iż udział gminy Dąbrówka w państwowym podatku obrotowym w 1930 roku wyniósł 123,89 zł.
1930 } w maju starosta chełmiński Ossowski ogłosił plan szczepień dla dzieci szkolnych i gimnazjum przeciwko ospie. W szkole w Kotnowie szczepienia prowadzono dla dzieci z Wieldządza, Dąbrówki i Józefkowa w dniu 21 maja o godz. 12,00.
1930 } z ogłoszonego planu przeglądu koni wynikało, iż rolnicy z Dąbrówki mieli stawić się przy oberży w Kornatowie dnia 25 maja. Jednocześnie ogłoszono, iż roczniki 1907,1908,1909 i ochotnicy z Dąbrówki mają stawić się w Chełmnie w lokalu „Dwór Chełmiński” w dniu 2 czerwca. Obywatele, którzy nie stawiliby się do wcielenia do wojska mieli być ścigani karnie jako dezerterzy.
1930 } 3 czerwca starosta Ossowski zarządzeniem zapowiedział, iż ; „z powodu budowy nowej drogi, przejazd z Malankowa do Działowa, aż do odwołania odbywać się będzie przez Dąbrówkę …” Inne ogłoszenie mówiło o przymusowej licytacji komornika sądowego Hajdykiewicza w Dąbrówce … do kupienia było ; bufet, maszyna do szycia, kanapa i fortepian czyje był to rzeczy – nie wiadomo ! Pasowałoby do wyprzedaży sprzętów z gospody. Przetarg zorganizowano koło niejakiego p. Flora.

1930 } 27 czerwca opublikowano informacje, iż gmina (wieś) Dąbrówka zebrała na Towarzystwo Czytelni Ludowych, na zakup książek 11 zł, natomiast szkoła zebrała tylko 1 złotówkę. Łącznie w całym chełmińskim powiecie zebrano okrągły 1 000 zł co nie było małą sumą.
1930 } Towarzystwo Wojaków i Powstańców otrzymało polecenie, aby 17 sierpnia stawić się jako delegacja, wraz ze sztandarem w Chełmnie, skąd samochodem ciężarowym zostaną przewiezieni do Janowa. Delegaci otrzymali całkowite utrzymanie. Ponadto organizacje wysyłające do Janowa zostały zobowiązane do wysłania „po kilku” członków na poświęcenie sztandaru w Wabczu.
1930 } z nowym rokiem szkolnym przybył nauczyciel Antoni Bartkowiak z poznańskiego. Urządzał on piękne gwiazdki dla dzieci. Był on dobrym, lecz mało energicznym człowiekiem. Kochał prace elektro – techniczne. W Dąbrówce urzędował do 1934 roku. Przeniesiono go do Trzebcza. W szkolnych budynkach ; stodole i budynku gospodarczym mieszkały rodziny biedoty wiejskiej. Dwie z nich zostały wykwaterowane przez członków władz szkolnych Otto Foerstera i Macieja Deręgowskiego.
1930 } 16 listopada w wyborach do sejmu w 1930 dla Dąbrówki ustanowiono lokal wyborczy w majątku w Działowie. 13 listopada o godz. 18,00 odbył się w Dąbrówce wiec wyborczy, na którym referat wygłosił pp, Kampert i Kobędza. Obecni na zebraniu wśród długotrwałych okrzyków oświadczyli się za listą nr. 1. Wybory odbyły się 16 listopada. Zwyciężył BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem – sanacja..) W związku z wiecami przedwyborczymi „Nadwiślanin” opisał zamieszki w Lisewie jakie wywołali „endeckiej bojówki”, którzy urządzili bijatyki w lokalu Otręby i na Lisewskim rynku. W ruch poszły kije, pałki a nawet pistolety … gazeta pisała „..wobec tak praworządnych występów pobożnej endecji, policja wiec rozwiązała..” „Banda” dokonała napaści na wracających z wiecu w Dąbrówce Kamperta i Kobenzę, którzy dzięki użyciu własnej broni palnej wyszli cało z „gromady rozjuszonych bandytów”.
1930 } 11 grudnia ogłoszeniem w „Nadwiślaninie” pryszczycę (choroba bydła..) uznano za wygasłą w zagrodzie Michała Cichego w Dąbrówce.
1930 } 21 grudnia ukazało się ogłoszenie starostwa chełmińskiego w którym uznano za wygasłą pryszczycę w zagrodzie Otto Foerstera w Dąbrówce, w związku z tym wyłączono z okręgów zagrożonych tą wieś. Jednocześnie Rejonowy Inspektor Koni w Grudziądzu będzie przeprowadzał kontrolę ksiąg ewidencyjnych koni prowadzonych przez poszczególne urzędy gminne i obszary dworskie. W związku z tym wzywano przełożonych obszarów dworskich i gmin, aby bezwzględnie stawili się z księgami ewidencyjnymi. Dla wsi Dąbrówka wyznaczono Kornatowo w oberży Chrzanowskiego w dniu 10 stycznia 1931r. o godz. 9,45.
1931 } ogłoszono plan licencji (oceny) zwierząt z którego wynika, iż dla Dąbrówki spęd buhajów odbędzie się w Błędowie w dniu 29 kwietnia, o godz. 12.00 przed tamtejszą oberżą.
1931 } burmistrz Chełmna Zawacki złożył podziękowanie w „Nadwiślaninie” rolnikom z Dąbrówki za przekazanie na rzecz kuchni Ludowej, wspomagającej bezrobotnych i ubogich płodami rolnymi : sołtysowi Bolesławowi Maćkiewiczowi za 50 funtów pszenicy, Emilowi Stanke za 1 cetnar kartofli, Michałowi Cichemu za 5 cetnarów kartofli, Janowi Burchardtowi za 1 cetnar grochu ponadto żyto z Dąbrówki dali ; Prietz 1 cetnar, Erdmann 25 funtów, Szymug 20 funtów, Adolf Neumann 20 funtów, Reinhold Neumann 25 funtów, Chmielewski 10 funtów, Pik 20 funtów, Leibrandt 1 cetnar, Maciej Deręgowski 1 cetnar, Jeszke 10 funtów, Wetzel 20 funtów. Wszystkim i złożono serdeczne i szczere „Bóg zapłać”.
1931 } na 30 maja tego roku przewidziano dla Dąbrówki doprowadzenie koni na przegląd w Kornatowie obok gospodarstwa Chrzanowskiego.
1931 } według planu szczepień na 1931 rok . Dzieci z Dąbrówki winny stawić się w szkole w Kotnowie w dniu 3 czerwca o godz. 12,30.

Bywało i tak ; prowadzono przymusową sprzedaż zalegających z należnościami, bywało również, iż sołtys Bolesław Mackiewicz poszukiwał swej myśliwskiej legitymacji… ot samo życie !

1934 } Po Bartkowiaku kierowniczką szkoły została Bronisława Kroskowska, która łącznie przed i po wojnie przepracowała w Dąbrówce 18 lat. Wcześniej pracowała 10 lat w Trzebczyku. Jest ona autorką odtworzonej z pamięci zniszczonej przedwojennej kroniki szkolnej. Według jej informacji z około 1810 roku pochodziła pierwsza kronika szkolna. Została ona zarekwirowana przez okupantów niemieckich w 1939 roku i ślad po niej zaginął.

Bronisława Kroskowska kierowniczka szkoły w Dąbrówce, kronikarka tej szkoły i wsi… z przerwą na lata okupacji pracowała tu od 1934 do 1960 roku. [Fot. 1960 Dąbrówka, z albumu Kazimierza i Marii Taczyńskich]

1934 } nowa nauczycielka pisała, iż w szkole było jak po wojnie wskutek niefrasobliwej gospodarce poprzednika. Jednakże po energicznych działaniach przy pomocy Rady Szkolnej i wójta Michała Cichego (rolnika z Dąbrówki) udało się przełożyć dach, odnowić mieszkanie, pomalować podłogi. Szkoła zaczęła organizować życie kulturalne. Między innymi obchodzono uroczyście „11 listopada.”
1934 } ks. Władysław Łęga autor księgi etnograficznej widział we wsi skrzynię do mąki o kształcie czworobocznym, 1,2 m długą, z ukośnym wiekiem zamykaną na kłódkę. Dziś skrzynie takie służą do przechowywania paszy.
1934 /35 } na podstawie nowej ustawy o samorządzie Dąbrówka znalazła się w gminie Błędowo. Do rady wiejskiej wybrano 12 radnych. Do zbiorczej rady gminnej w Błędowie wybrano Michała Cichego z Dąbrówki, On też obok Jana Domachowskiego z Wiewiórek został wybrany do Rady Powiatu w Chełmnie. 13 lutego 1935 roku do zarządu błędowskiej gminy wybrano Bolesława Maćkiewicza z Dąbrówki. W tym też roku w skład Gminnej Komisji Oświatowej wybrano Michała Cichego, prezesa Kółka Rolniczego w Dąbrówce.

Pierwszy od lewej stoi Michał Cichy z Dąbrówki, on i Jan Domachowski (stoi siódmy od lewej0 byłi reprezentantami gminy Błędowo w Radzie Powiatu chełmińkiego w l. 1935-1939. [Fot. 1937 Chełmno, z albumu Władysława Domachowskiego]

1935 } staraniem Rady Szkolnej ; Bolesława Maćkiewicza, Macieja Deręgowskiego odnowiono szkołę. Szkoła liczyła wtedy 72 dzieci w czterech oddziałach.
1936 } (?) zespół teatralny z Robakowa „Samarytanki” wystawił w Dąbrówce sztuki teatralne w reżyserii dr Jadwigi Zielińskiej córki gen. brygady Franciszka Zielińskiego, mieszkającego w Robakowie aż do swej śmierci w 1956 r.
1936 } nauczycielka zakupiła radio na baterie – ogniwo. Korzystała z tego i szkoła i wieś. Radio we wsi posiadali również więksi gospodarze.
1936 } członkiem gminnej komisji oświatowej był Michał Cichy, prezes miejscowego Kółka Rolniczego.

Dom Michała Cichego… dom gospodarstwo jego spotkał podobny los jak własności Przywarów, Burchardtów.. los i nieprzyjające okoliczności zmiotły te gospodarstwa z krajobrazu wsi Dąbrówki … pewnie czegoś tam żal…! {Fot. l. 80 te Dabrówka J. Marcinkowski]

„Gdy nie ma człowieka, znika jego dzieło”….

Po domu Michała Cichego pozostały dwie lipy flankujące niegdyś wejście do domu…. [Stan z 2008 r.J. Marcinkowski]

1937 } we wrześniu spaliła się stodoła członka Rady Szkolnej Tomasza Przywary stojąca naprzeciw szkoły. 9 października spłonął szkolny budynek gospodarczy , kryty trzciną. Zgromadzone tam 24 m³ drewna szkolnego całkowicie spłonęło. Rychło rano przybył wójt gminy Zygmunt Frąckowiak, który natychmiast zarządził przywiezienie strapionej nauczycielce 60 centnarów (300 kg) węgla. Szkoła była coraz lepiej wyposażona w sprzęt gimnastyczny, książki.
1937 } wieś bawiła się na przedstawieniach szkolnych na sali p. Gierlaka. Do 1934 roku na zabawy przychodzili również Niemcy. Potem jednak,[ po dojściu Hitlera do władzy] bawili się w swoim gronie w oberżach w Kotnowie u Eplinga i Wieldządzu u Templina. „ Czuli się tam swobodnie, jak u siebie – w Vaterlandzie ,” pisała B. Kroskowska.
1938 } Tomasz Przywara pobudował stodołę (po pożarze) trochę dalej przy bagnie. Stodołę budował Izdebski z Płąchaw. W latach 80 tych zabudowania Przywarów popadały w ruinę i dzisiaj po ich domu i budynkach gospodarczych nie ma śladu. Działkę , wraz ze stawem w l. 90 tych kupił piekarz Bogdan Jarząb.
1938 } członkiem Komisji Wyborczej w wyborach do Sejmu był Jan Karczewski, Jan Domachowski, Jan Mittek, Alojzy Ciepłuch, Józef Omieczyński, Bolesław Maćkiewicz,
1939 } w marcu odbywały się wybory do samorządu wsi. Doszło do konfliktu z miejscowymi Niemcami o kandydowanie do Rady. Konfliktem ze strony niemieckiej sterował Otto Foerster, właściciel 75 hektarowego gospodarstwa, przywódca miejscowych nazistów. On też 18 kwietnia postrzelił Polaka Kazimierza Wacheka. Następnie strzelał ze swego domu na wszystkie strony, tak długo, aż z przybyła Policja i Otto Foerster znalazł się w areszcie w Grudziądzu. Za poranienie 11 osób został skazany na 6 lat zamienionych w toku apelacji na 2 lata więzienia. Foerster odsiadywał karę w grudziądzkim więzieniu, gdzie podobno źle mu się nie powodziło. Ubierał się w cywilne ubranie, a obiady przynoszono mu z restauracji ! W czasie okupacji był jednym z nazistowskich aktywistów odpowiedzialnych za wymordowanie wielu Polaków.
1939 } w wakacje remontowano szkołę. Prace malarskie wykonał Bajerski ze Starogardu, niestety za swoją dobrą robotę nie otrzymał 240 zł. Wybuchła wojna i niebyło komu regulować rachunków !
1939 } 1 września mieszkańców obudziły odgłosy armat…Wojna ! Wieś była ostrzeliwana z samolotów.
1939 } 2 września. We wsi było pełno uciekinierów. Ludność wsi, na skutek błędnego polecenia władz sposobiła się do ucieczki przed nadciągającym frontem. Każdy zabierał najpotrzebniejsze rzeczy. Niektórzy ; Kroskowska, Kościelscy, Przywarowie, Jabłońscy, Dąbkowski, Tybuła, Leibrandt, Prietz dojechali tylko do Zelgna k. Chełmży i we wtorek 5 września wrócili do Dąbrówki. We wsi zastali obrabowane domy i wałęsające się po polach bydło. Na domu Otto Foerstera powiewała hitlerowska flaga. Polacy byli obserwowani przez Niemców, których większość podczas przejścia frontu pozostało we wsi.
1939 }6 wrzesień.. Niemcy nakazali zdjąć polską tablicę ze szkoły. Rozchodzą się straszne wiadomości – Niemcy zabijają Polaków bez sądu..! Trzeba oddać rowery, radia, broń, wprowadzono godzinę policyjną

Rodzina i goście właścicieli folwarku w Dąbrówce pp. Burchardt. Póki co, trwa w miare dostanie i szczęśliwe życie. Od września 1939 roku, tak jak dla wielu polskkich rodzin na Pomorzu zacznie się ciąg dramatów. Burchardtowie będą mordowani przez hitlerowców, wyrzuceni ze swej właności, w koncu po 1945 roku zmuszeni do jej opuszczenia… ! {Fot. Dąbrówka, l. 30 te. Album D. Książki]

1939 } 9 września aresztowano Bolesława i Jana Maćkiewiczów, obaj zostali zamordowani w Klamrach. Miejscowi Niemcy zajęli gospodarki polskie ; Jana Burchardta zajął August Düngerdussen, wdowy Heleny Przywary Jesche, Bronisława Deręgowskiego „18 letni smarkacz Lemke.” Majątek Michała Cichego zajął Stahunke z Wieldządza. Ze szkoły musiała się wyprowadzić nauczycielka Bronisława Kroskowska. W czasie II wojny światowej zginęli również Franciszek Bujanowski i Bronisław Kościelski.
1939 } 4 listopada z przyczyny miejscowych hitlerowców aresztowano i zamordowano w Klamrach lub Płutowie 7 mieszkańców wsi ; Jana Burchardta, jego córki Walerię i Marię, Czesława Jagielskiego, Stanisława Klusego, Marka i Mieczysława Zawadów, Jana Jabłońskiego ?. Niektórych, tak jak rodzinę Przywarów wywieziono do obozu przejściowego w Smukale pod Bydgoszczą, gdzie zmarł 3 letni Janek synek Heleny Przywarowej. Z robót w Rzeszy nie wróciła wdowa po zamordowanym Bolesławie Maćkiewic
1942 } we wsi zostało już niewielu Polaków, większość została wygnana ze swych gospodarstw, wyrzucona do Generalnej Guberni lub do Niemiec na roboty. Pozostałych namawiali Niemcy do podpisania II lub III grupy niemieckiej. Dawało to przywileje, ale też jako obywatele niemieccy męszczyźni mieli obowiązek służyć w Wermachcie. W mundurach Wehrmachtu zginęli ze wsi ; Franciszek Bujanowski i starszy syn Kościelskich Bronisław.
1944 } z kroniki szkolnej ; „ wszyscy ludzie ze wsi zagonieni zostali do kopania okopów. Niemcy chodzą ze spuszczonymi głowami..! Wśród nich wybucha panika. Ładują na wozy swój i zrabowany dobytek. Budują budy na wozy jako ochronę przed śnieżycą i mrozem. Niemiec Leibrandt, właściciel 50 hektarowego gospodarstwa, ładuje cztery wozy. Sama Szwabka ubrana jak kopa siana, siada na wóz i odjeżdża do Vaterlandu…nie mogą tu zostać, zbyt wiele obciąża ich sumienia ! Straszna była ucieczka Niemców, mróz 20 stopni, drogi śniegiem zawiane, naloty radzieckich samolotów !” Po niemieckich mieszkańcach Dąbrówki pozostał cmentarz ewangelicki o pow. 018 ha w którym najstarsze zachowane płyty nagrobne pochodzą z 1872 r. najmłodsze z 1926 r.
1945 } 24 stycznia w krwawych walkach weszły do Dąbrówki oddziały Armii Czerwonej. W samej Dąbrówce pochowano naprzeciw szkoły pochowano 28 żołnierzy i oficera, ekshumowanych później na cmentarz żołnierzy radzieckich w Wąbrzeźnie. W zawierusze jak nastąpiła po wyzwoleniu zginął zabrany przez Rosjan rządca folwarku Burchardtów Lewandowski. Polacy przenoszą się na opuszczone niemieckie gospodarstwa. Powoli wracają rodziny wyrzuconych i sponiewieranych na swoje.

Posted in Historia wsi gm. Płużnica