Bielawy

Published 27 października 2012 | By Janusz

Bielau, Bielawy, Bilau … Nazwa topograficzna odnosi się do charakteru gruntów podmokłych, bagiennych. U Słowian bielawa oznacza błoto. Białawy, Bielawy oznacza podmokłe łąki „błotne”.

Zebrałem w latach 1974 – 2010 Janusz Marcinkowski Płużnica

W roku 1904 drogę w Bielawach obsadzono lipami ….

XVIII} w poł. tego wieku Bielawy zostały wydzielone jako kolonia ze wsi Lisewo. W 1743 miejscowość wymieniona została po raz pierwszy „jako Bielany colonia nova”. Należy powiązać to z germanizowaniem polskich ziem. Na nowo tworzone „kolonie” osiedlano niemieckich osadników.
1765 } istniał tu folwark, w którym dzierżawca Wawrzyniec Celmer hodował owce.
1772/73} pruski kataster (spis podatkowy) podaje, iż wieś zamieszkiwały trzy rodziny rolnika Tomasza Kobuczyńskiego liczącego 7 osób, owczarza Kazimierza Jaworskiego 6 i (komornicy – robotnicy rolni) Adama Trzuskolewskiego licząca 2 osoby. Razem wieś zamieszkiwało 15 osób.
1794} właścicielem Bielaw był Jan Lehwald-Jezierski, pisarz grodzki.
1795} po śmierci Jana majątek wraz z Płużnicą odziedziczył Ksawery Jezierski.
1806} Fabian Bonawentura Nostyc – Grabczewski kupił od Ksawerego cały płużnicki klucz z Bielawami.

Pruska mapa z 1906 roku …

1815} majątek wrócił z powrotem do Ksawerego Jezierskiego.
1825} jako właściciel figuruje Segner.
1845} Segner przekazał Bielawy swemu pasierbowi Blumbergowi, który uzyskał prawo własności w 1850 roku.
1876} wieś Bielawy w powiecie chełmińskim Prusacy przechrzcili na Bielau lub wraz z wprowadzenie „Okręgów urzędowych” 1 stycznia 1874 r. Siedzibą tego Okręgu była Płużnica.
1876} komisarycznym zarządcą majątku kościelnego w Płużnicy został mianowany w miejsce niewybranego dozoru kościelnego i reprezentacji parafialnej wójt Schmidt z Bielaw w powiecie chełmińskim.
1904} Robert Schmidt sprzedał folwark Bielawy Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej, która utworzyła 14 gospodarstw w celu osadzeniu tu niemieckich kolonistów. Drogę wiejską obsadzono lipami, które nadają dzisiaj wsi niepowtarzalny klimat.
1908} w Bielawach utworzono 5 morgowe gospodarstwa i wzniesiono budynki dla dwóch rodzin niemieckich przybywających z Rosji.
1910} 1 kwietnia Bielawy zostały włączone do Okręgu Urzędowego w Lisewie. 1912} wybudowano remizę strażacką, która do dzisiaj pełni taką funkcję.

1920} do Józefkowa-Dębia dochodziła droga bita powiatowa z Chełmna poprzez Lisewo o długości 22 km.
22.01 1920-01,07.1922} na podstawie ustaw pruskich i niemieckich w skład powiatu chełmińskiego wchodziły gminy wiejskie i obszary dworskie, gdzie funkcje administracyjne pełnił właściciel lub osoba przez niego wyznaczona. Ostatnie wybory gminne w Bielawach odbyły się w lecie 1920 roku.
1921} liczba mieszkańców wsi wynosiła 107 osób, w tym 101 Niemców i 6 Polaków. Sołtysem wówczas był Józef Kullmann. We wsi gospodarowało 20 gospodarzy. Doliczono się wówczas 20 budynków mieszkalnych, 46 koni, 115 szt bydła, 27 owiec, 107 świń.
w budynku dzisiejszej świetlicy wiejskiej był do 1945 roku wiatrak, którego właścicielem by J. Minokolei…

W domu J. Minokoleia, stał i stoi dodzisiaj ten piękny kaflowy piec.

….} Mieszkańcy wsi od 1772 do 1931 r.

————————————————

Rok liczba mieszkańców Polacy Niemcy

————————————————————————–

1773 15 15

1864 26

1885 28 22 6

1905 42 26 16

1910 94 8 86

1921 107 6 101

1931 130 brak danych

1926} na sobotę dnia 19 czerwca o godz. 12,00 w południe zarządzono przymusową licytację „najwięcej dającemu za natychmiastową zapłatą” następujące rzeczy : żniwiarkę, maszynę do kopania ziemniaków, 2 powózki, tucznika, buhaja i 2 jałówki. Zebranie reflektantów wskazano sołectwo Bielawy. Egzekutorem powiatowym – komornikiem był niejaki Wawrowski. Ogłoszenie nie mówiło, które gospodarstwo będzie licytowane.
1929} OSP Lisewo, Pniewite i Bielawy obchodziły uroczyście dnia 4 maja święto Floriana, patrona ognia. O godzinie 9,00 odprawiał ks. Dreszler w Lisewie uroczystą mszę św. przy obecności wszystkich druhów. Po mszy św. odbyło się posiedzenie, na które przybyli druh Inspektor Kaszewski, p. wójt Buczkowski. Na posiedzeniu poruszono różne niedomagania, a najważniejszą sprawą było i jest ubezpieczenie strażaków – „na ten temat można dużo mówić”. W sprawie tej zabierali głos p. inspektor Kaszowski, wójt Buczkowski,, naczelnik Kowalski, naczelnik Matuszewski, druh Golenia oraz druh Kobędza. Dzień wcześniej 3 maja odbyła się w tymże Lisewie wielka uroczystość z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 majowej… Towarzystwa przybyły ze sztandarami, a przez wieś przeszedł pochód… Prawdopodobnie również i w tej uroczystości brali udział strażacy z Bielaw.
1929} 31 października ukazało się ogłoszenie starosty chełmińskiego Ossowskiego o zwołaniu „zebrania kontrolnego” dla poborowych z roczników 1889, 1902, 1904 na dzień 11 listopada 1929 roku w Chełmnie.
1929} 8 maja starosta chełmiński Ossowski zwrócił się do „sołtysów i przełożonych obszarów dworskich” o rozliczenie się z nalepek z napisem „Pomorze Ojczyźnie”, wydanych w październiku poprzedniego roku, a które sołtys winien rozprowadzić. W piśmie starosty są wyliczone 23 wsie, które się jeszcze nie rozliczyły, w tym także Bielawy.
1929} 1 grudnia odbyły się wybory do sejmiku powiatowego. W okręgu wyborczym nr. 1 Lisewo – Bielawy „biuro głosowania” było umieszczone w szkole w Lisewie, a obsługiwał je Aleksander Talaśka, Jan Janko i Jan Lewandowski. Kandydatem z Bielaw był Roch Chmielewski rolnik urodzony 13 sierpnia 1879 roku. Lokalami urzędowymi komisji były mieszkania przewodniczących komisji. W okręgu tym wybierano 4 członków do sejmiku.
1930} decyzją starosty chełmińskiego wsi Bielawy naliczono podatek od spożycia, względnie produkcji wyrobów wódczanych za trzy kwartały 1930 roku w wymiarze 25 złotych. Na rok następny wyniósł on 32,10 zł.
1930 na 25 kwietnia na godz. 15,00 w Lisewie wyznaczono między innymi dla Bielaw i Józefkowa spęd buhajów w celu nadania im licencji do rozrodu. Podobnie uczyniono to w roku następnym w dniu 29 kwietnia.
1930 w maju starosta chełmiński Ossowski ogłosił plan szczepień dla dzieci szkolnych i gimnazjalnych przeciwko ospie. Dzieci z Bielaw musiały dojechać do Lisewa do szkoły powszechnej. W następnym roku również takie szczepienia pod groźbą kary organizowano w Lisewie w dniu 1 czerwca 1931r. Dzieci musiały stawić się w kilka dni później dla dokonania oceny udatności szczepienia.
1930} udział gmin (wsi) w podatku obrotowym za cztery kwartały; Bielawy 5,59 zł, Błędowo 279, 48 zł, Dąbrówka 123,89 zł, Kotnowo 128,35 zł, Wieldządz 137,51 zł.
…. } dzieci w wieku szkolnym z Bielaw uczęszczały do jednoklasowej szkoły powszechnej w Józefkowie, gdzie w latach 30 uczył nauczyciel Józef Kamiński w 1939 roku zamordowany przez hitlerowców. Dzieci, które chciały kontynuować naukę musiały dochodzić – dojeżdżać do szkoły w Płużnicy.

Budynek dawnej, przedwojennej, jednoklasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Józefkowie .

1930 komunikat starosty chełmińskiego informował o organizacji pokazu koni. Podczas takiego pokazu z polecenia starosty zostały przeprowadzone kontrole ksiąg ewidencyjnych i dowodów tożsamości zwierząt. Tenże starosta chełmiński nakazał przeprowadzić przegląd koni w powiecie. W Kornatowie przy oberży w dniu 23 maja wyznaczono doprowadzenie koni z Bielaw i Józefkowa. W roku następnym, na dzień 10 stycznia wyznaczono w Kornatowie w oberży Chrzanowskiego o godz. 9,45 kontrolę ksiąg ewidencyjnych koni przez inspektora koni z Grudziądza. Na tą kontrolę obowiązkowo winni stawić się przełożeni obszarów wiejskich i sołtys wsi Bielawy. Z kolei na 29 maja 1931 r. zarządzono przegląd koni powiatu chełmińskiego w Kornatowie dla Bielaw i innych wsi, również przy oberży Chrzanowskiego.
1930} z ogłoszonego planu poboru wojskowego, między innymi dla Bielaw wynikało, iż w Chełmnie w dniach 31 maja winni się stawić poborowi z rocznika 1909, 1908, 1907.
1934 w latach 1873 – 1934 wieś Bielawy należały administracyjnie do wójtostwa i Urzędu Stanu Cywilnego w Lisewie. Natomiast po utworzeniu gmin zbiorczych w 1935 roku, gromada Bielawy, aż do 1954 r. należała do gminy Lisewo.
1939} młodzi bielawiacy w ostatnich tygodniach pokoju zostali zmobilizowani do Wojska Polskiego. Między innymi do pułku ułanów w Bochni trafił Feliks Duma. Od 1 września przeszedł on szlak bojowy, aż do kapitulacji Warszawy w dniu 28 września 1939 roku. Jak wspomina jego brat Jan Duma – „Z walk wyszedł bez szwanku, chociaż konia pod nim ubito …”. Do domu wrócił po 5 latach, już po wojnie jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Ułan Feliks Duma – trzeci w lewym rzędzie na paradzie tuż przed wojną… [Fot. 1939 r. Bochnia ? z albumu J. Dumy]

1940} okupacyjne władze niemieckie nadały wsi nazwę „Bielau”.

Z okupacyjnymi losami rodziny Dumów z Bielaw można będzie zapoznać się w kategorii ; „wspomnienia Jana Dumy”.

Posted in Historia wsi gm. Płużnica