Samorządy, Wójtowie … gminy Płużnica.

 

Samorządy, Wójtowie, Sołtysi, Administracja; w latach 1772-2010 na terenie dzisiejszej gminy Płużnica.

————————————————————————————

 Opracowanie: Janusz Marcinkowski Płużnica 2006-2014 r.

Trafiło się nam mieszkać na historycznie ukształtowanej Ziemi Chełmińskiej zajmującej obszar między Wisłą, Osą i Drwęcą.

Na zdjęciu poniżej, środek geograficzny Ziemi Chełmińskiej i gminy Płużnica-widok na Nową Wieś Królewską i jezioro Wieldządz. [Fot 2001 r. Czesław Rekowski]

Herb gminy Płużnica; 5 czerwca 19991 roku Rada Gminy w drodze głosowania przyjęła jego symbolikę i wizerunek.

Wersja z 1991 i po poprawkach w 2009 r. Do pomocy w przygotowaniu projektu poprosiłem plastyków nauczycieli; Dorotę Horodecką z Nowej Wsi Królewskiej i Waldemara Okońskiego z Orłowa. Zaproponowałem przyjęcie kilku podstawowych przesłanek gminnego herbu; zniemczoną nazwę Płużnicy na Pfeilsdorf, co dosłownie oznacza „strzałę-wieś”. Nazwa ta, być może odnosiła się do niegdysiejszej powinności wsi, dostarczania właścicielowi wsi strzał? Spotkałem interpretację polskiej nazwy wsi, której teren oblany jeziorem był pełen pluskających się w nim ryb, stąd nazwa Plusnice! Można by nawiązać do wyrazów; płoska, pluskać (jeziora, ryby), płużyca, płużyć, pług? Na wizerunku starej pieczęci wsi Płużnica 1781 r. występuje strzała, palmowe liście i gołąb. Przeważyła myśl, iż od wieków rolniczy charakter naszej okolicy mógłby znaleźć swe symboliczne odzwierciedlenie w herbie gminy Płużnica, stąd też radni przyjęli wizerunek części pługa (korpus płużny) jako uniwersalny symbol naszej małej ojczyzny, uformowanej w gminę Płużnica w 1973 r.

Wygląd herbu ulegał w ciągu kilku latach zmianom. Zaproponowała je Komisja Heraldyczna MSWiA , a dotyczyły m. innymi; kształtu tarczy herbowej i kolorystyki. Poprawki naniósł Waldemar Okoński i ostatecznie uchwałą tej Komisji nr 90-837/O/2009 z dnia 17 kwietnia 2009 roku wydano pozytywną opinię o trafności wyboru godła herbowego, a także zgodności projektu z zasadami heraldyki, weksylologii i miejscową tradycją historyczną.

Tak więc, oficjalny herb gminy Płużnica jest następujący; „Na tarczy herbowe, typu hiszpańskiego w polu zielonym, wrysowany żółty (złoty) korpus płużny z wystającą częścią grządzieli, jako symbol rolniczego charakteru gminy Płużnica. Tarczę herbową obwiedziono cienką, czarną linią”.

W poniższym materiale skupiłem się na opisaniu działań władz samorządowych, która w historii naszej okolicy odgrywały ważną rolę organizując życie publiczne,oczywiście w każdym dziejowym momencie na inny sposób. Ramy prawne, zasady konstruowania władz, ich zadania wypełniali ludzie. Starałem się z dostępnych źródeł wydobyć ich na swiatło dzienne i zapisać ich imiona „dla potomności”.

W zbieraniu danych korzystałem z różnych źródeł. Zachowało się trochę dokumentów, ale jest tego niewiele. Były jakieś wojny, zmiany organizujące system władzy terytorialnej, zmiany systemów politycznych, co miał wpływ na marną stabilność publicznych instytucji i utratę dokumentacji ich pracy. Stąd też zbierałem każdy szczątek dokumentów, zapisów, zdjęć, okruchów wspomnień, kwerendy gazet i innych publikacji. Korzystałem z zapisów kronikarskich Witalisa Szlachcikowskiego i w niewielkim stopniu dokumentacji likwidowanych jednostek administracyjnych gmin i gromad. Trzeba ze smutkiem stwierdzić, iż stary i paskudny polski zwyczaj palenia akt po ‘śmierci’ ludzi i instytucji dotknął i naszej historii, znacznie ja zubożając!

Poniższe opracowanie traktuję jako uporządkowany zbiór materiałów do wykorzystania. Nie stroniłem też do dorzucenia moich osobistych doświadczeń i znajomości opisywanych kwestii. Pierwsza wersja powstała w 2006 r.Ostatnia w 2014 r.

Administracyjna przynależność wsi dzisiejszej gminy Płużnica na przełomie dziejów.

Zarządzanie sprawami publicznymi zmieniało się wielokrotnie w burzliwych dziejach naszej Ziemi Chełmińskiej. Zmiany dotyczyły także obszarów administracyjnych, formy i zakresu zarządzania. W ostatnich dwustu latach kształtowania się nowoczesnej administracji swój udział zaznaczyli pruscy zaborcy, jak i później odradzająca się państwowość polska. Był też niewielki wpływ napoleońskiej Francji w okresie Księstwa Warszawskiego. W dziele budowania i trwania struktur administracyjnych uczestniczyli mieszkańcy obszaru, na który składa się dzisiejsza gmina Płużnica.

W najstarszej wzmiance przywileju Bolesława Szczodrego dla klasztoru w Mogilnie z 11 kwietnia 1065 r. wynika, iż nasza Ziemia Chełmińska, wchodziła w skład piastowskich dziedzin, a konkretnie Mazowsza. Po raz pierwszy kilka wsi gminy Płużnica jest wymienionych w akcie księcia mazowieckiego Konrada z 1222 roku darowującego posiadłości w Ziemi Chełmińskiej biskupowi pruskiemu Chrystianowi. Wśród nich były wsie: Głowino (Mgowo), Wieldządz, Ostrowo i Wiećwino (w tej ostatniej być może chodziło o nieznaną wieś położoną nad jeziorem Wieczno).

W latach 1226-1454 Ziemia Chełmińska wchodziła w skład krzyżackiego państwa zakonnego, kiedy to została inkorporowana przez Kazimierza Jagiellończyka do Polski. Ostatecznie Zakon zrzekł się praw do Ziemi Chełmińskiej w drugim pokoju toruńskim 19 października 1466 r.

Do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. teren dzisiejszej gminy Płużnica należał do Królestwa Polskiego. Administracyjnie była to prowincja Prusy Królewskie, województwo chełmińskie, powiat chełmiński.

28 września 1772 r. Fryderyk król Prus przejął „Ziemię Chełmińską”. Obowiązywały wtedy trzy szczeble samorządu; gmina jednowioskowa, powiat i prowincja. W naszym regionie utworzono prowincję Prusy Zachodnie, z włączonym do niej powiatem chełmińskim (w ramach rejencji kwidzyńskiej). W ponad 100 lat później, 1 października 1887 r. utworzono nowy powiat wąbrzeski do którego włączono część dzisiejszej gminy Płużnica ze wsiami; Bągart, Bartoszewice, Czaple, Ostrowo, Orłowo, Pólko, Płużnica, Uciąż. Pozostałe wsie gminy; Błędowo, Bielawy, Dąbrówka, Działowo, Goryń, Płąchawy, wchodziły nadal, aż do 1954 w skład powiatu chełmińskiego. Natomiast Wiewiórki jakiś czas wchodziły w skład powiatu grudziądzkiego. Na wsi funkcjonowały wójtostwa i obszary dworskie.

W 1807–1815 Ziemia Chełmińska weszła w skład Księstwa Warszawskiego. Wprowadzono organizację opartą na konstrukcji francuskiej dzieląc obszar na departamenty, powiaty, gminy miejskie i wiejskie.

W czasie II Rzeczpospolitej w latach 1920-1939 nasze tereny włączone zostały w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu i powiatów; wąbrzeskiego, lub chełmińskiego. Do 1933 roku, tj. do reformy samorządowej funkcjonowały okręgi wójtowskie i gminy wiejskie i obszary dworskie. Gminy zbiorcze powstałe w połowie 1933 roku; Płużnica i Błędowo przetrwały do roku 1954.

W czasie okupacji hitlerowskiej wsie nasze zostały włączone do III Rzeszy,. Administracyjnie był to; okręg Gdańsk-Prusy Zachodnie, rejencja kwidzyńska, powiat wąbrzeski-chełmiński, gmina Płużnica-Błędowo. Po wyzwoleniu z niemieckiej okupacji w styczniu 1945 r. na krótki czas przywrócono przynależność do województwa pomorskiego. W 1948 r. dokonano zmiany tworząc województwo bydgoskie. Teren dzisiejszej gminy Płużnica nadal rozdzielony był między dwie gminy zbiorcze; Płużnica i Błędowo. Gmina Płużnica należała do powiatu wąbrzeskiego, gmina Błędowo do chełmińskiego.

Od 1955 r rozpoczęły działalność nowe struktury samorządów wiejskich ‘gromady’. Zlikwidowano gminy; Błędowo z siedzibą w Płąchawach i Płużnicę, a powołano na terenie dzisiejszej gminy cztery gromady; Błędowo-Płąchawy, Płużnica, Kotnowo (do 1958 r) i Nowa Wieś Królewska. Od 1 czerwca 1956 r. część wsi dzisiejszej gminy Płużnica przeniesiono z powiatu chełmińskiego do wąbrzeskiego. Były to wsie dawnej gminy Błędowo; Błędowo, Działowo, Goryń, Płąchawy, Wiewiórki.

W 1972 roku przygotowywano kolejną reformę administracyjną i w miejsce gromad od styczniu 1973 r. zaczęły funkcjonować większe terytorialnie, silniejsze gospodarczo gminy. Poprzez połączenie trzech gromad; Błędowo, Nowa Wieś Królewska i Płużnicę powstała gmina Płużnica do której włączono 20 miejscowości zorganizowanych w 15 sołectw.

1 czerwca 1975 r. w miejsce województwa bydgoskiego utworzono mniejsze województwa. Powstało województwo bydgoskie, toruńskie i włocławskie. Jednocześnie 31 maja tego roku zlikwidowano powiaty. Nasza gminy, wraz z 36 jednostkami weszła w skład woj. toruńskiego.

Kolejne zmiany przyniósł rok 1999. Od 1 stycznia zaczęło funkcjonować województwo kujawsko-pomorskie oraz samorządowy powiat wąbrzeski w granicach którego znalazła się gmina Płużnica.

Dla ułatwienia zapoznania się ze zgromadzonym materiałem ułożyłem rzecz według kilka okresów związanych z formą państwowości, mającej wpływ na kształt samorządu gminnego w przeszłości.

I. 1772-1807 Ziemia Chełmińska w państwie pruskim.

II. 1807-1815 przynależność do Księstwa Warszawskiego.

III. 1815-1920 ponownie w państwie pruskim.

IV. 1920-1939 II Rzeczpospolita Polska.

V. 1939-1945 okres okupacji hitlerowskiej.

VI. 1945-1989 Polska Rzeczpospolita Ludowa

VII. 1989-2010 III Rzeczpospolita Polska.

—————————-

 I. 1772-1794 Ziemia Chełmińska w państwie pruskim.

W latach 1772-1794 zadania administracyjne i część sądowniczych sprawował pan, właściciel wsi pod nadzorem landrata (starosty) powiatu. Znane są nam nazwiska większości właścicieli majątków ziemskich z około roku 1794. W kilku wsiach; Czaple, Goryń, Nowa Wieś Królewska, Wieldządz, Wiewiórki podane są dane z okresu sporządzenia katastru pruskiego w latach 1772/73. Wydane w 1794 roku „Land Recht” pruskie prawo krajowe regulowało organizację administracji. Każda wieś tworzyła gromadę jako podstawową jednostkę samorządową. Na czele gromady stał sołtys (Schulze) i ławnicy. Powoływał ich pan wsi, a zatwierdzał landrat powiatu. Wykonywali oni zadania administracyjno-sądownicze.

Dla ilustracji wypisałem wszystkich znanych właścicieli wsi zakładając, iż w ramach swego ‘obszaru dworskiego’ pełnili funkcje sołtysów wsi. W praktyce system ten z modyfikacjami przetrwał do reformy samorządowej w wolnej Polsce w latach 1934/1935 kiedy to powstały gminy zbiorcze.

Właściciele wsi. Sołtysi. [Daty oznaczają moment objęcia majątku lub rok występowania jako właściciel majątku, sołectwa.]

1. Bartoszewice; właściciele: Franciszek Ciborski (1753), Ignacy Znaniecki (1773), Marcin Orłowski (1802), Jan Blumberg (1807).

2. Bielawy; majątek wydzielony z obszaru Lisewo. Dzierżawca Wawrzyniec Celmer (1765), Jan Lehwald-Jezierski (?) Ksawery Jezierski (1795), Fabian Bonawentura Nostyc-Grąbczewski(1806).

3. Błędowo; właściciele; Michał Canden-Trzciński (1768), Teodor Działowski (1772), Henryk Goldbeck (1797), Ernest Hoof (1798), W 1772 r. wymieniany jest dzierżawca majątku, a zarazem sołtys Glieniczki (Glinitzky).

4. Czaple; Michał Adam Bahr (?), M. Żydowicz (1755), Gozda (1756). Gozda dokonał podziału majątku tworząc Małe Czaple (Czapelki) „Kozi Rynek”.

5. Dąbrówka; pierwotnie wieś należała do Zakonu Benedyktynek w Chełmnie. W 1772 r. wymieniana jest jako wieś gburska z 13 gospodarstwami.

6. Działowo; Działowscy; Dionizy (1746-1819), Ignacy (1796-1856).

7. Goryń; dzierżawca Józef Gosański (1772), sołtys wsi Waldemar Polakiewicz (1772)

8.Józefkowo; jako folwark należał do majątku Mgoszcz. Od 1831 r. majątek Plehnów. Herbert Plehn figuruje jako sołtys w l. 30 tych ub. wieku.

9. Kotnowo;wieś chłopska(gburska) brak danych.

10. Mgowo i Bągart;(B. jako folwark Mgowa)-właściciele: Józef i Konstancja Bagniewscy (1749), Józefa Bagniewska-Zboińska (?), Franciszek Zboiński (zm.1785), Józefa Zboińska-Jeżewska(1785),

11. Nowa Wieś Król; sołtysi i współwłaściciele wsi: Adam Blahr (?), Jan Karnlewski (1753), Andrzej Abromski(1772), Michał Kowalski (?), Stenzler (1788), Szymon Święcicki (1792), Michał Wolf (1803).

12. Orłowo; właściciele: Zboiński (1741), Wawrzyniec Mellin (1772),

13. Ostrowo; właściciele: Adam Canden Trzciński (zmarł 1768), Józef Krupocki (1772), Wawrzyniec Kucharski (1786), Wojciech Kucharski (?).

14. Płąchawy; właściciele: Ludwik Działowski(1762), Ernst Friese (1799), Dawid Friese (1800),

15. Płużnica; dzisiejsza wieś składała się z trzech odrębnych części! Właściciele: Józef Pląskowski (?), Ewa Radecka ksieni Benedyktynek z Grudiądza (1745), Jan Orłowski (1759), Franciszek Orłowski (1772), Paweł Białobłocki (1779), Ignacy Mellin (?), Schretter (1786), Andrzej Preuss i Daniel Turley (1792), Jan Lehwald-Jezierski (1795), Fabian Bonawentura Nostyc-Grąbczewski (1806).

16. Pólko; folwark należący do majątku Wronie.

17. Wieldządz; sołtys wsi Antoni Krupocki (1772).

18. Wiewiórki; wolne sołectwo Jan Dębski (1771).

19. Uciąż; właściciele: Adam Canden Trzciński (zm.1768), Michał C. Trzciński (1768).

II.1807-1815 Przynależność do Księstwa Warszawskiego.

W roku 1809 wprowadzono organizację opartą na konstrukcji francuskiej;

Departament-prefekt /powiat-podprefekt/gmina; miejska burmistrz i wiejska wójt/.

Każde miasto i wieś stanowiło gminę. Wójt w gminie wiejskiej mianowany był przez prefekta. Jego zastępcą był sołtys. Istniało zalecenie, aby wójtem był pan wsi, co miało zabezpieczyć jego interesy jako właścicieli majątków ziemskich.

III.1815-1920 ponownie w państwie pruskim.

 Podział administracyjny po 1815 r;

– prowincja/rejencja-prezydent/

– powiat/landrat/

– gmina miejska-wiejska; /burmistrz-sołtys/.

Wsie podlegały władzy landrata (starosty), który był mianowany przez króla spośród trzech kandydatów wysuniętych na sejmiku powiatu. W gminach wiejskich sołtys współpracował z ławnikami.

1833 r. obok gminy wiejskiej-sołtysiej ustanowiono gminy wójtowskie obejmujące wsie i folwarki. Wójta mianował prezydent rejencji ale podlegał on bezpośrednio landratowi.

Zmiana nazw miejscowości:

W roku 1875 wprowadzono obowiązek prowadzenia akt USC w języku niemieckim. Nazwiska i imiona prowadzić należało w/g niemieckiej pisowni. Pruski podział administracyjny 1874 r.

Z dniem 1 stycznia 1874 wszedł w życie nowy podział terytorialny wschodnich terenów ówczesnego Królestwa Prus. Zgodnie z dokonanym wtedy podziałem okręgi urzędowe (Amtsbezirk/wójtostwo) składały się z (Landesgemeinde) gmin wiejskich i (Gutsbezirke) obszaru dworskiego obejmującego majątek ziemski. Podział ten utrzymał się do końca panowania pruskiego, a nawet w czasach II RP do reformy administracyjnej w 1934 r.[Właściciel majątku, lub osoba przez niego wyznaczona pełniła funkcję wójta, sołtysa (Amtsvoreteher) okręgu urzędowego (Amtsbezirk- wójtostwo)]

Okręgi urzędowe (wójtostwa) na terenie dzisiejszej gminy Płużnica;

 Amtsbezirk Królewska Nowawieś w roku 1887 obejmował gminy wiejskie obejmował; Pólko, Królewską Nowawieś i oszary dworskie- majątki ziemskie; Uciąż i Mgowo. Wójtem był właściciel Uciąża Apolinary Działowski. [Amtsbezirk Königlich Neudorf mit den Landgemeinden Birkenhain und Königlich Neudorf und den Gutsbezirken Drückenhof und Mgowo (4 Gemeinden/Gutsbezirke)]. W 1908 r., wójtostwo powiększono o Czapelki. W 1911 r. znajdujemy w ramach wójtostwa Gziki (Rabenhorst). 9 stycznia 1920 r. wójtostwo Nowa Wieś Królewska obejmowało; Nową Wieś Królewską, Mgowo, Birkenhein, Rabenhorst (Gziki).Wójtem Okręgu Urzędowego Nowa Wieś Królewska 19 maja 1884 r. został właściciel Uciąża Artur Lewin. Funkcję tą pełnił przez 6 lat. Natomiast od 27 kwietnia 1908 r. przez 12 lat pełnił ją właściciel folwarku Birkenhein (Brzeziny) Köpke.

 Amtsbezirks Plusznitz (Okręg urzędowy Płużnica) 24 czerwca 1874 roku obejmował Gutsbezirken (obszary dworskie); Bielawi, Cholewitz, Josephsdorf, Plusznitz, Orlowo i Ostrowo (6 Gemeinden/Gutsbezirke). W tym obszarze był również majątek Augustynki. Zarządzającym Okręgiem( Amtsvorsteher) był właściciel Józefkowa Konrad Plehn. Funkcję tą sprawował 6 lat. W 1887 r. do okręgu/wójtostwa/ Płużnica należały; Augustynki, Cholewice, Orłowo, Ostrowo i wieś Płużnica. Natomiast Bielawy (Bielau) i Józefkowo (Josephsdorf) przeszło do Okręgu urzędowego (Amtsbezirk) w Lisewie i pozostały w powiecie chełmińskim. W 1892 roku zmieniono nazwę Plusznitz na Pfeilsdorf. W 1908 r. Augustynki po sprzedaży Komisji Kolonizacyjnej w 1899 r. i parcelacji Augustynki włączone zostały do Płużnicy. Wójtem 3 kwietnia 1884 r. został właściciel Orłowa Kazimierz Slaski i pełnił tą funkcję całą 6 letnią kadencję. W 1900 zarządzającym Amtsbezirks Plusznitz (Okręg urzędowy) Płużnica został kolonista Steward Stenzel z Augustynek. Był on prawdopodobnie dzierżawcą lub administratorem resztówki majątkowej Augustynki. 16 kwietnia 1911 roku wójtem został niejaki Frenkelzastępca nadinspektora osadników w Płużnicy Frenkel pełnił funkcję wójta w pierwszej i w drugiej kadencji, tj. od 16 04 1917 r. do 25 05 1919. Ostatnim niemieckim wójtem do stycznia 1920 był Richard Walter z Płużnicy. W związku z powrotem Pomorza do Polski w 1920 funkcję objął Jerzy Slaski właściciel Orłowa.

Amtsbezirk Villisas (Wieldządz) w 1874 roku w skład wchodziły gminy wiejskie; Czappeln, Kottnowo, Vilisas, Blandau, Brzezini, Gorinnen, Plonchaw. Natomiast w 1908 r. w skład Amtsbezirk Villisas (Wieldządz) wchodziły Landgemeinden (gminy wiejskie); Blandau (Błędowo), Adling Waldau (Wałdowo Szlacheckie), Kottenau (Kotnowo), Plangenau (Płąchawy), Villisas (Wieldządz) oraz obszar dworski (Gutsbezirke) Gorinnen (Goryń). 9 stycznia 1920 r. pruska administracja gminna została podporządkowana polskiej władzy. Gmina obejmowała wsie; Błędowo, Goryń, Kotnowo, Wałdowo i Wieldządz. Wójtowie (Amtsvorsteher-kierownik Amtsbezirk); 24 czerwca 1874 r.był nim właściciel majątku Goryń Max Körber,a funkcję tą pełnił prawdopodobnie do 1980 r.?W listopadzie 1887 r. objął stanowisko właściciel ziemski majątku Płąchawy Hinrichsen.Od 6 maja 1910 r. na dwie kadencje 12 lat został właściciel Hermann Hoffmann z Wieldządza. Po włączeniu w 1920 r. Pomorzaw styczniu w skład państwa polskiego, zakończyło się pełnienie funkcji przez wspomnianego Hoffmanna. W 1920 r. wójtem wójtostwa wieldządzkiego został Tomasz Okonek właściciel gospodarstwa z Płąchaw. Jego zastępcą był Józef Błochowiak właściciel Gorynia. Urzędnikiem Stanu Cywilnego organista Franciszek Stosik z Błędowa.

Mapa Schroettera

 Kilka informacji z tego okresu;

W 1881 r. dokonano zmian nazwy wsi Vilisas na Villisas, natomiast w 1891 r. Plonchaw na Plangenau. Przynależność administracyjna Błędowa (Nazwa Blandau od 1866 r.) Należała do powiatu Kulm (Chełmno), Region Marienwerder (Kwidzyn), Amtsbezirk Villisas (Wieldządz), sąd rejonowy Chełmno, kościół ewangelicki w Wieldządzu, katolicki w Błędowie, Urząd Stanu Cywilnego w Błędowie. Liczba mieszkańców; 1852-208, 1905-441, 1910 r.- 435 mieszkańców.

Przynależność administracyjna pozostałych wsi; Wieś Bielawy (Bilau) i obszar dworski Józefkowo(Josephsdorf) od 1887 roku należały do amtsbezirk Lissewo. Dąbrówka (Dombrówken) i obszar dworski Działowo (Dzialowo) np. w 1908 roku należały do Amtsbezirk Trzebiełuch (Radmannsdorf). Obszar dworski Bartoszewice do Amtsbezirk Przydwórz (Schönfliess).

Obowiązki wójtów; Landrat (starosta) powiatu toruńskiego przypominał wójtom w 1880 r. o ich zadaniach;

 podjąć działania dla zapobieżenia szkodliwym następstwo ulew sierpniowych, sprawdzić czy szlam nie stoi na polach, czy nie są zalane studnie, czy nie ma wyziewów,

 mieszkania, które stały pod wodą maja być starannie wietrzone,

 odpady leżące przed chałupami uprzątnięte mają być.

„Wójt był władzą policyjną w obwodzie wójtowskim; zarządzał „policją bezpieczeństwa, porządku, moralności, zdrowia, włóczęgów, ubóstwa, drogową, polową, leśną, rybacką, przemysłową, budowlaną i ogniową”, o ile ta należała dotychczas do kompetencji „policyi miejscowej” z prawem do policyjnego wkraczania dla utrzymania publicznego porządku, spokoju i bezpieczeństwa do wydawania rozporządzeń policji lokalnej, ze zwykłą władzą przymusu zwierzchności miejscowej.

Istota samorządu polegała na bezpłatnych urzędnikach honorowych, urząd wójta uważać należy za pierwsze, najważniejsze stadium istotnego samorządu”. W 1881 roku Landrat powiatu gdańskiego Gramatzki, zagroził sołtysom, którzy by nie wywiesili w swych gminach orędzia cesarskiego z 17 bm. 100 markami kary i podał na ten cel wszystkie gminy pod kontrolę żandarmów. 30 grudnia 1881 r. „Gazeta Toruńska” opisała proces przeciwko wójtom Polakom; „Panowie Różycki z Wlewska, Mieczkowski z Ciborza i Zieliński z Komorowa są wójtami (Amtsvorsteher) według nowej ordynacji ordynacji powiatowej. Wytoczono im śledztwo dyscyplinarne za podpisanie petycji zbieranej przez ludność polską w sprawie języka urzędowego”.

Pruska ustawa z 1891 roku określała jednostki samorządowe gminy jedno wioskowe. Rozróżniano tu wybory; bezpośrednie w gminie poniżej 100 osób i wybory pośrednie w gminach powyżej 100 osób. Bezpośrednio wybierano zarząd gminy. Wybierano radnych, 1 na 20 mieszkańców, którzy z kolei wybierali zarząd gminy. Prawo do głosowania mieli mieszkańcy powyżej 20 lat. W skład zarządu wchodził sołtys i ławnicy. Kadencja trwała 3 lata. Z terenu dzisiejszej gminy Płużnica, dzięki kronice szkolnej z Błędowa prowadzonej przez nauczyciela pruskiej szkoły Paula von Snarskiego zachowały się imienne dane dotyczące składów samorządów wg cytowanej pruskiej ustawy z 1891 roku z terenu wsi Błędowa.

Sołtysi gminy Błędowo;

1906 Gehring Gottlieb (kolonista)

1913 Gehring Gottlieb

1915 Schmiedt Emil

1919 Friedrich Jan

 Członkowie zarządu gminy;

1906-1910 Schulz Herman

1906-1911 Rosenberg

1910-1915 Schmiedt Emil

1911-1918 Franke Karol

1915-1918 Gehring Gottlieb oraz Franke Karol

Ławnicy; 1909/1911

Hellwig Karol

Lautenschlageer Otto

Okonek Tomasz

Timm Michał

Fregin Edward

Gohl Moritz

Franke Karol

 Rady Robotnicze; Rewolucja berlińska zrzucająca z tronu cesarza niemieckiego Wilhelma Hohenzollerna spowodowała, iż zaczęto w zaborze pruskim tworzyć rady robotnicze, żołnierskie i chłopskie. Taką radę utworzono w Błędowie w 1918 roku. W jej składzie byli;

Franke Karol, właściciel gospody

Dams Rudolf, właściciel gospody

Mark Karol, robotmik

Mueller Adolf, robotnik

Straż obywatelska 1918 r., w jej skład weszli;

Hellwig, Karol

Gebhardt, Rudolf

Birckholz, Samuel

W ostatnich wyborach do ogólno niemieckiego parlamentu w dniu 26 stycznia 1919 r., we wspólnym okręgu wyborczym Goryń, Błędowo, Płąchawy oddano głosy:

1.partia niemiecko-demokratyczna 233 głosy

2.partia niemiecko-nacjonalistyczna 66 głosów

3.partia centrum 4 głosy .

W wyborach do pruskiego sejmu:

1. partia niemiecko-demokratyczna 169 głosów

2. partia niemiecko-nacjonalistyczna 118 głosów

3. partia chrześcijańsko-socjalistyczna 2 głosy

Powrót do Polski;

W źródłach niemieckich napisano; 10. 1. 1920..Abtretung der Amtsbezirke Königlich Neudorf und Pfeilsdorf an Polen. W dowolnym tłumaczeniu: wójtwostwa; Nowa Wieś Królewska i Płużnica przeszły do Polski.

Mieszkańcy na początku XX wieku; Z kilkunastu wsi naszej dzisiejszej uzyskaliśmy dane dotyczące liczby mieszkańców z 1900 roku;

Bartoszewice 142 mieszkańców, Pólko 60, Cholewice 143, Uciąż 472, Ostrowo 472, Małe Czaple 58, Nowa Wieś Królewska 689, Mgowo 393, Orłowo 232,Czaple 140. Płużnica 520 mieszkańców(1905-856).

Poniżej zamieszczam pruską mapę z 1909 r. Obejmuje teren dzisiejszej gm. Płużnica. Czerwoną linią zaznaczono granice powiatów; chełmińskiego i wąbrzeskiego.

 IV.1920-1939 II Rzeczpospolita Polska.

Samorząd gminny opierał się na podstawie pruskiej ordynacji dla siedmiu prowincji wschodnich monarchii z 3 lipca 1891 roku zmienionej tymczasowym rozporządzeniem ministra byłej pruskiej dzielnicy z 25 marca 1920 r. Stan taki trwał do 1934 roku.

W 1920 roku bezpośrednio po przejęciu Pomorza przez władze polskie jego ustrój administracyjny zachował swój dawny charakter. Podstawą podziału były gminy miejskie i wiejskie oraz obszary dworskie. Np. w pierwszych latach niepodległości powiat chełmiński składał się z jednego miasta, 83 gmin wiejskich oraz 58 obszarów dworskich. Gminy wiejskie i obszary dworskie były zorganizowane w 23 wójtostwa, przy których działały także Urzędy Stanu Cywilnego. Teren dzisiejszej gminy podzielony był, aż do 1955 roku na przynależność do powiatu wąbrzeskiego i chełmińskiego oraz grudziądzkiego (wieś Wiewiórki). Miasta powiatowe były siedzibami władz sądowniczych, policyjnych, powiatowej administracji dla poszczególnych wsi.

Stosowano następujące zasady wyborcze; w tych gminach (dzisiejsze sołectwo) w których liczba uprawnionych do głosowania wynosi więcej niż 100 występuje w miejsce „Zgromadzenia Gminnego” występuje „Rada Gminna”, która składa się z sołtysa, ławników, radnych. Na 20 wyborców przypadał jeden radny. Liczba członków rady gminnej (sołtysa, ławników, radnych ) nie może przekraczać liczby 24.Wybory do rady gminnej są równe, bezpośrednie, powszechne i proporcjonalne. Sołtysów, ławników wybiera Zgromadzenie Gminne lub Rada Gminy. Wybory zatwierdza starosta. Sekretarza gminnego powoływał i zwalniał wójt na podstawie uchwały zarządu gminnego.

W obszarach dworskich (majątki ziemskie), właściciele zobowiązani byli do świadczeń w interesie publicznym tak jak samorząd gminny. Stąd też naczelnikiem obszaru dworskiego (prawa i obowiązki sołtysa) zatwierdzał starosta, a był nim właściciel lub osoba przez niego proponowana. Na obszarze dworskim nie było reprezentacji gminnej z wyboru.

Wybory z 1920 r. Wybory gminne odbyły się w lecie 1920 roku W styczniu 1920 r. teren gm. Płużnica wszedł w skład II RP. Zachowały się informacje o składach tylko rad z dwóch wsi z tamtego okresu wybranych wg pruskiej ordynacji wyborczej 1891 r. Były to:

1.Błędowo; 9 czerwca 1920 roku wybrano tam; Fryderyka Korthalsa, Karola Franke (I ławnik), Tomasza Okonka dzierżawcę miejscowej plebanki (II ławnik.) Jana Friedricha (III ławnik),Ludwika Damsa (V ławnik), Rudolfa (siodlarz V ławnika). Wymienieni członkowie Rady rolnicy, byli członkami zarządu gminnego (wiejskiego).

W 1921 r. władzę samorządową na terenie powiatów reprezentował Sejmik Powiatowy, z Wydziałem Powiatowym jako organem wykonawczym. Na czele Wydziału Powiatowego stał każdorazowy starosta powiatowy. Np. pierwsze wybory odbyły się w pow. chełmińskim 12 sierpnia 1921 roku. Z gminy Błędowo wybrani został wójt wieldządzki Tomasz Okonek rolnik z Płąchaw, dzierżawca plebanki w Błędowie oraz rolnik z Wieldządza Jan Felske. Później w miejsce Franciszka Dymarkowskiego, który wyprowadził się od innego powiatu wszedł do Sejmiku robotnik z Józefkowa Antoni Wiśniewski. Kadencja Sejmiku trwała 4 lata

2.Nowa Wieś Królewska; w skład rady gminnej (wiejskiej) weszli; sołtys Alojzy Jankowski, Stanisław Wiśniewski, Stanisław Tarkowski, Teofil Dylewski, Franciszek Baranowski, Felski.

3.Wiewiórki; znamy radę gminy (wsi) według zdjęcia z albumu Władysława Domachowskiego z dnia 12 marca 1937 roku. Zdjęcie wykonano w wejściu do szkoły w Wiewiórkach.

Od lewej stoją; Router (Niemiec), Schauer(Niemiec rol.), Wincenty Zielaskowski (kowal), Józef Siemianowski(rol.),(?),Wili Felskie (Niemiec rol.).Siedzą; Aleksander Szramowski (rolnik), Jan Linda (rol.), Gustaw Golnik (Niemiec rolnik), Zygmunt Frąckowiak (wójt gm. Błędowo), Jan Domachowski (radny pow. chełmińskiego, rol.), Teofil Kamper (rol.), Maksymilian Panota (rymarz).

 Wsie i przysiółki gmin wiejskich ok. 1924 r (teren dzisiejszej gminy Płużnica)

Augustynki przysiółek Płużnicy, poczta Płużnica, pow. W-no.

Bągart przysiółek obszaru dworskiego Mgowo, poczta Wiewiórki, pow. W-no.

Bielawy, gm. wiejska, poczta Lisewo, pow. Ch-no.

Czaple, gm. wiejska, poczta Płużnica, pow. W-no.

Cholewice, przysiółek gm. wiejska Czaple, poczta Płużnica, pow. W-no.

Czapelki, przysiółek gm. wiejska Czaple, poczta Płużnica, pow. W-no.

Dąbrówka, gm. wiejska, poczta Gorzuchowo, pow. Ch-no

Józefkowo Dębie, przysiółek obszaru dworskiego Józefkowo.

Kosówka, przysiółek gminy Uciąż, pocz. Nowa Wieś Król, pow. W-no.

Kotnowo, gmina wiejska, poczta Gorzuchowo, pow. Ch-no.

Król. Nowawieś, siedziba wójtostwa, poczta, USC i post. Policji, pow. W-no.

Ostrowo, gmina wiejska, poczta Płużnica, pow. W-no.

Płąchawy, gmina wiejska, poczta Gorzuchowo, pow. Ch-no.

Płużnica, siedziba wójtostwa, USC, poczta, posterunek policji, pow. W-no.

Pólko, przysiółek Wronia, poczta Wąbrzeźno, pow. W-no.

Szczerosługi, przysiółek Pólka?

Uciąż, gmina wiejska, poczta Nowa Wieś Król, pow. W-no.

Wieldządz, siedziba wójtostwa, USC, poczta Nowa Wieś Król, pow. Ch-no.

Wiewiórki, gmina wiejska, poczta w miejscu, pow. G-dz.

Obszary dworskie lata 20 te;

Bartoszewice, pocz. Płużnica, pow. W-no,Günter Pflug.

Józefkowo, pocz. Płużnica, pow, Ch-no, Herbert Plehn

Działowo, pocz. Gorzuchowo, pow. Ch-no, Lech Działowski

Mgowo, pocz. Wiewiórki, pow. W-no, Leon Działowski/ Stefan Buszczyński.

Orłowo, pocz. Płużnica, pow. W-no, Jerzy Slaski.

Goryń, pocz. Wiewiórki, pow. Grudziądz, Józef Błochowiak

W samodzielnych obszarach dworskich właściciele ich byli obowiązani do tych samych świadczeń w interesie publicznym, do których powołana była gmina. Starosta zatwierdzał naczelnika (sołtysa) obszaru dworskiego i jego zastępcę, zwykle właściciela obszaru lub osobę przez niego proponowaną. Obszary dworskie nie miały reprezentacji pochodzącej z wyborów.

Wójtostwa, ok. 1924 r. w rejonie dzisiejszej gminy Płużnica funkcjonowały następujące wójtostwa;

Wójtostwo Płużnica; była siedzibą obwodu sądu rozjemczego, USC, posterunku policji. Wójtem był Jerzy Slaski właściciel Orłowa. Urzędnikiem USC był kierownik szkoły powszechnej w Płużnicy Feliks Gzella, który równocześnie pełnił ten urząd dla sąsiedniego wójtostwa w Przydworzu. W skład wójtostwa wchodziły; Bartoszewice, Czaple, Orłowo, Ostrowo, Płużnica.

Wójtostwo Król. Nowawieś; była siedzibą obwodu sądu rozjemczego, USC, posterunku policji. Wójtem był Stefan Buszczyński właściciel Mgowa. Urzędnikiem USC był nauczyciel, kierownik szkoły powszechnej w Nowej Wsi Król. senior Jan Neumann. Wsie należące do wójtostwa; Bągart, Mgowo, Nowa Wieś Król, Pólko, Stanisławki, Uciąż, Małe Czaple.

Wójtostwo Wieldządz; w skład wchodziły gminy/wsie i obszary dworskie; Błędowo, Goryń, Dąbrówka ?,Kotnowo, Płąchawy, Wałdowo Szlacheckie, Wieldządz. Wójt; Tomasz Okonek rolnik z Płąchaw. Z-ca Józef Błochowiak właściciel Gorynia, urzędnik stanu cywilnego organista z Błędowa Franciszek Stosik. Zastępował go T. Okonek.

Funkcjonowały też inne instytucje;

Z lat 1920 i 1930 udało się odnotować;

– sędziowie/rozjemcy społeczni. W Dąbrówce i okolicy był Maciej Deręgowski z Dąbrówki.

– taksator bydła i koni: Józef Błochowiak, właściciel Gorynia.

– komisja sanitarna: siedziba była w Lisewie, a pełniła rolę dzisiejszego Sanepidu.

– badanie mięsa; Otton Bork z Robakowa. który urzędowo badał mięso przeznaczone do własnego spożycia.

– rzeczoznawcami dla oceny przymusowego ubicia zwierząt chorych na choroby zakaźne byli: Tomasz Okonek z Płąchaw i Maciej Deręgowski z Dąbrówki.

– położną, którą Wydział Powiatowy chełmiński wyznaczył kwalifikowaną arkuszerkę Konstancję Świtalską z Błędowa. Świadzcyzła tą pracę na terenie wsi; Błędowo, Dąbrówka, Działowo, Goryń, Kotnowo, Wieldządz.

– Posterunki Policji: Dąbrówka, starszy posterunkowy Grochal. Lisewo, starszy posterunkowy Kalinowski. Sarnowo, starszy posterunkowy? Rejon policyjny Dąbrówka ze starszym posterunkowym Grochalem obejmował wsie; Dąbrówka, Działowo, Goryń, Kotnowo, Malankowo, Krajęcin i Piątkowo. Natomiast wieś Józefkowo i Bielawy należały do posterunku w Lisewie.

– szkoły publiczne, powszechne. Było ich 14 na terenie dzisiejszej gm. Płużnica. Znajdowały się one w miejscowościach; Błędowo, Czaple, Dąbrówka, Goryń, Józefkowo, Kotnowo, Mgowo, Nowa Wieś Królewska, Orłowo, Płąchawy, Płużnica, Uciąż, Wieldządz, Wiewiórki. Przeważnie były to szkoły jednoklasowe. Większość była mieszana z uczniami pochodzenia polskiego i niemieckiego. Uczyło w nich ok. 20 nauczycieli z których tylko 3 było ewangelikami. Do szkół uczęszczało 722 dzieci. Dane z lat 20 tych. Przeciętna liczba dzieci w klasie wynosiła ponad 40.

Publiczna Szkoła Powszechna w Płużnicy; Na zdjęciu z 1932 r. są nauczyciele; Maria i Feliks Gzella oraz Ludwik Lawin. 6 w ostatnim rzędzie Eugeniusz Motas, 5 w drugim rzędzie Eugenia Chmiel-Stępień.

Zdjęcie prawdopodobnie przedstawia dożynki przy kościele w Płużnicy w okresie międzywojennym, w latach 20 tych.

 Utworzenie gmin zbiorczych.

Ustawa scaleniowa z 23 marca 1933 r. nadała jednolity system prawny organizujący strukturę władz i obszar gmin. Utworzone zostały gminy zbiorcze składające się z kilku, przeważnie jednowioskowych gromad. Ustawa ta nadała stan administracyjny do wybuchu wojny w 1939 roku i ze zmianami kilka po wojnie. Organem uchwałodawczym i kontrolnym w gminach była rada gminna, organem zarządzającym i wykonawczym zarząd gminny, na czele którego stał wójt. Członkowie rad gminnych nosili nazwę radnych, członkowie zarządu gminnego nosili nazwę ławników. Radni byli wybierani w wyborach pośrednich i jawnych przez członków rady gromady (wsi). Prawo głosowania mieli obywatele od 24 roku, a kandydaci od lat 30. Prawo wyborcze przysługiwało mieszkającym na terenie gminy co najmniej od jednego roku, lub bycie właścicielem gospodarstw lub innej znaczącej ‘realności’.Wybory przeprowadzono w I półroczu roku 1934, a do końca tego roku ukonstytuowały się zarządy gminne. Kadencje wybranych rad samorządowych z lat 1933/1934 kończyły się w l. 1938/39, stąd też wybory do rad gromadzkich (wiejskich), gminnych odbyły się jesienią 1938 i wiosną 1939 r.

W ramach dalszego scalania nowej gminy 29 marca 1935 r. poszczególne dawne gminy/wsie złożyły do gminy zbiorczej akta sołeckie. W tym samym dniu odbyły się wybory do nowej rady powiatowej. Radnymi zostali: Michał Cichy rolnik z Dąbrówki i Jan Domachowski rolnik z Wiewiórek.

Na Pomorzu z dawniejszych 1356 gmin wiejskich i 628 obszarów wiejskich powstało 155 gmin nowego typu. Na terenie dzisiejszej gminy Płużnica utworzono dwie gminy wiejskie; Błędowo i Płużnica.

Gmina Płużnica pow. Wąbrzeźno; wsie; Bartoszewice, Bągart, Czaple, Mgowo, Nowa Wieś Królewska, Orłowo, Ostrowo, Płużnica, Pólko, Uciąż.

Organem uchwalającym była rada gminna, natomiast organem zarządzającym był zarząd gminny składający się z wójta i ławników wybieranych przez radę. Niestety z okresu lat 1935-1939 czyli ostatniej kadencji II Rzeczpospolitej znamy skład rady tylko z gminy Błędowo. Z gminy Płużnica mamy tylko szczątkowe dane (nazwiska) z zachowanego zdjęcia zarządu na stopniach spalonego w 1945 r budynku zarządu gminnego w Płużnicy.

Rada Gminna w Płużnicy; W pierwszym rzędzie, od lewej; wójt Zygmunt Radkowski, urzędnik Wiktor Ulicki, sekretarz Stanisław Bryx, trochę wyżej w mundurze urzędnik wojskowy Klemens Suwiński.

 

 Radni gminy Płużnica;

 

Skład Rady Gminnej i jego Zarządu w Płużnicy nie jest znany w całości. Udało się nam na razie ‘odnaleźć’ nazwiska niektórych radnych. Są to; Stanisław Paczkowski i Ludwik Ojdowski z Ostrowa, Tomasz Motas, Jan Suwiński ? z Płużnicy, Bronisław Pełkowski i Jan Tabor z Nowej Wsi Królewskiej.Urzędnicy gminni; Zygmunt Radkowski dzierżawca gosp. w Czaplach, wójt gminy, Stanisław Bryx sekretarz gminny, Wiktor Ulicki, Jan Straszewski woźny gminny, Klemens Suwiński urzędnik wojskowy.

Siedzibą gminy w Płużnicy od 1935 r. był neogotycki dwór, zwany „zamkiem”. Była to resztówka po majątku ziemskim Augustynki, wykupiona z rąk prywatnych.[Fot. Płużnica ok. 1920 r.Dwór od strony ogrodu miał duży salon w którym mieściły się biura przedwojennej gminy. [Fot. Płużnica 1954 r. spalony dwór z zasobów pp Bagniewskich]

 

Dwór zbudowany był na nieregularnym planie częściowo parterowy, częściowo piętrowy moderowany był na styl gotycki. Licowany był klinkierową cegłą w kilku barwach i asortymentach. Do budynku wiodły trzy wejścia, frontowe, ogrodowe i służbowe. Na parterze na wejściu znajdował się główny hol, salon i pomieszczenia kuchenne w bocznym skrzydle. Na piętrze ulokowano kilka pokoi. Światło elektryczne zawitało tam na przełomie 1927/28 roku, a więc już za polskich czasów. Wokół dworu rozciągał się duży park ze stawami. Pomieszczenia ogrzewano piecami kaflowymi, jedynie w holu stał kominek opalany drewnem. Od 1935 roku ubiegłego wieku znajdował się tu Urząd Gminny, który zajmował tylko część pomieszczeń na biura. Administracja wtedy była bardzo skromna, oprócz wójta, sekretarza w gminie pracowało 4 pracowników i zajmowali salon na parterze. W pozostałych pomieszczeniach dworu mieszkali; sekretarz Stanisław Bryx (1905-1972) z rodziną, rodzina woźnego Jana Straszewskiego (1892-1941) i kilku lokatorów. W budynku był też telefon. Drugi telefon we wsi posiadał posterunek Policji.

Gmina Błędowo pow. Chełmno; wsie; Błędowo, Dąbrówka, Działowo, Goryń, Kotnowo, Płąchawy, Wałdowo, Wieldządz, Wiewiórki.

Skład Rady Gminnej Błędowo (1935-1939); w wyborach 21.01.1935 r. wybrano 12 radnych;

1.Cichy Michał, Dąbrówka, rolnik.

2.Druch Kacper, Kotnowo, rolnik.

3.Domachowski Jan, Wiewórki, rolnik.

4.Groth Walenty, Błędowo, rolnik.

5.Kamrowski Michał, Wieldządz, rolnik.

6.Korman Juliusz, Płąchawy, rolnik.

7.Mittek Jan, Płąchawy, rolnik.

8.Matuszewski Wincenty, Wiewiórki, rolnik.

9.Nering Rudolf, Wieldządz,

10.Odbierzychleb Andrzej, Błędowo, rolnik.

11.Okonek Tomasz, Płąchawy, rolnik.

12.Pawlikowski Augustyn, Wałdowo.

Michał Cichy, Jan Domachowski, Andrzej Odbierzychleb?, Wincenty Matuszewski

 Zarządy gminne, wójtowie w latach  1935-1939;

Gmina Płużnica /Gmina Błędowo; R a d k o w s k i Z y g m u n t /F r ą c k o w i a k Z y g m u n t

Członkowie Zarządu: Płużnica; Stanisław Paczkowski z Ostrowa/Błędowo; Druch Kacper z Kotnowa, Maćkiewicz Bolesław z Dąbrówki, Odbierzychleb Andrzej z Błędowa

Wójtowie; błędowski- emerytowany komisarz Policji Zygmunt Frąckowiak z Wałdowa, i wójt płużnicki Zygmunt Radkowski dzierżawca gospodarstwa w Czaplach.

Sekretarze gminni w latach 1935-1939; gmina Płużnica Stanisław Bryx i gminy Błędowo Feliks Guczalski.

 

 Maria i Stanisław Bryxowie. [Fot. l. 30 te Płużnica z albumu rodziny Bryx]

 Niżej; Rada Powiatu chełmińskiego z lat 30 tych. Pierwszy od lewej stoi Michał Cichy z Dąbrówki, siódmy od lewej stoi Jan Domachowski z Wiewiórek. [Fot. lata 30 te. Chełmno; album Władysława Domachowskiego]

Radni sejmiku powiatowego; powiat chełmiński; Cichy Michał  z Dąbrówki, Domachowski Jan z Wiewiórek. Powiat wąbrzeski; Paczkowski Stanisław z Ostrowa, Rat(d)kowski Zygmunt z Czapel.

W ramach reformy z 1933 roku sejmik powiatowy zmienił nazwę na ‘radę powiatową’. Organem wykonawczym rady powiatu był wydział powiatowy ma czele ze starostą.

Sołtysi w latach 1900-1939.

 1900; Uciąż; Muth

Lata 1920-1930;

Błędowo; Korthals Fryderyk, Okonek Tomasz

Bielawy; Kullmann Józef

Dąbrówka; Deręgowski Maciej,(1920-1928), Bolesław, Jan Maćkiewiczowie (1928-1939)

Kotnowo; Epling Reinhold, Szczepański Leon.

Płąchawy; Ast Jan.

Wieldządz; Hoffmann Herman.

Ostrowo; Paczkowski Stanisław.

Płużnica; Kowalski Teofil.

Uciąż; Rumiński Józef, Krysa Jakub, Mickiewicz Jan.

Czaple; Szwiec Franciszek.

 Właściciele majątków ziemskich lata 1920 …1922

Bartoszewice; Günter v. Pflug.

Działowo;  Halina Jeżewska Działowskich.

Józefkowo; Herbert Plehn.

Goryń; Józef Błochowiak.

Mgowo; Leon Działowski/Stefan Buszczyński.

Orłowo; Jerzy Slaski. 26.12.1891-1.03.1938]

Lata 1930-1939 (sołtysi)

 

Bągart; Wojdyła Franciszek.

Czaple; Muzalewski Aleksander, (Karczmarek podsołtys).

Błędowo; Kiszka Józef, Oziemkowski Henryk, Białowąs Franciszek, Falęcikowski Jan, (Wieletek Józef podsołtys).

Dąbrówka; Maćkiewicz Bolesław, Maćkiewicz Jan (syn).

Nowa Wieś; Studziński Jan, (Pawłowski Antoni podsołtys).

Ostrowo; Izbrandt Apolinary, (Ojdowski Ludwik podsołtys).

Uciąż; Mickiewicz Jan, (Gródecki Władysław podsołtys).

V. 1939-1945 Okupacja hitlerowska.

1 września 1939 roku rozpoczął się dramatyczny okres w historii mieszkańców gminy Płużnica, a żadne okropieństwa tej wojny nie zostały naszym mieszkańcom oszczędzone. Ponad 100 osób zginęło lub zostało zamordowanych przez okupantów, przepadł dorobek życia, odebrano ludziom poczucie bezpieczeństwa!

Ów pamiętny wrześniowy dzień opisała nauczycielka z Dąbrówki Bronisława Kroskowska. Oto jej słowa: ”Rychło rano budzą nas odgłosy armat i (wybuchających) bomb. Ludność Orla i przygranicznych miejscowości (okolice Grudziądza )ucieka. Dziwimy się ich wędrówce. Pociągi za pociągami, sami uciekinierzy. Sołtys Jan Maćkiewicz biega po wsi i wydaje zarządzenia. Ludność jakoś przestaje pracować. Każdy ciekaw, pierwsze samoloty atakują Dąbrówkę. Ostrzeliwali mleczarnię, szkołę i młyn. Dzieci z ulicy znikły bardzo wystraszone. Ludności wędrującej coraz więcej”.

Na dzień 3 września 1939 r. zakładano polską obronę na linii Płużnica-Czaple- Nowa Wieś-Jarantowice. Tymczasem pod naporem wojsk niemieckich w tym dniu nastąpił odwrót naszych wojsk. Począwszy od 3 na 4 wrzesień oddziały polskie (Grupa Operacyjna Wschód gen. Józefa Bołtucia) odchodzą, a do naszych wsi wkracza niemiecki Wehrmacht. Rozpoczynają się niemieckie porządki. Aresztowania, rozstrzeliwanie działaczy, nauczycieli, sołtysów, samorządowców są w okresie września i października na porządku dziennym. Miejscowi hitlerowcy dokonują zemsty na swych polskich sąsiadach. Rozpoczyna się też proces usuwania Polaków z ich gospodarstw, a w ich miejsce przyjeżdżają Niemcy z Besarabii. Wielu Polaków, często wraz z całymi rodzinami wywieziona zostaje do Niemiec „na roboty”, przeważnie do niemieckich gospodarstw.

W ustanawianiu nowych porządków Niemcom nie przeszkadza dotychczasowy system administracyjny. Nasze wsie znalazły się w rejencji kwidzyńskiej, w powiecie wąbrzeskim i chełmińskim. Pozostawiono podział samorządowy na dwie gminy; Płużnicę i Błędowo.

Gmina Płużnica. W skład gminy Płużnica „Amtsbezirk Pfeilsdorf, wchodziły gminy (wsie); Drückenhof, Hochdorf, Königsneudorf, Pfeilsdorf, Logendorf, Treuhausen, Orlowo, Bartelshof.

Amtskomisar (wójt) na początku był nim nieznany z nazwiska Niemiec z Reichu, którego wyrzucono za spekulację żywnością i wysyłanie paczek do Niemiec. Potem był nim Otto Glasner z Manheim, który był wójtem do 1945 r. W czasie okupacji w gminie pracował nauczyciel i kierownik szkoły z Uciąża Józef Marchlewicz, na temat którego słyszano bardzo pochlebne głosy, iż pomagał ludziom! Mówiono również, iż w gminie pracował były wójt i że sprzyjał Niemcom? W 1945 roku miał być aresztowany i zamordowany przez NKWD. Są to jednak informacje nie sprawdzone!

W samej wsi Płużnica był posterunek niemieckiej policji, oraz major z Wermachtu, który zajmował się rekrutacją do Wermachtu.

Gmina Błędowo; 26 października 1939 r. niemieckie władze okupacyjne utworzyły Amtsgemeinde Blandau (gminę Błędowo) z wsiami; Blandau, Dombrówken, Delau (Działowo), Kottenau, Plangenau, Adling Waldau, Villisas, Weburg. W 1942 władze okupacyjne dokonały zmiany nazwy wsi; Dombrowken na Lehmann, Willisas na Welsas.

W kronice szkoły w Dąbrówce spotkałem nazwisko niemieckiego wojennego wójta-Schimmiga, rolnika z Dąbrówki. Nauczycielka Br. Kroskowska napisała, iż dla Polaków był dobry! Jest też informację, iż błędowskim wójtem był znany przed wojną hitlerowiec Otto Foerster rolnik z Dąbrówki. W jego władaniu w czasie okupacji był majątek Józefa Błochowiaka Goryń, gdzie zapamiętano go jako bezwzględnego wobec Polaków robotników.

Niemieccy sołtysi: We wsiach natychmiast usunięto polskich sołtysów, mianując w to miejsce Niemców. W źródłach znalazłem nazwiska kilku z nich;

Wieldządz; Knol Max, Ludwik Templin właściciel gospody.

Dąbrówka; Jeschke (1939-1945)

Uciąż; Bucholz Werner (1939-1945)

Płużnica; Fregin, Bratner (gospodarstwa gdzie dzisiaj; Osipowski, Wawszczyk)

Bągart; Ross Rudolf (1939-1944), Dawid Menke (1944-1945)

Pólko; Richard Heiman

Niemieckie nazewnictwo wsi;

Bartoszewice-Bartelshof,

Bągart-Baumgarth,

Bielawy-Bilau,

Błędowo-Blandau,

Czaple-Treuhausen, części wsi; Czapelki-Klein Chapeln, Cholewice-Cholewitz,,

Dąbrówka-Dombrówken, Lehman,

Działowo-Delau,

Goryń-Gorinnen,

Józefkowo-Josephsdorf,

Kotnowo-Kottenau,

Mgowo-Logendorf,

Nowa Wieś Królewska-Königlich Neudorf, Königsneudorf (1942),

Ostrowo-Hochdorf,

Orłowo-Orlowo,

Płąchawy-Plangenau,

Płużnica-Pfeilsdorf,

Pólko, części tej wsi; Pieńki-Birkenhain, Szczerosługi-Deutschwalde

Uciąż-Drückenhof,

Wałdowo Szlacheckie-Adling Waldau,

Wieldządz-Villisas, Welsas,

Wiewiórki-Weburg.

VI. 1945-1989 Polska Rzeczpospolita Ludowa

Powojenne gminy; w nocy z 25 na 26 stycznia 1945 roku w miejsce ustępującego Wermachtu weszły na teren gm. Płużnica jednostki Armii Czerwonej, które jeszcze kilka tygodni musiały walczyć z broniącym się Grudziądzem. Odejście niemieckiego okupanta nie przyniosło ulgi. Nastaną dni pełne niepokoju, rabunków, wywozu ludzi na ‘wschód” przez „oswobodzicieli” w radzieckich mundurach.

W latach 1945-1954 r funkcjonowały gminy; Płużnica i Błędowo. Dla przypomnienia; w 1934 roku zreformowano system administracji samorządowej w Polsce rozstając się ze starym, pamietającym czasy pruskie, podziałem administracyjnym na gminy wiejskie i obszary dworskie, które wchodziły w skład wójtostw. Na terenie dzisiejszej gminy Płużnica utworzono dwie gminy z siedzibami w Błędowie i Płużnicy. Przy tym gmina Błędowo położona była w powiecie chełmińskim, natomiast Płużnica w powiecie wąbrzeskim. Mniej więcej stan taki przetrwał okupację i do roku 1954, kiedy to rozdrobniono administracje samorządową tworząc mniejsze kilku wioskowe gromady.

Po 1945 r. wprowadzono jednocześnie dwoistość organów władzy; Zarząd Gminny z Wójtem i Prezydium Rady.

Rada Gminy wybierała Prezydium Rady, która zajmowała się planowaniem i kontrolą oraz wójta i Zarząd jako organ władzy państwowej. Zarząd i urząd wójta zlikwidowano w 1950 r. wprowadzając kolegialne Prezydium i jej Przewodniczącego jako organy wykonawcze.

Podległość gminy. Gmina i potem gromady w zakresie spraw administracyjnych, gospodarczych, społecznych, oświatowych dość ściśle podlegały starostwu. Np. starosta powiatowy w dniu 2 kwietnia 1946 r jednoznacznie polecał wykonanie określonych czynności wójtom. I tak będzie do roku 1975, kiedy to powiat, po ich likwidacji, przestał ograniczać samorządność gmin. Jednocześnie tworzono mniejsze województwa. W naszym, chełmińskim regionie powstało województwo toruńskie.

Wójtowie gmin 1945-1950:

Płużnica; Antoni Masłowski, Motas Tomasz, Chlewiński Jan, Detko Stanisław, Kosela Antoni, Grądzki Bernard.

Bernard Grądzki (1900-1985), wójt gm. Płużnica od lutego 1947 do marca 1950 r. Był też Przew. Prezydium GromadzkiejRady Narodowej przez kilkanaście miesięcy w 1957 r. Kolejarz, uczestnik Rewolucji Październikowej w Rosji. Po 1945 r. objął gospodarstwo rolne w Płużnicy po swej rozstrzelanej w Wąbrzeźnie w 1939 r. siostrze Klementynie Dzięgielewskiej.

 

Błędowo; Franciszek Turalski, Stanisław Maćkiewicz, Wiktor Jeliński, Franciszek Kamiński.

Franciszek Turalski, rolnik w Błędowie, pierwszy wójt gm. Płużnica, obok Stanisław Maćkiewicz (1900-1962), rolnik z Błędowa pełnił funkcję wójta w 1947 roku.

Sekretarze gminni;

W lutym 1945 r. pierwszym sekretarzem gminnym w Płużnicy był Wiktor Ulicki, a po nim był Antoni Wach (1950-1953). W latach 1953-1972 sekretarzem w gminie i gromadzie Płużnica był Stanisław Paczkowski.

Antoni Wach 1950 r.

W gm. Błędowo znajdujemy nazwiska sekretarzy; Żuchowski (1946), Pajer Henryk (1950), Czyż, Kosecki Franciszek (1954-1958).

Skład rad gminnych:

P ł u ż n i c a; (brak danych )

1. Liszaj Józef (rol. Płużnica)

2. Neumann Jan, nauczyciel, kier. SP w Nowej Wsi Król.

B ł ę d o w o;

1.Maćkiewicz Stanisław (rol. Błędowo)

2.Druch Kacper (rol. Kotnowo)

3.Mucha Andrzej (rol.

4.Jędrzejewski Wacław (urzędnik

5.Frąckiewicz Józef (rol. Błędowo)

6.Turalski Franciszek (rol. Błędowo)

7.Rudnicki Franciszek (naucz. Płachawy)

8.Cichy Michał (rol. Dąbrówka)

9.Lisewski Edward (naucz. Kotnowo)

10.Szmigiero (Andrzej ( rol.

11.Skowroński Władysław(rol.

12.Majer Jan (rol.

13.Kowalski Józef (rol.

14.Szwejkowski Lucjan (rol.

(W składzie było 2 czł. PPR)

Lata 1950-1955

Ustawa o terenowych organach władzy likwidowała funkcje zarządu i wójta ustanawiała prezydium i jego przewodniczącego prezydium jako organ wykonawczy Gminnej Rady Narodowej. Ponadto odczuwalna była coraz większa ingerencja Partii w wybory wójtów i pracy rada narodowych. Na terenie dzisiejszej gm. Płużnica funkcjonowały gminy:

P ł u ż n i c a / B ł ę d o w o (wsie)

1.Bartoszewice 1.Błędowo

2.Bągart 2.Dąbrówka

3.Czaple 3.Działowo

4.Mgowo 4.Goryń

5.Nowa Wieś Królewska 5.Kotnowo

6.Orłowo 6.Płąchawy

7.Ostrowo 7.Wałdowo

8.Pólko 8.Wieldządz

9.Płużnica 9.Wiewiórki

10.Uciąż

Przewodniczący Prezydium Gminnej Rady Narodowej;

B ł ę d o w o; Dobrowolski Klemens (1951), Jagła Jan (1954)

P ł u ż n i c a; Jankowski?, Klimek Jan (1950) z-ca Stanisław Paczkowski Urban Jan, Lipiński Ludwik, Grądzki Bernard (1957-1959).

Gmina Błędowo w latach 1945-1954; w takim kształcie rozpoczęła funkcjonować od 1935 r. i obejmowała wsie-gromady; Błędowo, Dąbrówka, Działowo, Goryń, Kotnowo, Płąchawy, Wałdowo Szlacheckie i Wieldządz. Wchodziła w skład powiatu chełmińskiego.

Garść wydarzeń z życia gminy;

1 maja 1945 r. rozpoczęła pracę szkoła w Błędowie. Kierownikiem szkoły był Franciszek Rudnicki. W Błędowie pracował do 1954 roku, tj. do momentu przeniesienia szkoły do Płąchaw, potem zamieszkał i pracował w Chełmnie. Od 1 września 1945 r. w 4 oddziałach szkolnych uczyło się 128 dzieci. Wraz z uruchomieniem szkoły podstawowej rozpoczęto prowadzić kursy wieczorowe dla osób niepiśmiennych w zakresie IV klasy szkoły podstawowej. Z braku pomieszczeń w budynku szkolnym, dawnym dworze majątku Błędowo, dzieci uczyły się w różnych zastępczych pomieszczeniach w budynkach rozrzuconych po wsi Błędowo. Np. w roku 1946 uruchomiono w Błędowie kolejną 6 klasę szkoły podstawowej, która uczyła się w budynku parafialnym na plebance. Wówczas w szkole uczyło 3 nauczycieli. W przedwojennej szkole w Płąchawach zajęć nie uruchomiono z powodu małej liczby dzieci we wsi. Funkcjonowały natomiast szkoły w sąsiednich Wiewiórkach, Kotnowie i Dąbrówce. Rozpoczęcie pracy szkół było jednym z najważniejszych zadań, ponieważ większość dzieci polskich w czasie okupacji nie uczyła się i trzeba było szybko braki w podstawowym wykształceniu nadrabiać. W Błędowie stanęli do pracy nauczyciele, małżeństwo Janina i Franciszek Rudniccy, w Dąbrówce pracę nauczycielską kontynuowała przedwojenna kierowniczka szkoły Bronisława Kroskowska. Fr. Rudnicki pisał w kronice szkolnej:” młodzież uczy się chętnie stęskniona za nauką polską, rodzice przychylnie odnoszą się do szkoły i nauczycielstwa…”. Nierówności w poziomie wiedzy dzieci były jednak tak duże, iż na 109 dzieci uczęszczających trzy miesiące w I półroczu 1945 r. promowano tylko 59 uczniów!

Siedzibą gminy był; dwór w Błędowie sprzedany 22 lipca 1898 r. przez ostatnią właścicielkę majątku Mathias Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej. Po parcelacji majątku 14 września 1903 r. rozpoczęła się historia tego budynku jako szkoły. Naukę organizowano tu również w okresie II RP, i zaraz po wojnie w l. 1945-1954. Potem do 1971 r. była to siedziba gminy i gromady Błędowo. Dzisiaj w rękach prywatnych.

Akademia 1 majowa 1952 r. na werandzie wejściowej szkoły-dworu w Błędowie. [Fot. z kroniki SP Wieldządz]

 Wojenne szkody. 4 września 1945 r. na polecenie powiatu wójt gminy Błędowo sporządził wykaz rolników poszkodowanych w czasie wojny. Na liście znalazło się 45 osób z Błędowa, Dąbrówki, Wałdowa i Wieldządza. Wysokość szacowanych strat podano na sumy od 6 500 zł do 332 000 zł. Nazwiska ówczesnych właścicieli gospodarstw w opracowaniu „Historia wsi Błędowo”.

Obowiązkowe dostawy płodów rolnych. W Polsce dostawy obowiązkowe wprowadzono dekretem PKWN w 1944 r, zniesiono 1946 w przeddzień referendum i ponownie przywrócono 1951 wobec trudności w zaopatrzeniu miast i spadku produkcji rolniczej. W 1953 obejmowały one 85% produkcji zbóż, 51% ziemniaków i 50% żywca. Ze względu na ujemne skutki, zwłaszcza dla gospodarstw wysokotowarowych, już 1954-1959 znacznie je ograniczono. Złagodzono progresję, podwyższono ceny, a w 1957 zniesiono całkowicie dostawy obowiązkowe mleka. W 1959 r. utworzono fundusz rozwoju rolnictwa, na który odprowadzano różnicę pomiędzy cenami rynkowymi a cenami płaconymi rolnikom przez państwo. Fundusz służył finansowaniu rozwoju rolnictwa, głównie jednak uspołecznionego. Z pieniędzy tych budowano kółkowskie bazy maszynowe, agronomówki, wodociągi wiejskie, drogi. W styczniu 1972 r. dostawy obowiązkowe zlikwidowano całkowicie, zastępując je systemem kontraktacji.(Wkipipedia). Gminne i później gromadzkie Rady zajmowały się tym problemem, mając możliwości podejmowania decyzji w kwestii umorzeń, lub egzekucji zaległości w dostawach. Zaległości te były narzędziem „walki z kułakami” czyli większymi gospodarstwami rolnymi, które nie ulegały parcelacji. Na Pomorzu było to do 100 ha. Bywało, iż za takie zaległości zamykano właścicieli do więzienia za „sabotaż gospodarczy” jak to zdarzyło się dzierżawcy plebanki w Nowej Wsi Królewskiej. Podczas jego pobytu w więzieniu gospodarstwo rozszabrowano i biedny dzierżawca nie miał już do czego wracać. Podobny los spotkał prawie 100 hektarowe gospodarstwo Burchardtów w Dąbrówce.

 Poniżej wezwanie rolnika Władysława Sikory z Błędowa do realizacji dostaw.

Ubezpieczenie majątku gminy Błędowo; na początku 1947 r. ubezpieczono budynek urzędu gminnego, wraz z przyległościami. Na całość siedziby gminy Błędowo składało się dom (dwór) wartości 735 000 zł, chlew 48 000 zł i stodoła z szopą 49 000 zł.

Pismo starostwa chełmińskiego w sprawie wyborów w kole łowieckim.

 

Przewodniczącym Spółki Łowieckiej w Błędowie był wówczas rolnik Franciszek Turalski.

Wybory do Gminnej Rady Narodowej; odbyły się 10 kwietnia 1946 r. wybrano wówczas 14 radnych. (Lista radnych na drugiej stronie).Przewodniczącym Rady został przedwojenny radny gminy i powiatu rolnik Michał Cichy z Dąbrówki.

Pismem z dnia 13 kwietnia 1946 r. zwrócono się do przewodniczącego Rady;

 

Wiosenne kłopoty. Władza Ludowa musiała zadbać wyżywienie narodu, stąd też administracja gminna musiała zajmować się nawet szczegółami trwającej akcji siewu zbóż, buraków, sadzenia ziemniaków itp. Władza powiatowa w 17 kwietnia 1946 r przypominała między innymi: „…Ponadto Ob. Wójt z agronomem rejonowym dopilnuje i umożliwi rolnikom za gospodarstwach nowopowstałych by siewy były wykonywane tylko siewnikami”. W sprawy te ingerowano bardzo silnie, wymuszając różnymi metodami zagospodarowanie gruntów.

Dalej pismo do wójtów dające nam wyobrażenie w jaki sposób ‘władza ludowa’ wymuszała osiągnięcie celów. Pamiętać też należy, iż Ci którzy nie stosowali się do poleceń traktowani byli jako sabotażyści i bez sądu zamykano ich w ubeckich kazamatach. A działy się tam różne i straszne rzeczy!

Poniżej zamieszczam odręczne pismo wójta Stanisława Maćkiewicza, pisane pewnie ręku któregoś z urzędników w kwestiach rolnych.

 

Siedziba gminy w Płąchawach. Ze względów na złe warunki lokalowe siedziba gminy począwszy od 1948 r. została przeniesiona do budynku szkolnego w Płąchawach. Był to dawny dwór pofolwarczny, zamieniony po parcelacji majątku w 1904 r. na szkołę ewangelicką. Przed wojną była tu polska szkoła powszechna, którą kierował Jan Karczewski zamordowany w 1942 r. obozie koncentracyjnym w Dachau. W czasie wojny była tu niemiecka Volkschule. Ponieważ dzieci w Płąchawach nie było dużo, uczęszczały więc do szkoły w Błędowie, która zajęła pomieszczenia biurowe w dawnym błędowskim dworze.

Siedziba gminy Błędowo; poniżej budynek w którym, po zajęciu pomieszczeń przez szkołę we dworze, mieściły się przez jakiś czas, do 1948 r. biura gminy. W budynku tym znajdowały się; sala świetlicowa oraz biura Gminnej Spółdzielni. Po przeniesieniu Zarządu Gminnego do Płąchaw, w budynku urządzono izbę lekcyjną. Budynek ten już nie istnieje.

Książki pod strzechą. W dniu 16 stycznia 1949 r. uroczyście otwarto bibliotekę gminną w Błędowie, było tam wtedy 40 tomów!

Groby żołnierzy AC. Przedstawiciele władz, dzieci szkolne uczestniczyły w dn.23 lutego 1949 r. w złożeniu kwiatów na grobach żołnierzy radzieckich w parku w Działowie. Żołnierze ci polegli w walkach na terenie Działowa w 1945 r. Później dokonano ekshumacji szczątków żołnierzy do wspólnej mogiły na nowym cmentarzu w Wąbrzeźnie.

Pierwsze dożynki. 11 września 1949 roku obchodzono po raz pierwszy dożynki gminne w Błędowie. Gospodarzem był Stanisław Tryjankowski z Wiewiórek. Obchodzono również „Tydzień Zdrowia” i „Miesiąc pogłębiania przyjaźni polsko-radzieckiej”, „Dni puszkinowskie”. itp.

Na naukę pisania i czytania zgłosiło się 14 osób. Kursy wieczorowe odbywały się 4 razy w tygodniu, po 3 godz. zajęć. Ostatnia grupa 6 osób niepiszących zdała egzamin w dn. 2 kwietnia 1951 r. Moment ten uznano za historyczną chwilę rozstania się z analfabetyzmem na terenie gminy. Zjawisko analfabetyzmu wynikało przede wszystkim z niewyobrażalnej przedwojennej biedy, a także z okresu 5 letniej wojny, w którym większość polskich dzieci i młodzieży nie chodziła do szkół, bo według nazistów Polacy mieli pozostać niewolnikami ‘rasy panów’, a jako takim wiedza potrzebna nie była! Stąd też w okresie powojennym starano się w tamtych trudnych warunkach o rozwój czytelnictwa na wsi. Rozczulające są więc informacji, iż gdzieś tam otwarto punkt biblioteczny, w którym było 40 egzemplarzy książek. W latach powojennych ruszyło wydawanie tanich, drukowanych na byle jakim papierze książek-klasyków polskiej literatury, wszystko po to „by trafiły one pod strzechy”.

Obchody, obchody, Organizacje! W 1950 r w dniu 10 września, przy udziale przedstawiciela z Bydgoszczy obchodzono „Dzień Spółdzielczości”. Dzieciom po raz pierwszy urządzono „Międzynarodowy Dzień Dziecka”. W szkole założono drużynę ZHP. Funkcjonowało młodzieżowe koło PCK liczące 67 członków. Działało również od 23 lutego 1949 r szkolne koło „odbudujemy Warszawę”. Według stanu na 28 czerwca 1949 r. w szkole, w której było 99 dzieci, 50 korzystało z dożywiania. Stan dzieci w 1950 r w błędowskiej szkole był następujący; w kl. I- 8 dzieci, w II-9,… III-13, IV-14, V-15, VI-14.

„Walka o Pokój”. W dniach od 17 do 24 maja 1950 r. podpisywano apel; „Narodowy Plebiscyt Pokoju”. Jednocześnie 20 czerwca mieszkańcy wzięli udział w subskrypcji Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Zbrojnych Polski.

Kultura. 21 lipca 1951 r uruchomiono w Błędowie stałe kino, amatorski teatr i bibliotekę, która poprzednio znajdowała się w Płąchawach. Były to formy aktywności społecznej rozpowszechnione jeszcze przed wojną. Cieszyły się ona dużą popularnością na wsi. Po takich występach bawiono się na organizowanych często naprędce wieczorkach. Bawiono się w świetlicach wiejskich, ale też w domach, później nazywanych ‘prywatkami’.

Uroczysta sesja GRN odbyła się 22 lipca 1951 r. w rocznicę ‘Manifestu PKWN’ w świetlicy gromadzkiej w Błędowie. Sesję zagaił przewodniczący Prezydium GRN Klemens Dobrowolski. W uroczystości wzięła udział delegacja wojskowa z Chełmna. Przypominam, iż gmina Błędowo należała wówczas do powiatu chełmińskiego. Sołtysi z Wałdowa Szlacheckiego, Wieldządza i Kotnowa otrzymali wyróżnienia i nagrody pieniężne.

Dzieciniec wiejski. W okresie żniw w 1951 r. uruchomiono w Błędowie dzieciniec dla dzieci. Chciano w ten sposób odciążyć ciężko pracujące przy żniwach kobiety wiejskie, a ponadto pokazać dzieciakom różne formy zajęć, niekoniecznie związane w trybem życia chłopskiej, w tamtych czasach ciężko pracującej rodziny! Zazwyczaj dziećmi opiekowały się panie z KGW, które organizowały zajęcia i wyżywienie. Wspomagały tą inicjatywę panie nauczycielki, niekoniecznie za pieniądze! Szkoły prowadziły formalną opiekę i kontrolę nad warunkami przebywania dzieci na takich zajęciach.

Zdarzenia 1952 roku;

– obchodzono 10 rocznicę powstania PPR. (Polska Partia Robotnicza). W 1948 r wymuszono ‘zjednoczenie’ partii PPR i PPS (Polska Partia Socjalistyczna) i utworzona została PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza).

– w miesiącu lutym przeprowadzono akcję fotografowania mieszkańców gminy na szkolnej sali w Płąchawach. Fotografie robiono pod sztancę do nowych dowodów osobistych.

– 20 lipca odbyła się uroczysta sesja GRN. Zapewne, tak jak w ubiegłym roku uczczono w ten sposób rocznicę ogłoszenia „manifestu PKWN”. Takie rocznice ’założycielskie PRL’ obchodzono każdego roku.

– 26 października odbyły się wybory do sejmu. Kronikarz zapisał, iż „do wyborów stawili się wszyscy w 100 %”.

– 14 listopada prowadzono ponownie w tym roku akcję odszczurzania! W takich akcjach wszyscy właściciele nieruchomości, gospodarstw, firm zobowiązani byli do wystawiania trutek na te gryzonie, ograniczając wypuszczanie z pomieszczeń zwierząt hodowlanych .Jesienią tego roku w kurnikach wybuchła groźna choroba cholera drobiu. Kronikarz pisze, iż było to wynikiem długotrwałych jesiennych słot i niskiego stan higieny w kurnikach! Chorobę tą dzięki ‘zrobieniu porządków’ w kurnikach i odpowiednim szczepieniom zwalczono. Drób w ówczesnych gospodarstwach był bardzo ważnym składnikiem gospodarowania. Było więc pod ręką gotowe, chodzące po podwórzu i co najważniejsze świeże ‘mięso i jaja”. W zamian za zakupy w sklepach GS gospodynie sprzedawały drób, jaja, pierze, wybierając za to produkty żywnościowe; mąką, cukier, chleb! Po chłopskich podwórkach chodziło swobodne, hałaśliwe i brudzące wszędzie bractwo; kury, kaczki, gęsi, indyki, gołąbki, rzadziej perliczki świadcząc o pracowitości i zapobiegliwości kobiet. Był to piękny, dzisiaj nieobecny widok stojącej na środku podwórza obrazek gospodyni z miską ziarna w ręku, a wokół niej zbiegające się, rozkrzyczane różnorodnością stado! W przeciętnym gospodarstwie rolnym było tego od 100 do 200-300 sztuk. Trochę tego mniej chowali nauczyciele, urzędnicy i wszyscy inni mieszkający na wsi, a korzystając z jej naturalnych, niewyczerpujących się bogactw.

W 1953 r. dla dzieci zorganizowano; 11 stycznia choinkę nowoworoczną, w której uczestniczyły władze gromadzkie, w tym sekretarz Komitetu Gminnego PZPR Władysław Mikołajczak. 28 kwietnia odbyła się gminna szkolna spartakiada, której głównym organizatorem był kierownik szkoły podstawowej w Wieldządzu Marian Białecki.w dniach 11-12 maja dzieci szkolne wzięły udział w ‘święcie lasu’ w czasie którego obsadzono w lesie wałdowskim nieużytki na 25 arach.

Spotkanie z przodującymi rolnikami odbyło się w GRN w dniu 25 października 1953 r. na spotkanie w siedzibie gromady w Płąchawach zaproszono rolników; Marię Gerlak, Franciszka Turalskiego, Czesława Izdebskiego i Szczodrowskiego. Takie spotkania urządzano dla mobilizacji rolników i wprowadzania na wieś ‘współzawodnictwa pracy’. Różnymi metodami doprowadzano do wyścigu w wykonywaniu prac rolnych. Np. nagradzano za przeprowadzenie szybkich omłotów zbóż, jakby od tego zależało plonowanie roślin. Organizowano ‘uroczyste’, z oprawą propagandową odwożenie zbóż do magazynów GS itp.

Zakładanie kołchozów. W latach 50 tych władza ludowa nasiliła naciski na rolników ‘zapraszając’ do tworzenia na wzór radziecki spółdzielni produkcyjnych. W 1953 r. w Błędowie odbyło się zebranie rolników na którym, członkowie takiej Spółdzielni z Brzozowa, uczestnicy wycieczki do Związku Radzieckiego podzielili się wrażeniami z pobytu. W zjeździe delegatów spółdzielni w dniach 21-22 lutego 1953 r. w Warszawie wzięli udział rolnicy w gminy Błędowo. W gminie założono spółdzielnie w Dąbrówce, a w dn. 4 czerwca 1954 r. 14 rolników utworzyło takową w Płąchawach. Po 1956 roku spółdzielczość produkcyjna rozpadła się, a rolnicy wrócili do indywidualnych sposobów gospodarowania. Na całe szczęście eksperyment ten nie trwał długo i doprowadził do zniszczenia istniejącej sieci gospodarstw rolnych. Nawet jeśli połączono pola spółdzielców, to produkcja zwierzęca odbywała się w budynkach w poszczególnych gospodarstwach u rolników. W ciągu tych kilku lat nie powstała dzięki zespolone siedlisko spółdzielni. Rozstanie więc obyło się rujnowania wspólnego ‘dobra’. Po formalnej likwidacji spółdzielcy-rolnicy podzielili się majątkiem ruchomym; zwierzętami, narzędziami i maszynami i na wsi szybko o tym gospodarczym eksperymencie szybko zapomniano.

Wójtowie; pierwszym wójtem po 1945 r. był rolnik Franciszek Turalski

Na piśmie z dn. 4 marca 1946 r. widnieje nazwisko wójta Jelińskieg i sekretarza Czyża. Na dokumencie z 26 marca 1946 wpisano Stanisława Maćkiewicza jako wójta gminy. W 1950 roku zniesiono tytuł wójta, wprowadzając funkcję przewodniczącego Prezydium Gminnej Rady Narodowej. Poniżej ‘kawałek’ dokumentu;

Jak wynika z powyższego pisma sołtysi, wójtowie, kierownicy szkół stanowili ówczesną sieć władzy w terenie. Na organizowanych naradach otrzymywali zadania do wykonania, które mogłyby być dyscyplinowane nie tylko przez swoją władzę ‘zwierzchnią’, ale co gorsza przez funkcjonariuszy UB, z którymi żartów nie było. Wspominał Stanisław Paczkowski z Płużnicy, iż jeden z sekretarzy gminnych, czy gromadzkich nie wykonał zaleceń służbowych i jeszcze coś tam ‘pyskował’. Wtedy do siedziby urzędy przyjechali panowie z UB, przełożyli go przez biurko, wsypali kilka kijów na d… i delikwent, bez żadnych zbędnych formalności do końca życia zapamiętał, iż nie należy ‘ludowej władzy’ lekceważyć!

Pismo z UB nie precyzuje, o jaką akcję „utrzymania porządku i bezpieczeństwa wtedy chodziło! Wydaje się, iż chodziło o wybory do sejmu ustawodawczego w dn. 18 stycznia 1947 r.

 

Szarwark, (z niem. czyn na rzecz gromady) było to przymusowe świadczenie nakładane na ludność wiejską w postaci robót publicznych, przez GRN. Świadczenia takie miały różny charakter. Rolnicy brali udział w remontach dróg, świadczyli podwody wozami konnymi przewożąc towary, ludzi. Poniżej zaświadczenie dla Władysława Cieśli.

Z innego dokumentu wynika, iż kilkunastu rolników zostało wezwanych do świadczenia usług na rzecz gminy, a konkretnie dowóz drewna do tartaku. Drewno konnymi wozami wieźli wtedy rolnicy z Błędowa, Dąbrówki, Wieldządza i Wałdowa Szlacheckiego.

Gmina Płużnica w l. 1945-1954.; Gmina; Począwszy od 1935 roku wieś Płużnica stała się siedzibą gminy obejmującą okoliczne wsie; majątek Bartoszewice, Bągart, Czaple, Nową Wieś Królewską, majątek Mgowo, Ostrowo, majątek Orłowo, Płużnicę, Pólko, Uciąż. Taki kształt gminy funkcjonował w latach 1935-1955, włącznie z okresem okupacji niemieckiej.

Poniżej wsie gminy, obszar i mieszkańcy.

 

Wkraczający żołnierze radzieccy spalili dwa gminne i ważne dla życia publicznego obiekty; szkołę i „zamek”-dwór siedzibę władz gminnych od 1935 r. Nie oszczędzili nieruchomości, gospodarstwa, firm. Na terenie gminy utworzono kilka punktów, zazwyczaj w wybranych gospodarstwach rolnych i zwożono doń różnego rodzaju dobra, włącznie z gromadzeniem bydła, koni..! Odrębnie gromadzono sprzętu gospodarstwa domowego, meble, zastawę stołową, zegary, maszyny do szycia. Żołnierze radzieccy kradli też na ‘własną rękę’. W 1945 r. w Uciążu zastrzelili we własnej stodole rolnika Pawła Tudka broniącego maszyny do szycia przed zabraniem. Spalili nie tylko dwór-urząd gminny i szkołę w Płużnicy, ale również kilkanaście gospodarstw. NKWD, prawdopodobnie przy wskazówkach miejscowych „życzliwych rodaków”, wywiozło kilkadziesiąt osób w głąb Związku Radzieckiego, skąd po latach pracy nie wszyscy wrócili. Nie znamy rachunku tych krzywd?!

Po 1945 r. w gminie Płużnica pierwotnie posterunek gminny Milicji Obywatelskiej umieszczono w Nowej Wsi Królewskiej. W kilka miesięcy później przeniesiono go do Płużnicy. Kronikarz zanotował, iż pierwszym komendantem posterunku był E. Rusinek.

Kronikarz zapisał: „…organizacja władzy gminnej napotykała trudności, gdyż reakcyjne elementy nie dopuściły przez dwa lata, [do 1947 r]. do zorganizowania komórki partyjnej”. Prawdopodobnie chodziło o silnie wpływy zakorzenionego w naszym środowisku opozycyjnego PSL. Odgrywał on, zwłaszcza w samej Płużnicy znaczącą rolę, póki tej partii nie rozgromiono, a jej resztki weszły w skład utworzonego 27 listopada 1949 r. ZSL. (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe).

Zimą roku 1946/1947 r. Wymarzła duża część ozimin, co spowodowało trudności w gospodarstwach rolnych. W takich sytuacjach trzeba było dokonywać wiosennych przesiewów, co wiązało się z dodatkowymi kosztami, brakami materiału siewnego itd.

Ustawą z dnia 20 marca 1950 r. zniesiono urząd wójta jako jednoosobowy organ wykonawczy, a wprowadzono na wzór radziecki kolektywny organ władzy Prezydium Gminnej, potem Gromadzkiej Rady Narodowej. Ostatnim wójtem gminy Płużnica (1947-1950) i pierwszym przewodniczącym Prezydium (do marca1950, i 1,5 r w 1957) był Bernard Grądzki (ur.1900 zm.1985 r.)

Długotrwała susza w 1951 r. spowodowała trudności gospodarcze. Jakie były możemy sobie wyobrazić. Obniżka plonów, zaczęło brakować paśników dla zwierząt.

Spółdzielnie produkcyjne rolników; Trwały propagandowe, administracyjne naciski na organizowanie na wzór Związku Radzieckiego rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Jako zachętę stosowano również ulgowe systemy podatkowe, przydziały sprzętu rolniczego itp.

-w 1951 r. jako pierwsza powstała w Uciążu pod nazwą „Wolność”.

-22 marca 1951 roku w Płużnicy grupa rolników otworzyła spółdzielnię produkcyjną pod ‘modną’ wówczas nazwą „Chłopska Droga”.

– 22 października 1952 r założono w Uciążu drugą spółdzielnię „26 Października”.

-o spółdzielczości w Czaplach pisał Bronisław Paetsch w szkolnej kronice; od jesieni 1953 r. prowadzono na rzecz spółdzielczości nasiloną propagandę. Rolnicy podchodzili do tej kwestii pesymistycznie, szczególnie źle wyrażali się o „kołchozach” repatrianci ze wschodu. Po długich rozmowach, założono spółdzielnię produkcyjną o nazwie „Nasza Przyszłość” składającą się z 13 gospodarstw. Po październikowej „odwilży”1956 r. spółdzielnię rozwiązano (pocz. 1958 r.) Obszar spółdzielni obejmował 154 ha i pracowało w niej 30 spółdzielców. Przewodniczącym był Józef Daniel. Na wiosnę spółdzielcy zaczęli wspólnie gospodarować. Na polu pojawiła się radziecka sadzarka do ziemniaków. Cała wieś, włącznie z dziećmi wybrała się oglądać to cudo techniki. Praca szła szybko, ale zastanawiano się jak te ziemniaki będą rosły?!

Po spółdzielczej przygodzie rolników w gminie nie zostało wiele. Wszystkie one po „październikowej odwilży” zostały rozwiązane i rolnicy wrócili gospodarować na swoim. Jedynie w Płużnicy do początku lat 2000 cznych stała reszta sadu założonego przez spółdzielnię przy gospodarstwie Tadeusza Chmielewskiego.

Wieś trapiły klęski przyrodnicze.7 sierpnia 1952 r. huragan poczynił na wsiach znaczne szkody. Dodatkowo długotrwałe jesienne deszcze i wczesne przymrozki poczyniły duże straty w rolnictwie. Przypomnieć należy, iż w tamtych latach uprawiano rośliny okopowe; ziemniaki, buraki, brukiew, które w ‘mokrej jesieni’ na naszych ciężkich gliniastych glebach trzeba było ręcznie z ziemi, z błota ręcznie zebrać!

W Płużnicy, w 1952 r. uruchomiono punkt felczerski. Punkty takie uruchamiano, mimo, iż rolnicy nie byli wówczas objęcie powszechnym ubezpieczeniem. Punkty takie tworzono w niektórych wsiach i niektórych PGR. Później punkty felczerskie przekształcano na ośrodki zdrowia, w których zaczęli pracować lekarze. W 1957 r. w Płużnicy został uruchomiony został ośrodek zdrowia i pawilon usług różnych w nowym budynku w centrum wsi, który potem przeznaczono na pocztę.

Władze powiatu; Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wąbrzeźnie w 1954 r. uznało za konieczne budowę nowej szkoły w Płużnicy. Po pożarze w 1945 r. szkoła mieściła się w dwóch oddalonych o 2 km. Budynkach; w starej ewangelickiej szkole i w dawnym dworskim czworaku, przebudowanym później na dom nauczyciela. Szkołę budowano w latach 1956/1958.’Ruscy’ żołnierze kwaterując w szkole opalali ‘trofiejnego’ świniaka i zaprószyli ogień, który pochłonął obiekt całkowicie. Podobno ogień był tak gwałtowny, iż ‘bojcy’ ledwie zdążyli przez okna uciec!

Spalona płużnicka szkoła. Już przed wojna pełniła dla okolicznych 4 klasowych szkół powszechnych szkołę zbiorczą 7 klasową.

 

Dzieci i nauczyciele przed spaloną szkołą w 1949 r.

 

Po 1945 roku zajęcie szkolne odbywały się w dwóch odrębnych budynkach oddalonych od siebie i dwa kilometry. Jeden mieścił się na granicy Płużnicy i Czapel w dawnej ewangelickiej szkole, drugi w czworaku pomajątkowym, w którym później po przebudowie urządzono dom nauczyciela na ulicy kotnowskiej. Budowę prowadzono w l. 1956-1958.

Lata 1955-1972. Gromady;

[Jestem zmuszony umieszczać kopie zdjęć w części niniejszego opracowania, ponieważ orginalny I tom kroniki gmin i gromad nie został mi zwrócony przez Aleksandra Czarneckiego z Wąbrzeźna.]

Z dniem 1 stycznia 1955 r. zniesiono podział na gminy i utworzono nowe jednostki administracyjne i samorządowe g r o m a d y.Na bazie dwóch gmin Płużnica i Błędowo utworzono gromady;

Gromadę Błędowo z wsiami; Błędowo, Goryń, Dąbrówka (od 1958 r.), Płąchawy, Wiewiórki

Gromadę Płużnica z wsiami; Bartoszewice, Bielawy, Józefkowo, Kotnowo (od 1958 r.), Ostrowo, Orłowo, Czaple (spółdzielnia) bez Czapelek.

Gromadę Kotnowo z wsiami; Dąbrówka, Kotnowo i Wieldządz.

Gromadę Nowa Wieś Królewska z wsiami; Bągart, Czapelki, Nowa Wieś Król. Pólko, Uciąż, Wieldządz (od 1958 r.)

– z powiatu chełmińskiego do wąbrzeskiego włączono wsie; Bielawy, Błędowo, Dąbrówkę, Działowo, Goryń, Józefkowo, Kotnowo, Wieldządz, oraz z powiatu grudziądzkiego wieś Wiewiórki.

– w tym systemie samorządowym organami władzy na wsi było kolegialne Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej na której czele stał przewodniczący tegoż Prezydium. System ten przetrwał do końca 1972 r.

– Gromadzka Rada Narodowa wybierała Prezydium Rady. W jego skład wchodzili: etatowy przewodniczący i sekretarz. Ponadto społecznie pracowali: z-ca przewodniczącego i członkowie prezydium (4 osoby). Prezydium było kolegialnym organem zarządzającym gromady.

Gromada B ł ę d o w o (1955-1972)

Utworzona od 1 stycznia 1955 r. gromada Błędowo obejmowała wsie; Błędowo, Dąbrówka (od 1958 r), Działowo, Goryń, Płąchawy, Wiewiórki. Ta ostatnia wieś do 1934 roku wchodziła w skład powiatu grudziądzkiego, potem przeszła do chełmińskiego, by wreszcie trafić do wąbrzeskiego. Gromada zajmowała obszar 3 306 ha. W 1961 r obszar gromady wynosił 3 852 ha. Gospodarowały na nich 283 gospodarstwa. W gromadzie mieszkało 1 755 mieszkańców.

Siedzibą Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Błędowie był dawny dwór Mathiasów w Błędowie, przez kilkadziesiąt lat pełniący rolę szkoły i mieszkania nauczycielskiego. W latach 70 tych gmina sprzedała go Janinie i Lubomirowi Biłykom. Obecnie stanowi własność Mirosława Kucięby.

Przewodniczacy; Włodzimierz Barańczuk Władysław Smoleń Władysław Domachowski

Funkcje przewodniczących Prezydium GRN pełnili; Tryjankowski Stanisław (1955), Barańczuk Włodzimierz(1965), Smoleń Władysław (1967-1970), Domachowski Władysław (1971). Sekretarzami gromadzkimi byli; Kosecki Franciszek (1954-1958), Zgliński Józef (1958-1960), Neumann Elżbieta (1960-1970),

Gromadę Błędowo zlikwidowano 31.12.1971  i włączono na jeden rok w skład gromady Płużnica.  Przyczyny likwidacji gromady były różne. Czasem była to niewydolność małych jednostek administracyjnych, słabość zarządzania, kłopoty finansowe itp. Faktem jest, iż Prezydium GRN w dniu 7 sierpnia 1971 roku wystąpiło do władz ‘nadrzędnych’ z wnioskiem o zniesienie gromady, z projektem włączenia wsi; Błędowa, Dąbrówki, Działowa, Gorynia, do gromady Płużnica, oraz wsi Wiewiórki do gromady Nowa Wieś Królewska. W związku z likwidacją gromady odwołano ze stanowiska ostatnią sekretarz gromadzką Elżbietę Neumann i gromadzkiego naczelnika OSP Franciszka Zadkę Ten ostatni został zastępcą naczelnika gromadzkiego gromady Płużnica. E. Neumann w 1974 roku, na kilka lat została sekretarzem gminy Płużnica.Radni błędowscy Władysław Smoleń i Tadeusz Rataj zostali wybrani na członków Prezydium GRN.

Kadra gromady Błędowo;

Przewodniczący Prezydium GRN

1955 * Tryjankowski Stanisław, rolnik z Wiewiórek.

1951* Dobrowolski Klemens

7 czerwca 1965 r. Barańczuk Włodzimierz z Nowej Wsi Król. został wybrany na przewodniczącego.

13 czerwca 1969 r. Smoleń Władysław,

6 lipca 1970 r w miejsce chorego W. Smolenia obowiązki powierzono Tadeuszowi Morgasiowi.

30 października 1970 r. po wyprowadzeniu się T. Morgasia funkcje przejął Wł. Domachowski.

29 kwietnia 1971 r. GRN ponownie na czas choroby przewodniczącego powierzyła przewodniczenie Prezydium Wł. Domachowskiemu.

W składzie Prezydium po 13 czerwca 1969 r. byli;

Władysław Smoleń przewodniczący,

Tadeusz Morgaś, kierownik szkoły w Wiewiórkach.

Stanisław Klajnert.

Czesław Izdebski rolnik z Płąchaw.

Komisjom Rady przewodzili;

Planu gospodarczego i Budżetu Bolesław Książka z Błędowa. Rolnictwa Leśnictwa i Zaopatrzenia Ludności Władysław Domachowski z Wiewiórek. Oświaty, Kultury i Spraw Socjalnych Ryszard Kacprzykowski, kier. Szkoły w Dąbrówce.

Sołtysi z lat 1967/1970;

Błędowo-Władysław Smoleń/od 1969 Leon Pesta

Dąbrówka-Kazimierz Taczyński

Płąchawy-Baltazar Jamorowski

Wiewiórki-Ludwik Filip/ od 1970 Walenty Dąbrowski.

W wyborach do Gromadzkiej Rady Narodowej w dniu 13 czerwca 1969 r., przy frekwencji 99,36 % (956 uprawnionych) wybrano 18 radnych, w tym; członkowie PZPR 9 osób, ZSL 4 i bezpartyjni 3. W składzie Rady znalazły się 2 kobiety, 14 rolników, 1 robotnik i 3 przedstawicieli inteligencji.

W Komisji Pojednawczej zasiadało 7 osób, przewodniczył jej Władysław Domachowski z Wiewiórek.

Społeczni opiekunowie byli ważną instytucja na wsi. W czterech wsiach gromady byli to; Błędowo Stanisław Klajnert, Dąbrówka Kazimierz Taczyński, Płąchawy Czesław Izdebski i w Wiewiórkach Tadeusz Morgaś. Po wyprowadzeniu się tego ostatniego przejął tą pracę Władysław Domachowski i przez wiele lat czynił to bardzo skutecznie.

Gromadzka Oświata. Zmiana siedziby. W 1954 r. przeniesiono siedzibę gminy z powrotem z Płąchaw do Błędowa, a szkołę odwrotnie z Błędowa do Płąchaw, podnosząc jednocześnie stopień organizacyjny do 4 nauczycieli. Od 15 czerwca kierowanie szkołą objął Zygmunt Czerwiński przeniesiony tu z Józefkowa. Przeprowadzono remont kapitalny budynku szkoły. Od 1 września uczyło się tu 128 uczniów z Błędowa i Płąchaw. W rozpoczęciu roku szkolnego w nowej siedzibie uczestniczyli; sekretarz KG PZPR Władysław Mikołajczak i przedstawiciel GRN Jagła.

Szkoła-dwór w Płąchawach po dobudowaniu piętra. Dzieci uczyły się tutaj w od początku XX w. czasach zaboru pruskiego, w II RP i po wojnie w latach 1954-2010.

 

W gromadzie funkcjonowały szkoły podstawowe w Dąbrówce, Płąchawach i Wiewiórkach. W tych dwóch ostatnich na początku lat 60 tych funkcjonowały krótko dwuletnie Szkoły Przysposobienia Rolniczego. W szkole nauczano przedmioty ogólnokształcące i z zakresu hodowli zwierząt i uprawy roślin.

Kilka zdarzeń z życia gromady;

Gromadzkie dożynki. Obchodzono je w dniu 10 września 1957r. w Błędowie. Gospodarzem uroczystości był przewodniczący GRN Stanisław Tryjankowski z Wiewiórek.

Punkt felczerski, który do 1958 r funkcjonował w Goryniu przeniesiono do Błędowa W roku 1970 felczerem był Tadeusz Jasiński.

Gromadzka gospodarka. W 1960 r. do energii elektrycznej podłączono kolejne 38 gospodarstw. Początkowo rolnicy korzystali głównie do oświetlania pomieszczeń. Dzień włączenia prądu, zapalenia się pierwszej żarówki było dla ludzi niecierpliwie oczekiwanym wydarzeniem. Stopniowo pojawiły się radia i inny sprzęt gospodarstwa domowego, oraz coraz więcej urządzeń w gospodarstwie uruchamianych prądem elektrycznym znakomicie ułatwiającym ciężką, fizyczną pracę rolników. Rolnicy chętnie włączali się w prace elektryfikacyjne. Dawano podwody konne do rozwożenia słupów po polach, świadczono pracę fizyczną. Kobiety przygotowywały posiłki dla elektryków. Rolnicy korzystali z zakupów artykułów do produkcji rolnej w GS Wieldządz, a do Nowej Wsi Królewskiej jeżdżono do młyna. Były to lata w których większość gospodyń przestawała piec smakowity domowy chleb, zamieniając go na „kupny” w sklepach GS u. Stopniowo tworzyła się baza maszyn rolniczych w miejscowym KR. Bardzo ważna dla rolnictwa, mieszkańców gromady była stacja PKP w Gorzuchowie. Przychodziły tam transporty artykułów masowych; węgla, nawozów mineralnych, materiałów budowlanych. Na wagony ładowano zboże, buraki cukrowe, ziemniaki. Stacja pasażerska stanowiła dla wielu pokoleń przysłowiowe okno na świat. Przez Gorzuchowo jeżdżono do Grudziądza, Torunia. Wędrowano do szkół, na wycieczki i do pracy.

Wiosna w 1961 r. była ładna, co oznaczało sprawny przebieg siewnych prac wiosennych, w marcu gospodarze siali już zboża. 1 maja przed remizą OSP i siedzibą GRN posadzono dęby ‘tysiąclecia’. Zwyczajowo pod drzewkami harcerze zakopano butelki z odpowiednim zapisem, którego możemy się tylko domyślać. Natomiast zima w 1963 r. spowodowała, że trzeba było zawiesić zajęcie w szkołach w dn. 21-26 stycznia.

Gromadzkie inwestycje; W 1962 r. KR Błędowo rozpoczęło budowę wodociągu wiejskiego, który zakończono budować w 1964 r. 1 grudnia 1970 wodociąg przejęła gromada. Do sieci było podłączonych wówczas 44 gospodarstw. W 2004 roku podjąłem decyzję o wyłączeniu tej stacji z użytkowania ze względu na jej „starość”. Póki co, aż do lat 90 tych spora grupa mieszkańców, zwłaszcza starszych osób, tak jak ta pani w Wiewiórkach, musiały wodę nosić ze zwykłych studni.

Wiewiórki (Fot. 1984 T. Juszczyński) studnia na Podlesiu;

W 1962 r. rozpoczęto też budowę agronomówki dla powstających służb rolnych, meliorantów. W styczniu 1963 r. miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich wystąpiło z inicjatywą budowy wiejskiego domu kultury. Budowę rozpoczęto w lipcu 1970 r. Zakończono ją w 1972. Wykonawcą budowy była brygada remontowo-budowlana PGR Wałycz. Koszt budowy wyniósł 403 000 zł. W obiekcie była sala ogólna, zaplecze kuchenne i remiza OSP.

W 1964 r. rozpoczęto budowę pawilonu szkolnego w Wiewiórkach w ramach hasła: „Tysiąc szkół na Tysiąclecie”. Pawilon oddano do użytku w dniu 2 września 1967 r. Były tam 4 duże pomieszczeni klasowe, kancelaria i pokój nauczycielski. Niestety, podobnie jak i innych naszych szkołach WC dla dzieci było, ale na dworze!

W 1966 r. w czynie społecznym utwardzono szutrem drogę Błędowo-Kotnowo. Trochę później w 1969 roku zakończono budowę dróg; cementowej Goryń-Wieldządz, Goryń- Wiewiórki i Kotnowo-Dąbrówka.

Jednocześnie narzekano na brak świetlic w Błędowie i Płąchawach, co utrudniało prowadzenie pracy kulturalnej na wsi

Praca Gminnej Spółdzielni. GS „Samopomoc Chłopska” na rynku wiejskim była monopolistą. Na terenie gminy nie istniałżaden punkt prywatnego handlu. Bitwa o  „socjalistyczny handel” została wygrana!

IKP Nr. 15 z 18.01 1968 r.

Rolnictwo gromady;

Kłopoty z prowadzeniem klubów i świetlic były dosyć częste. W części obiektów wiejskich udało się wprowadzić klub prowadzony przez firmą „Ruch”, kilka lokali była w stanie utrzymać GS ‘SCh’, a niektóre ze świetlic wiejskich prowadzone były przez nauczycieli, tak jak np. w Uciążu przez Mieczysława Kiszkę. Lokale zazwyczaj były otwierane po południu i wieczorem.

Stan Kółek Rolniczych w 1969 r. na terenie gromady Błędowo był następujący; KR Błędowo świadczyło usługi mechanizacyjne w Błędowie i Wiewiórkach, posiadało13 ciągników i maszyny towarzyszące, takie jak; pługi, brony, przyczepy. KR Płąchawy obsługiwało wieś Płąchawy i Dąbrówkę, która przekazała swój sprzęt do tego Kółka, posiadało 5 ciągników. KR Wiewiórki działało do końca marca 1969 r. w sensie świadczącego usługi. Po tym okresie funkcjonowało jako organizacja rolników. Natomiast korzystało z bazy maszynowej(MBM) w Błędowie. Podobnie działało KR w Dąbrówce. Łącznie na terenie gromady były 4 KR zrzeszające 60 członków.

Poczta w Wiewiórkach. Jej funkcjonowanie miało swój początek w czasach pruskich. W 1969r. zatrudniano 6 pracowników, w tym 6 listonoszy. (Ludwik Filip,…) Do rejonu pocztowego, kiedyś bardzo ważnego w życiu ludzi i firm, należały wsie;

1.rejon- Wiewiórki i Goryń z 688 mieszkańcami,

II.rejon-Błędowo, Biały Bór, część podlasia w Wiewiórkach 480 osób,

III,rejon-Mgowo, Bągart 648 osób,

IV.rejon-Zielnowo 583 osoby,

V.rejon-Dębieniec, Wiktorowo 520 osób.

Centrala telefoniczna na poczcie w Wiewiórkach była ręczna, łącząca prze Grudziądz, Radzyń i Gorzuchowo. Policzono również sprzęt, za który trzeba było uiszczać abonament. Na terenie gromady; odbiorników radiowych było 261 i 211 telewizorów.

Młodzież roku 1969. ZMW w Błędowie liczył 24 członków, w Wiewiórkach 20. W następnym roku było ich 30, w tym 13 dziewcząt. Funkcjonowały LZS (Ludowe Zespoły Sportowe)w Błędowie. Młodzież utworzyła sekcje; piłki siatkowej, lekkiej atletyki i szachów. Była też sekcja motorowa.

Mieszkańcy wsi; w Błędowie 339 osób/ w Goryniu 289 /w Dąbrowce 186/w Działowie 199/ w Płąchawach 244/ w Wiewiórkach 422/. Z pracy na roli utrzymywało się 706 osób, poza rolnictwem 127, własna działalność 44. W gromadzie było 261 budynków mieszkalnych, a na 1 mieszkańca przypadało 12,5 m2 mieszkalnej powierzchni. W kilkanaście lat później wskutek ucieczki ludzi do miast, budowy nowych domów ilość powierzchni mieszkalnej wzrosła do ok. 30 m2 . Ilość korzystających z wodociągu na końcówce lat 60 tych był bardzo niska, wręcz kompromitująca. Trzeba jednak pamiętać, iż w wielu gospodarstwach zainstalowane były indywidualne hydrofory podające wodę do wewnętrznej sieci. Z sieciowego wodociągu w Błędowie 63 rodziny korzystały z tego dobrodziejstwa, ale tylko 9 rodzin posiadało spłukiwane ubikacje. Były to lata przełomowe i wkrótce ruszy „wyścig” o sanitariaty. Tylko szkoła zostanie w miejscu i wiele mieszkań nauczycielskich doczeka się na szarym końcu tych udogodnień.

Na terenie gromady funkcjonowały 3 kluby „Ruch” i 1 klub „Rolnik”. W zespołach artystycznych w nich prowadzonych pracowały 433 osoby. Książki można było wypożyczyć w bibliotece gromadzkiej i w 5 punktach bibliotecznych.

W 1970 r. na terenie gromady w funkcjonowało ORMO (Ochotniczo Rezerwa milicji Obywatelskiej). Gromadzki Społeczny Komitet ORMO w składzie 12 osób powołano uchwałą GRN 20 grudnia 1967r. W poszczególnych wsiach były następujące stany ormowców; Błędowo 9 osób, Dąbrówka 2, Działowo 6, Goryń 8, Płąchawy 3, Wiewiórki 4.Członkowie ORMO brali udział w niektórych akcjach Milicji, takich jak; zasadzki na złodziei, pilnowanie porządku na publicznych imprezach. Asystowali przy drogowych kontrolach, co zresztą bardzo denerwowało obywateli gminy!

Strażacy zorganizowani w OSP funkcjonowali w Błędowie, Goryniu, Działowie i Wiewiórkach. Najtrudniejsze warunku funkcjonowania były w Wiewiórkach, gdyż tamtejsi druhowie nie posiadali remizy, a sprzęt przechowywali w budynku mleczarni.

Gromada Kotnowo 1955-1958.

Gromada funkcjonowała w latach 1955-1958., zlikwidowano ją z dn. 1 stycznia 1958 r. Wieldządz przeszedł do grom. Nowa Wieś, Dąbrówka do grom. Błędowo, a Kotnowo do Płużnicy. Wsie gromady Kotnowo; Dąbrówka, Kotnowo, Wieldządz. Gromadę zniesiono z dniem 1 stycznia 1958 r. Wsie przyłączono do gromad; Kotnowo do Płużnicy, Dąbrówkę do Błędowa i Wieldządz do Nowej Wsi król. Całą gromadę Kotnowo przeniesiono od 1 stycznia 1956 r. do powiatu wąbrzeskiego. Gromada liczyła 801 mieszkańców i obejmowała obszar 1 612 ha w tym użytku rolne 1 420,81 ha

Gromadę Kotnowo z dn. 1 stycznia 1956 przeniesiono z chełmińskiego do powiatu wąbrzeskiego. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. Mieściło się w szkole. Po jego likwidacji jeszcze przez kilka lat uczyły się tutaj dzieci. Potem w obiekcie lokowano mieszkania dla nauczycieli i pracowników oświaty …w latach 90 tych rozsprzedano.

Przewodniczący Prezydium GRN; Jan Makowski, Józef Milo (1955-1957), Czesław Wiśniewski (1957-1958).

Milo Józef (1924-1989)  urodził się w Zubów Mostach w  woj. lwowskim. Po wojnie prowadził gospodarstwo rolne w Wieldządzu. gosp. rolne o pow. 10,60 ha. Był radnym  GRN  w Nowej Wsi Król. od 1954 d0 1976. Sekretarz gromadzki w Kotnowie 1954-55, i przewodniczący Prezydium GRN w Kotnowie.

Legitymacja przewodniczącego Józefa Milo;

Gromada Nowa Wieś Król. 1955-1972.

Nowa Wieś Król. i okoliczne wsie począwszy od 1935 r. wchodziły w skład gminy Płużnica. Od 1 stycznia 1955 roku została siedzibą nowej jednostki administracyjnej gromady Nowa Wieś Królewska. W nowej gromadzie znalazły się; Bągart, Mgowo, Pólko, Uciąż, Czapelki, Wieldządz (od 1958r), Stanisławki (od 1961r.)

Siedzibę Prezydium GRN umieszczono niegdysiejszym domu niemieckiego rzeźnika Po jego likwidacji zamieszkali tu m. innymi pracownicy, nauczyciele szkoły. W latach 80 tych lokale mieszkalne rozsprzedano.

O pracy nowej gromady w Nowej Wsi rozmawiałem z Józef Zglińskim, który swoją pracę urzędniczą rozpoczynał jeszcze w gminie w Płużnicy. W 1954 roku po reformie administracji, został przeniesiony do nowotworzonej Gromady Nowa Wieś Królewska na stanowisko sekretarza Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. Nowa Gromada mniejsza od starych gmin obejmowała jednak 7 wsi. Tak więc przy kilku osobowej obsadzie, na barkach sekretarza roboty spoczywało sporo. W Nowej Wsi Królewskiej trzeba było od stycznia 1955 roku organizować wszystko od nowa. Nowa Administracja otrzymała budynek w centrum wsi, który był własnością komunalną po przejętym przez państwo młynie i budynku mieszkalnym doń przynależnym. W budynku tym w latach 1955-1972 mieściło się Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej.

Przewodniczący Prezydium GRN; Barańczuk Włodzimierz (1955 do 31.12.1957), Milo Józef (1957-1960), Biernacki Jan (1960-27.04.1961), Makówka Józef (1961-maj 1971) Milo Józef (maj 1971-paźdz 1971), Topolewski Zbigniew (paźdz.1971-1972).

Józef Makówka i Zbigniew Topolewski

 

Przewodniczący Prezydium GRN;

14 czerwca 1969 r powołano Józefa Makówkę, ustąpił 25 kwietnia 1971 r.

25 kwietnia do 24 października 1971 r. czasowo sprawował funkcję Józef Milo.

24 października 1971 r. powołano Zbigniewa Topolewskiego.

15 października 1972 r odwołano ze stanowiska przewodniczącego Prezydium GRN Zbigniewa Topolewskiego. obowiązki Przewodniczącego powierzono ponownie Józefowi Milo z Wieldządza.

W wyborach w dn. 14 czerwca 1969 r. do Prezydium GRN wybrani zostali;

Józef Makówka- przewodniczący,

Józef Milo, rolnik z Wieldządza,

Stanisław Krystoszek, rolnik z Uciąża,

Józef Wiśniewski, rolnik z Wieldządza.

Przewodniczącymi Komisji zostali;

Sołtysi w 1970 roku;

Bągart-Wincenty Witos, NowaWieś-Jan Bytner, Pólko-Józef Popiołek, Stanisławki- Wojciech Drapała, Uciąż-Józef Mul, Wieldządz-Stefan Simson.

W skład komisji pojednawczej, która kierował Czesław Frączek weszli;

Jan Chojnicki, młynarz- młyn GS ‘SCh’ z Nowej Wsi,

Zygmunt Jędrzejewski, stolarz z Nowej Wsi,

Józef Popiołek sołtys z Pólka,

Józef Zachara ze Stanisławek,

Felicja Studzińska, rolniczka z Nowej Wsi,

Tadeusz Kornacki, rolnik z Uciąża.

Michał Laska, rolnik z Bągartu.

Sekretarze gromadzcy; Zgliński Józef (1954-1958), Gierke Mieczysław (1958-1964?), Zgliński Józef (1964-1970), Neumann Elżbieta (1970-1972).

Józef Zgliński i Elżbieta Neumann [Fot.z 2008 r.]

Radni, członkowie Prezydium;

Jan Neumann, kier. SP, był 20 lat radnym gminnej i Gromadzkiej Rady Narodowej. Był nieformalnym „etatowym przewodniczącym”, członkiem Prezydium GRN.

Jan Neumann w l. 40 tych.

 

Bolesław Bogdanowicz z Uciąża, długoletni radny GRN i czł. Prezydium GRN, radny Powiatowej Rady Narodowej.

Alfons Grzywacz. Radny PRN w Wąbrzeźnie.

Członkowie Prezydium GRN, wybranych na sesji GRN w 1969 r.; przew. Józef Makówka, członkowie prezydium; Józef Milo z Wieldządza, Stanisław Krystoszek z Uciąża, Józef Wiśniewski z Wieldządza.

Przewodniczący Józef Milo z pracownicami Prezydium [Fot. z albumu R. Neumanna] Od lewej:…. E. Neumann, J. Milo,… Zofia Dolecka.

W urzędzie gromadzkim funkcjonowali:

– 6 osobowe społeczne Prezydium z etatowym przewodniczącym,

– etatowy sekretarz Prezydium, będący kierownikiem administracji,

– 4 pracowników w dziale finansów, podatków, obowiązkowych dostaw,

– biuro meldunkowe, tylko na początku później„Urząd Stanu Cywilnego” zlikwidowano i przeniesiono do powiatu,

– woźny i dróżnik odpowiedzialny za bieżące naprawy na drogach gromadzkich.

Początkowo biura zajmowały dwa pomieszczenia (w części budynku w pierwszych latach mieszkał sekretarz J. Zgliński), po jego wyprowadzeniu się doszły jeszcze dwa pokoje na biura.Pokoje te były niewielki, liczyły sobie najwyżej 12-14 m2 . Posiedzenia Rady Gromadzkiej, gromadzkich organizacji odbywały się naprzeciwko urzędu w wydzierżawionym budynku Tomaszewskich na sali, która przez lata służyła jako świetlica wiejska.

Gromada Nowa wieś liczyła wówczas 1 206 mieszkańców, w tym ludności rolniczej 1 112 osób i spoza rolnictwa 94. Obszar gromady wynosił 2 720 ha. Lasów było niewiele bo tylko 5 ha na Uciążu. Na terenie gromady leżał jeden majątek, zakład rolny PGR w Mgowie o powierzchni 657 ha, zatrudniający 53 pracowników.

Gospodarka w gromadzie;

Spółdzielnie produkcyjne. Za przyczyną różnych nacisków utworzono na terenie gromady następujące spółdzielnie;

– „26 października” w Uciążu założona w dniu 22 października 1952 r.

– „Nasza Przyszłość” w Czaplach, założona w dniu 18 lutego 1955 r.

Spółdzielnie te, jak i inne w okolicy nie przetrwały ‘odwilży’ po 1956 r i rozwiązały się , a rolnicy wrócili do gospodarowania na swoim.

W Nowej Wsi funkcjonował młyn gospodarczy zarządzany przez GS, dawniej własność Fryderyka Kohlberga. W tamtych czasach spełniał on ważną rolę gospodarczą. Meł mąkę na potrzeby piekarń i w dużej mierze gospodarstw domowych, tam gdzie jeszcze tradycyjnie wypiekano swojski chleb. Drugim zakładem ważnym dla rolników była mleczarnia skupująca mleko z okolicznych wsi, produkująca masło i sery. W Uciążu Mieczysław Ćwik i w Nowej Wsi Henryk Zakierski prowadzili kuźnie świadcząc usługi dla rolników; od kucia pokaźniej wówczas liczby koni do klepania lemieszy pługow. W Nowej Wsi prowadzili od dwóch pokoleń Teofil i Zygmunt Jędrzejewski stolarnię wykonującą stolarkę budowlaną i meblarską.

W latach 50 tych funkcjonowały szkoły w Nowej Wsi 7 klasowa, w Uciążu 4 klasowa, Mgowie 5 klasowa i 4 klasowa w Wieldządzu. Przedszkola istniały w Nowej Wsi Król., Uciążu i Mgowie. Przy szkołach prowadzono punkty biblioteczne, a w Nowe Wsi była bibliotek gromadzka. Kronikarz wymienia radiowęzeł w Nowej Wsi, ale nie znamy szczegółów tej sprawy. W latach 50 tych zakładano tzw. ‘kołchoźniki’ tzn. radia, w których to nadawano program, bez możliwości wyboru stacji!

Nowowiejska poczta obejmowała swoją działalnością; Nową Wieś, Pólko, Uciąż. Pracowało na niej 4 listonoszy. Telefony były w PGR Mgowo, w szkole w Uciążu i Nowej Wsi, w biurze parafialnym.

1961 r. rozpoczęto budowę ośrodka zdrowia. Budową została zakończona w 1963r. Był to pierwszy tego typu ośrodek w powiecie. W ośrodku był gabinet lekarski i zabiegowy, poczekalnia dla klientów oraz mieszkania lekarza i pielęgniarki.

W 1963 r. 5 lecie działalności SPR. Szkoła Przysposobienia Rolniczego w Uciążu obchodząc swój jubileusz urządziła wystawę rolniczą prezentując osiągnięcia uczniów. Szkołę ukończyło w tym okresie 55 uczniów. Kierownikiem szkoły był Mieczysław Kiszka, nauczycielem przedmiotów zawodowych inż. Witold Maciejewski. Szkoła funkcjonowała w latach 1958-1973.

Gromadzkie inwestycje;

Budowa drogi. W 1964 r. budowano drogą z Nowej Wsi przez Pólko do Stanisławek na odcinku 5 km. W budowie drogi brało udział wojsko z ciężkim sprzętem-spychaczem. W czynie społecznym z poświęceniem pracowali rolnicy z Pólka, na czele z Czesławem Mrozem, dla których była to ‘droga życia’. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić, jaka to była jazda drogami gruntowymi o gliniastym podłożu w okresie wiosny i jesieni. Wozy, samochody tonęły w błocie po osie! Drogę oddano do użytku 22 lipca 1966 r.

[Fot. 1966 r Stanisławki] w budowie drogi brali udział rolnicy.

Wiejskie drogi do dzisiaj są piątą achillesową naszej rzeczywistości. Składa się na to wiele różnych kwestii. Między innymi to, iż nasze wsie, to w praktyce rozrzucone po polach siedliska ludzkie, bez ścisłego wiejskiego centrum do którego sieć dróg byłaby prostsza i oczywista, która z nich jest ważniejsza z punktu widzenia całości wsi, a nie gospodarstw ulokowanych daleko w polach, pod lasem. Po 1945 r. większość dróg miała nawierzchnię szutrową (drobny kamień i żwir). Spora część dróg w okresie wiosennych roztopów i jesiennych deszczy była nieprzejezdna. Na terenie dzisiejszej gminy Płużnica sama sieć dróg gminnych wynosi ok. 180 km. Stąd też każda modernizacja drogi była we wsi wielkim wydarzeniem. Takim wydarzeniem było budowanie drogi Nowa Wieś Król.-Stanisławki. Przeszło ono do stałego pakietu wspomnień Czesława Mroza, za którego przyczyną budować drogę przyjechało zaprzyjaźnione wojsko!

W środku uszczęśliwiony Czesław Mróz, przedstawiciele wojska i władz..z prawej Jan Neumann kierownik SP w Nowej Wsi Król.

Strażacy z Uciąża z pomocą Gromady postawili w 1964 r remizę na sikawkę konną i sprzęt osobisty.

Natomiast w Nowej Wsi oddano w 1964 r. do użytku piętrową agronomówkę. Natomiast w 1966 r rozpoczęto budowę wodomistrzówki. Były to podobne piętrowe budynki po dwa mieszkania dla pracowników służby rolnej; agronomów, geodetów, meliorantów. W budynkach na parterze były sale przeznaczone do prowadzenia narad i szkoleń rolników.

Na pierwszym planie ośrodek zdrowia i agronomówka.

Stan biblioteki gromadzkiej; W roku 1969 gromadzka bibliotek miała 3 265 tomów. Punkty biblioteczne były w Wieldządzu, Uciążu, Stanisławkach i dwa w Mgowie.

W 1967 r uchwałą GRN powołano społeczny komitet ORMO. Członkowie tej placówki przepracowali społecznie na służbie wspierającej Milicję 1945 godzin.

14 maja 1967 r. o godz. 11,00 w Mgowie rozpoczęła się centralna uroczystość Święta Ludowego akcentowana odsłonięciem pomnika pamięci zamordowanych 14 mieszkańców wsi Wiewiórki w 1939 r przez hitlerowskich oprawców. W uroczystości wzięła udział kompania wojska polskiego z Grudziądza. Nad miejscem straceń krążyły samoloty i szybowce z Ośrodka w Lisich Kątach. Na czele 30 osobowego komitetu obchodów stanęli przewodniczący PK ZSL poseł na sejm Mieczysław Paczkowski z Ostrowa i I sekretarz KP PZPR Mieczysław Ziółkowski.

Miejscowa MBM (Międzykółkowa Baza Maszynowa) Kółek Rolniczych w Nowej Wsi posiadała 21 ciągników ze sprzętem towarzyszącym. Średnio w roku każdy ciągnik przepracował 865,5 godzin.

Obsada zwierząt w gromadzie w 1968 r. wynosiła; Trzoda chlewna- 4 245 szt, tj. 148 szt/100 ha. Bydło- 2 171 szt. tj. 75,4 szt/100 ha

‘Złota wiecha” Rolnik z Pólka Czesław Mróz w 1968 r. otrzymał wyróżnienie za budowę obory w swoim gospodarstwie. Informację o „Złotej W.” przyniosła GP nr. 294 z dn. 11 12 1968 r.

Informacje o ćwiczeniach; „IKP” W lipcu i sierpniu 1968 r.

Dożynki gromadzkie. W Wieldządzu, w 1968 r. odbyły się dożynki gromadzkie. Zdjęcie pań z Wieldządza wykonano w tatmych latach na dożynkach w Wąbrzeznie, w środku p. Frączek.

GP nr 204 z dnia 25 sierpnia 1969 r.

1970 r. Jan Tabor mistrzem urodzaju.

 Państwowy Fundusz Ziemi w 1970 roku w gromadzie w Nowej Wsi Król. wynosił 249.36 ha. Była to ziemia skarbu państwa we władaniu gromady. Pochodziła ona z różnych źródeł. Z przekazania, z przejęcia za długi, były też grunty ‘od zawsze’ należące do wspólnoty. Były też grunty odebrane kościołowi w 1950 r. jako dobra ‘martwej ręki’. Była ona wydzierżawiana rolnikom. Rzadziej ja sprzedawano. Tendencja do sprzedaży pojawiła się dopiero w latach 90 tych. W poszczególnych wsiach było tej ziemi;Bągart 21,90 ha/Nowa Wieś 41,68 ha/Pólko 16,62 ha/Uciąż 26,50 ha. Wieldządz 104,24 ha.

Czyny społeczne. W ramach samoorganizacji na wsi wykonywano różne prace na zasadzie sąsiedzkiej organizacji lub inicjatywy władz. Pracowano przy remizach OSP, porządkowano boiska i tereny przy szkołach, świetlicach, klubach, prowadzono prace remontowe, malarskie. Prowadzono także akcje sadzenia drzew, chociaż te ostatnie czasem obracały się w niwecz, gdyż drzewka sadzone przy drogach wiejskich były systematycznie niszczone w trakcie prac polowych i przez zwierzęta wypasane na rowach przydrożnych.

 Likwidacja bocznicy PKP w Wieldządzu. IKP nr 236 z 5 10 1971 r.

Gromada Płużnica (1955-1972. 

W gromadzie znalazły się wsie; Płużnica, Bartoszewice, Czaple, Bielawy, Józefkowo, Orłowo, Ostrowo, Kotnowo od 1958 r. W początku roku 1971 przejęto teren zlikwidowanej gromady Błędowo z wsiami; Błędowo, Goryń, Dąbrówka, Działowo, Płąchawy i Wiewiórki oraz wsi gromady Nowa Wieś Król; Bągart, Nowa Wieś Król, Pólko, Uciąż, Wieldządz. Gromadę Płużnica zlikwidowano w związku z utworzeniem gminy w dniu 31.12.1972r. Siedzibą Prezydium Gromadzkiej Radny Narodowej w Płużnicy w l. 1954-1973, był dawny czworak po folwarku Augustynowice. Prezydium mieściło się w połówce tego domu, w drugiej było mieszkanie sekretarza gromadzkiego Stanisława Paczkowskiego. Po przeniesieniu się do nowego budynku urzędu gminnego w 1974 r. sprzedano go lokatorom Andrzejowi Rygielskiemu (dyr. Szkoły) i kierownikowi USC Stanisławowi Paczkowskiemu.

Gabinet przewodniczącego Prezydium był malutki, miał niewiele ponad 7 m2. Przy biurku Feliks Duma.

Przewodniczącymi Prezydium GRN w Płużnicy byli; Kochalewicz Karol (1955), Grądzki Bernard(1957-1958) Kochalewicz Karol, Ciemny Franciszek, Mądry Edward, Duma Feliks (1960-1962) (7.06.1965-22.12.1970), Śliwka Bronisław (1970-1972), kilkanaście tygodni sprawował zastępstwo Tomasz Motas i Jan Bartnik z powodu choroby poprzednika. (1.07.1972-1.11.1972)

Przewodniczący Prezydium GRN;

– 1965.06.07 sesja Gromadzkiej Rady Narodowej w Płużnicy wybrała Feliksa Duma z Bielaw na funkcję przewodniczącego Prezydium GRN. Wybór ten musiał być zatwierdzony przez Prezydium PRN w Wąbrzeźnie, co też nastąpiło 18 czerwca 1965 r.

– 1970.12.22; przyjęto rezygnację Feliksa Dumy. Został przew. PGRN w Wąbrzeźnie, w miejscu swego zamieszkania.

– 1970.12.22; powołano Bronisława Śliwkę.

– 1972.06.30; Br. Śliwka ustąpił ze stanowiska. Prezydium wyznaczyło na pełniącego obowiązki członka Prezydium Tomasza Motasa z dniem 1 07 1972 r. na skutek jego choroby z dniem 1 listopada funkcję tą objął Jan Bartnik.

Sekretarze gromadzcy; Paczkowski Stanisław (1953-1972), Ryszard Młynarz (1972-1973).

Skład Prezydium GRN; po wyborach 1 czerwca 1969 r. do sejmu i rad narodowych, ukształtowało się w składzie; Przewodniczący Feliks Duma, członkowie; Jan Bartnik, Tomasz Motas, Edward Kubasik. Od 29.12.1971 roku byli Władysław Smoleń i Tadeusz Rataj ze zlikwidowanej gromady Błędowo.

Przewodniczącymi komisji byli;

– Planowania Gospodarczego, Budżetu; Tadeusz Klementowski z Płużnicy.

– Rolnictwa, Leśnictwa i Zaopatrzenia Ludności; Władysław Kuc z Czapel.

– Oświaty Kultury i Spraw Socjalnych; Stanisław Nowosielski z Orłowa.

– Dróg i Mienia Gromadzkiego; Bronisław Treichel z Józefkowa.

– Mandatowa; T. Klementowski z Płużnicy.

Wybory w 1969 r. do sejmu i rad narodowych na 1341 uprawnionych do głosowania udział wzięło 99,4 %. Wybrano 11 radnych członków PZPR, 5 z ZSL i 5 bezpartyjnych. W 1969 r. wybrano 21 radnych. Według przynależności partyjnej; 11 radnych z PZPR, 5 ZSL. 5 bezpartyjnych. 1 radny reprezentował młodzież. W Radzie były 3 kobiety

W 1972 roku funkcjonowały Komisje;

-Komisji Planowania; Tadeusz Klementowski z Płużnicy. Był on również przew. Komisji Mandatowej.

– Komisji Rolnictwa i Leśnictwa przewodniczył; Władysław Kuc z Czapel.

– Komisją Oświaty; Stanisław Nowosielski.

– Komisji Drogowej; Bronisław Treichel z Józefkowa.

Pracownicy Prezydium GRN;

Beata Dolecka,

Urszula Dąbczyńska,

Ryszard Gołembiewski

Danuta Pabian-Skórzyńska rolnictwo

Józef Dahm; wojsko straże ewidencja ludności

Księgowość Krystyna Olejnik księgowa oraz Witold Bagniewski, Urszula Korczyńska.

Jerzy Stachowski agronom; Zenona Wach asystent agronoma. Henryk Doktycz (Błędowo) asystent zootechnika Włodzimierz Duka.

Na schodach (1968 r): W. Bagniewski, Feliks Duma, G. Wąż, K. Olejnik, St. Paczkowski.

Kierownikiem szkoły podstawowej w Płużnicy w latach od 17 maja 1945 do 1 września 1968 był Józef Miszkiewicz. Przez kilka lat pracował na emeryturze dodatkowo w szkole w Orłowie. W l. 70 tych pełnił funkcję prezesa Gminnego Komitetu ZSL, był też członkiem Zarządu BS w Płużnicy

Komendantem posterunku MO był w tym czasie Kazimierz Nadachewicz (1960r)

W biurze Prezydium, w pomieszczeniu wielkości ok. 20 m zastawionym biurkami miejsca było skąpo! Od lewej; Stanisław Paczkowski, Genowefa Wąż, Feliks Duma, Witold Bagniewski, Krystyna Olejnik.

Sołtysi wsi w 1970 r.; Bielawy-Stefan Duma, Czaple-Jan Bonkowski, Kotnowo-Antoni Mankiewicz, Józefkowo-Jerzy Figalski, Ostrowo-Franciszek Flizikowski, Płużnica-Franciszek Jazownik.

W gromadzie funkcjonowała 8 osobowa Komisja Pojednawcza, której przewodniczył kierownik SP Józefkowo Mikołaj Oniśkiewicz.

Garść wydarzeń z życia gromady;

W jedną z niedziel 1970 roku zorganizowano turniej między gromadami Ryńskiem a Płużnicą. W konkursach drużyny rywalizowały w obsłudze ciągnika. Wiadomo, iż odbyły się jakieś biegi.

W 1968 gromada Płużnica za rok 1967 zajęła w powiecie II miejsce w wydajności rolnej, natomiast za rok 1969 Płużnica zajęła I miejsce.

14 maja 1967 roku zorganizowano uroczystości z okazji „Święta Ludowego”. Były zorganizowane akademie, występy dzieci szkolnych, rozgrywki sportowe. Święto organizowano na placu i parku przy gospodzie Gminnej Spółdzielni. Najpierw odbywała się część oficjalna z wystąpieniami władz partyjnych i samorządowych.

Obsada zwierząt w gromadzie Płużnica w 1954 r.

Na 100 ha użytków rolnych; Bydła 45,2 szt. (powiat 36,6 szt.). Trzody chlewnej 82 szt. ( powiat 63 szt.). Gromada Płużnica była najlepsza na terenie powiatu wąbrzeskiego w sprzedaży płodów rolnych, w przeliczeniu na 1 ha.

Charakterystyka gromady; Gromada była położona na skraju powiatu na styku powiatów chełmżyńskiego i chełmińskiego. Była wówczas ośrodkiem maszynowym, posiadała kilka ważnych dla funkcjonowania wsi instytucji. Była więc predysponowana do odgrywania roli ośrodka dla okolicznych wsi. Były też ujemne strony dobrego położenia wsi. Mieszkańcy gromady korzystali z usług i zakupów handlowych w sąsiednich ośrodkach, np. Bielawy i Józefkowo w Lisewie, a Czaple i Bartoszewice w Wąbrzeźnie. Mieszkańców było 1 909 osób, w tym ludność rolnicza 1 589, poza rolnictwem funkcjonowało 320 osób. Gromada składała się z 6 sołectw, miała obszar 4 534 ha. Mieszkało tu 2 238 osób. Ogólny obszar wynosił 4 137 ha, w tym użytków rolnych 3 560 ha, wody 280 ha, lasów 58 ha. W gromadzie było 360 (385) indywidualnych gospodarstw rolnych. Do 2 ha 38 gospodarstw, 2-5 ha 39, 05 do 10 ha 147, od 10 do 20 ha 120 i ponad 20 ha 16 gospodarstw. Średnia wielkość gospodarstwa wynosiła 8,5 ha. 360 gospodarstw prywatnych [zwano je indywidualnymi] zajmowało powierzchnię 3 085 ha, czyli 86,65 %. Pozostałe grunty 13,35 % użytkowały gospodarstwa uspołecznione-zakłady rolne PGR w Bartoszewicach (282 ha) i Orłowie (505 ha). W tym pierwszym pracowało 39 pracowników, w drugim 140 osób.

Podmioty, firmy, instytucje; We wsi Płużnica funkcjonowały firmy państwowe; mleczarnia, Gminny Ośrodek Maszynowy, punkt skupu płodów rolnych i zaopatrzenie rolnictwa w węgiel, materiały budowlane, olej napędowy prowadzone przez GS’SCh’.Ta ostatnia prowadziła tu sklepy; ogólno-spożywczy w którym sprzedawano również wyroby mięsne i wędliny oraz artykuły ‘winno-cukiernicze’. Funkcjonował również sklep wielobranżowy tzw. „żelazny” z drobnym sprzętem gospodarskim, narzędziami rolniczymi. Okresowo wspomniana GS miała również sklep tekstylno-odzieżowo-obuwniczy. Dla obsługi rolników i mieszkańców funkcjonowała filia banku spółdzielczego; punkt kasowy.

Na terenie gromady był jeszcze sklep ogólnospożywczy, początkowo prywatny jeszcze sprzed wojny Bernarda Daszkowskiego, później prowadzony przez niego w ramach przynależności do GS. Do l. 70 tych mieścił się on w jego prywatnych pomieszczeniach w oficynie dawnego ostrowskiego dworu. Ponadto w Płużnicy funkcjonowały prywatne „interesy”, takie jak śrutownik zboża Wiśniewskich, zakład fryzjerski [Brzozowscy, ……..] piekarnia Moniki i Tadeusza Kalinowskich, masarnia Zawadzkiego, zakład szewski i dwa krawieckie. We wsi Płużnica prowadzili prywatną działalność rzemieślniczą; fryzjer, piekarz (Tadeusz Kalinowski), szewski, dwa krawieckie. Kowale prowadzili kuźnie na potrzeby na potrzeby rolników w Czaplach i Józefkowie.W Płużnicy była też Kasa Spółdzielcza, przekształcona później w Bank Spółdzielczy.

Telefony w latach 50, 60, aż po 80 te to była bardzo dziwna sprawa. Powiększanie sieci telefonicznej napotykało niezrozumiałe przeszkody, można podejrzewać, że ‘władzy ludowej; zależało na utrudnianiu kontaktów swych obywateli, gdyż mogłyby znaleźć się one poza kontrolą. Z przedwojennej sieci po 1945 r. zostały zdemontowane telefony do niektórych prywatnych dużych gospodarstw-folwarków, jak np. Dudziaków w Ostrowie, Burchardta w Dąbrówce. Stały się one ‘publicznym dobrem’. Tak więc przez kilka dziesięcioleci we wsiach były pojedyncze telefony i to instalowane w szkołach, urzędach i państwowych firmach. Tam, gdzie we wsi nie było instytucji państwowych instalowano je u sołtysów i wieś uważała ten telefon za publiczny, a więc dostępny dla mieszkańców. Telefonów używano więc w sytuacjach wyjątkowych, w powiadamianiu o nagłych wydarzeniach; pożarach, wypadkach, chorobach itp. Kontrola władz nad tym niegdysiejszym wynalazkiem, polegała na tym, iż to od niej zależało kto, kiedy i gdzie będzie miał dostęp do tego medium! W gromadzie Płużnica telefony w omawianych latach były zainstalowane; w Płużnicy; GS ’SCh’, parafia, mleczarnia, Prezydium GRN, Komitet Gromadzki PZPR, Gminny Ośrodek Maszynowy, stacja PKP, szkoła i przedszkole, spółdzielnia produkcyjna „Chłopska Droga”.Okoliczne szkoły; Czaple, Józefkowo i Orłowo. PGRy; Bartoszewice i Orłowo (biuro Stacji Hodowli Roślin „Udycz”).

W gromadzie Płużnica funkcjonowały szkoły podstawowe o różnym stopniu organizacyjnym. W l. 50 tych były to szkoły; 7 klasowa w Orłowie i Płużnicy. Ta ostatnia była zbiorczą dla pozostałych miejscowości gromady dla uczniów klas VI i VII. W Czaplach było 5 klas i 2 nauczycieli, a w Józefkowie 4 klasy i również 2 nauczycieli. Szkoły prowadzili porządni wykształceni w przedwojennych seminariach nauczycielskich kierownicy; Czaple Bronisław Paetsch (1947-1974), Józefkowo Mikołaj Oniśkiewicz (1946-1978), Orłowo Jan Paradowski (1945-1974), Płużnica Józef Miszkiewicz (1945-1968)

Funkcjonowała biblioteka gromadzka w Płużnicy i jej punkty filialne w Bartoszewicach, Czaplach, Józefkowie i Orłowie. Mieściły się one w szkołach lub w PGR. Gromadzono w nich, oprócz obowiązkowych ‘ propagandowych socjalistycznych produkcyjniaków’, również tanio wydawanej klaski literatury narodowej; Sienkiewicza, Prusa, Orzeszkowej, Konopnickiej, Mickiewicza, Słowackiego.

Po połowie lat 50 tych funkcjonowały Ochotnicze Straże Pożarne w Bielawach, Czaplach, Józefkowie, Płużnicy oraz w zakładach rolnych w Bartoszewicach i Orłowie. Najczęstszymi przyczynami wyjazdu do akcji były wtedy pożary gospodarstw, stogów ze słomą. Były one skutkiem zaniedbań w instalacji elektrycznej, samozapłonu składowanego w stodołach słabo wysuszonego siana, zaprószenia ognia, zabaw zapałkami dzieci, piorunami itd.

Świetlice wiejskie utrzymywano we wsiach; Bartoszewice, Bielawy, Płużnica, Orłowo, Józefkowo. W Płużnicyw latach 60 tych funkcjonowało kino na sali gospody Gminnej Spółdzielni. W 1957 r w centrum wsi Płużnica otwarto ośrodek usług różnych ‘nowoczesnej gospodyni’, który później przeznaczono na pocztę. Budynek był własnością komunalną. [Fot. z lat 2000 cznych]

Odbudowywana Szkoła w Płużnicy w 1958 r.

 W 1960 r. rozpoczęto budowę pierwszego w powiecie wodociągu wiejskiego w Bielawach. Budowę oddano do użytku 9 kwietnia 1961 r. linia wodociągowa liczyła sobie 795 mb. Koszt budowy wyniósł 795 tys. ówczesnych złotych. w kosztach partycypowało PZU i Fundusz Rozwoju Rolnictwa, który był ‘odkładany’ z różnicy w cenie płodów rolnych płaconych w ramach dostaw obowiązkowych, a ceną wolnorynkową.

Koło Gospodyń Wiejskich w Płużnicy

Z pańmi z Płużnicy jest-stoi Feliks Duma przewodniczący Prezydium GRN.

W 1961 roku na terenie gromady Płużnica, w 6 sołectwach funkcjonowały 383 gospodarstwa uprawiających 4 534 ha użytków rolnych, co daje średnią powierzchnię gospodarstwa 11. 8 ha. Obszar sadów zajmował powierzchnię 45,25 ha, a pod warzywami 22,73 ha. W naszych wsiach mieszkało 2 238 ludzi, w większości żyjących z rolnictwa.

W 1962 rozpoczęto budową w Płużnicy parterowej agronomówki. Zakończenie budowy i oddanie do użytku nastąpiło 21 maja 1964 r. Koszt budowy wyniósł 375 tys. zł. Pierwszym lokatorem agronomówki był agronom gromadzki Stachowski. Agronomówka składała się z dwóch części; służbowej w której mieściła się salka szkoleń rolniczych i biuro agronoma, i drugiej dwupokojowym mieszkaniu, z kuchnią i łazienką. Teren agronomówki miał obszar 56 arów i wystarczał na podwórze, sad, warzywnik i jeszcze na kawałek pola. Budynek stawiany był oszczędnościowo, bez ocieplenia, z podłogami z desek, z piecami kaflowymi w każdym pomieszczeniu, w zimie nie do ogrzania. Pobudowano również budynek gospodarczy w którym w zależności od chęci lokatora było pomieszczenie na drób i hodowlę świniaka

W Płużnicy budowano domy na osiedlu w centrum wsi. Realizowały swoje marzenia o własnym domu: Kacowie, Afeldt’owie, Jazownikowie, Różyńscy, Mullerowie, Surmaczowie, Urbańscy, Jaskulscy, Czarneccy, Millerowie i Pniewscy.

W 1962 roku w budowie była remiza OSP i świetlica wiejska z pomieszczeniem na sklep w Ostrowie

Natomiast w 1965 r ukończono budowę społecznym sumptem ośrodek zdrowia w Płużnicy. Budowę rozpoczęto 1 lipca 1965 r. Koszt wyniósł 1 mln . zł. wyposażenie zaś 150 tys. zł. W komitecie budowy byli między innymi; Stefania Motas, Stanisław Paczkowski, Władysław Wyrazik z Płużnicy. Oficjalne otwarcie ośrodka nastąpiło w dn.22 stycznia 1966 r. wstęgę przecinał przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Zbigniew Bujakowski.

Stacja Hodowli Roślin w Orłowie we współzawodnictwie za rok gospodarczy 1961/1962 zdobyła I miejsce w kraju. Bardzo dobre wyniki, osiągnięto pod kierownictwem dyrektora Alojzego Przybylskiego również w następnym roku, zdobywając po raz drugi w 1963 i po raz trzeci w 1964 r. sztandar przechodni „Brygady Pracy Socjalistycznej” Ministerstwa Rolnictwa i Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Rolnictwa. Specjalnością gospodarstwa była uprawa bobiku i buraka pastewnego. Finansowy wynik Stacja zamknęła 1,5 milionowym dochodem w 1962 r.

Budowa pawilono szkolnego; w orłowskiej szkole rozpoczęto budowę pawilonu w ramach programu „Tysiąc szkół na Tysiąclecie”.

„Gazeta..” 1964 r.

Oddanie świetlicy; w 1964 r. w Kotnowie oddano do użytku remizę i świetlicę wsi. Obiekt wybudowano w ramach czyny społecznego. Grunt pod świetlicę i sklep pochodził z gospodarstwa Stanisława Ksepki. Prawna regulacja własności tych gruntów nastąpiła znacznie później, sprawa ciągnęła się latami. A Ksepko podatki płacił! Koszt budowy wyceniono na 650 tys. zł.

Gromada Płużnica w roku 1966 otrzymała sztandar przechodni i 10 tys. zł za zajęcie I miejsca we współzawodnictwie w konkursie międzygromadzkim na wzorową wieś w 1966 r. Rolnicy gromady osiągnęli wysoki poziom w plonach roślin uprawnych. I tak;

Osiągnięto również wysokie nawożenie mineralne, które było większe niżli średnie w powiecie o 30 %. W tamtych latach propagowano stosowanie nawożenia, a nawet w stosunku do kilkunastu gospodarstw stosowano przymus, poprzez wydawanie decyzji administracyjnych na wykup nawozów w Gminnej Spółdzielni.

W latach 60 tych i później w lesie na Józefkowie-Dębiu i parku przyszkolnym w Józefkowie ‘zagnieździły się wielkie ilości wron, które czyniły w okolicy wielkie szkody. Między innym wyjadały świeżo zasiane nasiona. Koło łowieckie corocznie dokonywały odstrzałów tych szkodników. Np. w 1966 roku odstrzelono 1 197 szt. Próbowano też niszczyć gniazda tych ptaków. W 1966 r. kronikarz zapisał: „Walka jest trudna, nie można bowiem korzystać ze środków toksycznych z uwagi na bliskie położenie zabudowań oraz znajdujące się w terenie bażanty.

W 1965 r ukończono budowę społecznym sumptem ośrodek zdrowia w Płużnicy. Budowę rozpoczęto 1 lipca 1965 r. ukończono 15 grudnia. Koszt wyniósł 1 mln zł. wyposażenie zaś 150 tys. zł. W komitecie budowy byli między innymi; Stefania Motas, Stanisław Paczkowski, Władysław Wyrazik z Płużnicy. Oficjalne otwarcie ośrodka nastąpiło w dn.22 stycznia 1966 r. wstęgę przecinał przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Zbigniew Bujakowski. Obsadę ośrodka stanowił lek. med. Dulski, lek. dent. Węgrowski oraz pielęgniarka. Na zdjęciu niżej przemawia Felik Duma przewodniczący Prezydium GRN w Płużnicy.

Kolejna świetlica  oddana do użytku; w 1966 roku oddano do użytku świetlicę wiejską i remizę OSP w Józefkowie.

SHR Orłowo; w listopadzie 1967 r na uroczystym zebraniu załogi gospodarstwa nastąpiło wręczenie proporca Brygady Pracy Socjalistycznej Tysiąclecia Państwa Polskiego. Zasłużeni pracownicy otrzymali odznaki 1000 lecia oraz książeczki oszczędnościowe. Z funduszu zakładowego wypracowanego w roku gospodarczym 1966/67 przypadło do podziału 34,2% rocznego funduszu płac.

Zakład Rolny Bartoszewice posiadał w 1967 r. 193,6 ha użytków rolnych, w tym 157 ha gruntów ornych, 33,3 ha pastwisk polowych, 1,1 ha łąk trwałych oraz 2,1 ogródków przydomowych. Grunty III i IV klasy stanowiły 95,6 % całości gruntów ornych.

Międzykółkowa Baza Maszynowa w Płużnicy obejmowała w 1967 r wsie; Bielawy, Józefkowo, Kotnowo i Płużnicę. Pozostałe wsie gromady; Ostrowo i Czaple posiadały własne bazy mechanizacyjne ze sprzętem i ciągnikami i prowadziły działalność usługową. Kółka Rolnicze jako organizacja rolników-producentów istniały we wszystkich wsiach gromady Płużnica i na 391 gospodarstw zrzeszały 196 rolników.Łacznie dysponowano 29 traktorami.

Elektryfikacja; do 30 października 1967 r. zelektryfikowano 282 gospodarstwa, pozostałe 21 przewidziano do elektryfikacji w 1970 roku. Część gospodarstw i instytucji we wsi Płużnica i najbliższej okolicy posiadało elektryczność już w latach 30 tych przed wojną założoną przez Spółkę Elektryfikacyjną.

Gminna Spółdzielnia ‘SCh’. W 1967 r. prowadziła 11 punktów sprzedaży detalicznej, w większości z artykułami spożywczymi. Sprzedano towar wartości 18,4 mln. zł. Były to największe obroty w powiecie na głowę mieszkańca licząc. Np. sklep spożywczy w Płużnicy uzyskał w 1966 roku I miejsce w powiecie w konkursie estetyki i pełnego zaopatrzenia. W Płużnicy GS posiadał w 1966 roku magazyn zbożowy, magazyn pasz i punkt skupu żywca. W Orłowie, Józefkowie i Bartoszewicach wybudowane zostały nowe sklepy.

Linie autobusowe. Na skutek wniosków mieszkańców PKS uruchomił nowe linie; Toruń-Wąbrzeźno przez Orłowo i Wąbrzeźno-Paparzyn przez Kotnowo. Utworzono nowe przystanki autobusowe; w Bartoszewicach przy krzyżówkach z Czaplami i w Płużnicy przy miejscowej szkole, na kierunku do Kotnowa.

Agronomowie. W latach 60 tych rozbudowano służby rolne działające dla rolników. W każdej gromadzie wybudowano agronomówkę, w Nowej Wsi królewskiej dodano wodomistrzówkę dla geodety i melioranta. Na terenie gromady pracował agronom gminny i jego asystent. Później, od 1973 roku rozpoczęły funkcjonowanie Gminne Służby Rolne w kilkuosobowym zespole wspomagającym obsługę gospodarstw chłopskich i wprowadzając szeroko pojęty postęp rolniczy. W końcówce lat 60 tych na terenie gromady Płużnica pracował agronom Jerzy Stachowski i jego asystentka Zenona Wach.

Kultura. We wszystkich wsiach gromady funkcjonowały wiejskie świetlice i to wybudowane w ostatnich latach w Ostrowie, Kotnowie, Józefkowie. W Bartoszewicach i Orłowie działały tzw. klubokawiarnie prowadzone przez panie ‘klubowe’. Świetlica gromadzka rozgościła się w odebranej w 1950 roku kościołowi salce katechetycznej w Płużnicy. Salka wróciła do kościoła w latach 2000 cznych. Bibliotek gromadzka miała swoje filie we wszystkich wsiach oprócz Bielaw.

Gromada na dzień 31 grudzień 1967 r.

– powierzchnia wynosiła 4 534 ha, w tym użytki rolne 3 670. Grunty orne 3 493 ha, łąki i pastwiska 142 ha, sady 35 ha, lasy 76 ha, nieuzytk788 ha.

-w 1968 r wybudowano 6 silosów do kiszonek-pasz dla bydła. Ogółem na ok. 300 gospodarstw rolnicy posiadali 67 takich silosów.

– rolnicy sprzedali w 1968 roku; 119 ton żywca wołowego i wieprzowego, zboża 779 ton, ziemniaków 1 127 ton.

– plony w tym roku wyniosły; 4 zbóż (żyto, pszenica, jęczmień , owies) 26,4 q, buraków cukrowych 380 q/ha i ziemniaków 190 q/ha.

– w gromadzie hodowano 2 236 szt. bydła i 3 538 szt. świń.

IKP Nr 38 z 14 lutego 1968 r.

Pokazowa sesja Gromadzkiej Rady Narodowej w dn. 31 stycznia 1968 r. odbyła się z uczestnictwem ówczesnych władz powiatowych; Mieczysława Paczkowskiego posła na sejm, Edwarda Leszcza sekretarza Prezydium PRN, Witalisa Szlachcikowskiego kierownika wydziału organizacyjno-prawnego Prezydium PRN, K… Zielińskiego kierownika wydziału finansowego. Oceniano sprawozdanie z wykonania planu i budżetu gromady w 1997 roku. Omawiano również perspektywy rozwoju gromady.

Od lewej siedzą: Mieczysław Krauzw, Tadeusz Karczewski, Bronislaw Treichel, Jan Duma, Edward Szramowski, Wincenty Mendyk.

Z dniem 1 stycznia 1968 r. utworzono MBM (Międzykółkowej Bazy Maszynowej) kółek Rolniczych w Płużnicy. Baza obejmowała 5 wsi gromady. Na terenie działania MBM było 245 gospodarstw rolnych. Ówczesnym wyznacznikiem nowoczesności był ciągnik. Wtedy przypadało 93 ha na 1 traktor. W roku następnym na stanie było; ponad 17 ciągników, 12 młocarń, 1 kombajn zbożowy. MBM dysponowała majątkiem wartości 4 840 539 zł. Natomiast Kółko Rolnicze w Ostrowie miało 5 ciągników, 4 snopowiązałki, 2 komplety omłotowe (młocarnia i stacjonarny silnik spalinowy) i 5 pługów. KR w Czaplach miało 7 ciągników i sprzęt towarzyszący. Siedziba KR mieściła się obok gospodarstwa J. Nowotnika.

Mleczarnia 1969 r. Oddział Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Płużnicy obejmował swym zasięgiem gromadę Płużnicę oraz część gromad Ryńsk (Przydwórz), Wąbrzeźno (Michałki, Trzcianek) i Nowej Wsi Król. Mleko dostarczało 310 rolników. Skupiono około 2,3 mln. litrów mleka o przeciętnym procencie tłuszczu 3,36 %.

Władanie ziemią. W 1969 r powierzchnia gromady wynosiła 4 534 ha, w tym użytki rolne 3 670 ha. We władaniu PGR i gospodarstwa rybackiego było 1 166 ha. Państwowy Fundusz Ziemi wynosił 175 ha. Grunty te były przez Gromadę wydzierżawiane rolnikom.

W gospodarstwach indywidualnych uprawiano; Uprawiano zboża (żyto, jęczmień, pszenica, owies, mieszanki zbóż). Rzepak. Strączkowe; (peluszkę, groch, bobik, łubin). Przemysłowe; buraki cukrowe. Ziemniaki uprawiano na skarmianie świńmi, jadalne na ‘stół’ i do przemysłu na skrobię. Z pastewnych; lucernę, koniczynę, czasem seladerę i trawy.

BS Spółdzielczy w dniu 1 stycznia 1970 r. przeniósł swoją siedzibę z Wieldządza do Płużnicy. Do tej pory we wsi funkcjonowała spółdzielcza kasa, która do sierpnia 1968 roku była filią banku spółdzielczego w Ryńsku, w następnie podlegała Wieldządzowi.

Dywanik asfaltowy; na szutrowej drodze do Orłowa położono dywanik asfaltowy. Przetrwał on do początkowych lat 80 tych, kiedy to nałożyliśmy nowy służący do dnia dzisiejszego.

W 1970 r. zakończono budowę wodociągu wiejskiego w Płużnicy. Prace przygotowawcze do jego budowy podjęto w 1967 r opracowując dokumentacje hydrogeologiczną na odwiert studni na terenie obok szkoły.

OSP w gromadzie funkcjonowało w 1970 roku 8 jednostek; Bartoszewice, Bielawy, Czaple, Józefkowo, Kotnowo, Ostrowo, Orłowo,Płużnica. Zanotowano jeden pożar w gospodarstwie Józefa Mordaka spowodowany wadliwą instalację

Osiągnięcia płużnickiej gromady;

Gromadzka Rada Narodowa w dniu 29 grudnia 1971 r. postanowiono wystąpić z wnioskiem do władz nadrzędnych o włączenie d gromady Płużnica wsi Dąbrówka, Działowo, Płąchawy, Goryń i Błędowo w związku z likwidacji gromady Błędowo.

Oddano do użytku drogą w Józefkowie o odcinku 1,8 km i 08 km w Ostrowie.

W całej gromadzie, w ramach gorocznych dostaw sadzonek drzew wysadzono ich 5 160.

Pełnomocnik; 31 grudnia 1972 r. odwołano Stanisława Paczkowskiego z funkcji sekretarza gromadzkiego do pracy w nowo tworzącym się urzędzie gminy Płużnica. Pełnomocnikiem ds. tworzenia gminy Płużnica był mieszkaniec Płużnicy Stefan Liszaj.

Oddano do użytku dom nauczyciela w Płużnicy.

Gromady okazały się zbyt słabymi organizmami administracyjnymi i gospodarczymi, aby samodzielnie funkcjonować. Nie miały też zaplecza, bazy materialnej i kadrowej.Stąd też gromada Kotnowo trwała tylko 3 lata, w inne mimo, że przetrwały około 1973 roku, także musiały ulec wzmocnieniu i rozwijaniu instytucji usługowych do dzisiejszego kształtu gmin, zdolnych zaspakajać podstawowe potrzeby społeczne.

Utworzenie gminy Płużnica. Lata 1973-1989.

 Podstawą prawną tworzenia dużych, silniejszych jednostek administracyjnych była ustawa sejmowa PRL z dnia 29 listopada 1972 r.: „O utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.” W preambule napisano; w celu stworzenia korzystniejszych warunków dla rozwoju warunków bytowych mieszkańców oraz w celu pogłębienia demokracji socjalistycznej, dalszego umocnienia roli i autorytetu rad narodowych i ich organów na terenach wiejskich, a także dla usprawnienia ich działalności stanowi się  gminy”.

Tworzenie dużych, w porównaniu z gromadami, silniejszych gmin, traktowano jako przygotowanie do likwidacji powiatów i utworzenia małych województw (1975 r.) Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 r. tworzyła gminę Płużnica z dniem 1 stycznia 1973 roku. Gmina powstała z kilku zlikwidowanych gromad; Kotnowo (1958), Błędowo (1971) i Nowej Wsi (1972).W rezultacie 1 stycznia 1973 r. powstała nowa jednostka samorządowa ze stolicą w Płużnicy obejmująca obszar 12 000 hektarów, 20 wsi było skupionych w 15 sołectwach. Na terenie gminy mieszkało wtedy ok.5,500 mieszkańców.

Organem uchwałodawczym, opiniującym i kontrolnym była Gminna Rada Narodowa, składająca się z 35 radnych. Wybory do Rady były powszechne, tajne i nierówne z miejscami uprzywilejowanymi na liście wyborczej (tzw. mandatowe miejsce). Na czele GRN stał przewodniczący.

Wprowadzono jednoosobowe stanowisko naczelnika gminy, mianowanego przez wojewodę przy zasięgnięciu opinii Gminnej Rady Narodowej. Funkcja naczelnika gminy była sprawowana bezterminowo, przy corocznym poddaniu się absolutorium na sesji GRN.

W skład gminy weszły sołectwa z gromady Płużnica; Bielawy, Józefkowo, Płużnica, Czaple z Bartoszewicami, Ostrowo z Orłowem i Kotnowo. Z gromady Błędowo sołectwa; Błędowo z Goryniem, Płąchawy, Wiewiórki, Dąbrówka z Działowem i z gromady Nowa Wieś Królewska; Uciąż, Bągart z Mgowem, Pólko, Wieldządz oraz Nowa Wieś Królewska. Łącznie gmina Płużnica będzie liczyła 15 sołectw skupiających 20 wsi, w tym 5 wsi z zakładami rolnymi PGR. W uzasadnieniu uchwały napisano między innymi: „Wszystkie proponowane jednostki administracyjne stanowić będą niejako mikroregion społeczno-gospodarczy z własnym ośrodkiem dyspozycyjnym, wyposażonym we wszystkie niezbędne jednostki gospodarcze, socjalno-kulturalne i usługowe. Dogodna sieć komunikacyjna umożliwia kontakty mieszkańców z siedzibą gminy”. W dzisiejszej gminie Płużnica już wcześniej, ze względu na słabość kadrową i funkcjonalną likwidowano Gromadzkie Rady Narodowe w Nowej Wsi i w Błędowie.

Wieś Płużnica siedziba nowej gminy. [Fot z 2006 r. Czesław Rekowski]

Dokonano także zmian w powiatach. W miejsce kolegialnego organu władzy; Prezydium Powiatowej Rady Narodowej utworzono stanowisko naczelnika powiatu. Został nim do czasu likwidacji powiatów w 1975 r. Edward Grzymowicz z Brodnicy. Utworzono województwo toruńskie. Pierwszym wojewodą toruńskim został dr Jan Przytarski.

Mimo, iż wieś Płużnica nie jest położona centralnie, a raczej leży na skraju terytorium gminy, to ze względu na układ komunikacyjny i tradycje administracyjne została ona siedzibą nowej jednostki administracji terenowej, czyli siedzibą gminy Płużnica. Korzyść dla wsi Płużnica była ewidentna. Na początku lat 70 tych wszystkie te trzy wsie były równorzędne pod względem wielkości zabudowy. Dzisiaj po 35 latach Płużnica zdecydowanie odróżnia się swym stopniem rozwoju od pozostałych dawnych gromadzkich stolic. W nowopowstałej gminy urzędowano początkowo w dwóch obiektach. Pierwszym była dawna, skromna siedziba Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej i budynku „agronomówce” w którym mieściła się wtedy silnie rozbudowana ośmioosobowa Gminna Służba Rolna. Agronomówki stawiano w siedzibach gromadzkich rad w latach 60 tych; w Płużnicy, Nowej Wsi i Błędowie. Mieściły ona mieszkania dla agronomów, biura i sale szkoleniowe. Obiekty te zostały sprzedane lokatorom, byłym pracownikom służb rolnych w pocz. l. 90 tych.

Poniżej na pierwszym planie agronomówka w Płużnicy, dalej dom nauczyciela.

Jeszcze za życia „gromad” w latach 70 tych działacze samorządowi, ze względu na trudną sytuację lokalową w Płużnicy wnioskowali o budowę nowego obiektu dla gromadzkiej administracji. Dokumentację na nowy budynek, między innymi przygotowywał sekretarz gromadzki Stanisław Paczkowski. Budowę nowej siedziby kończył pełnomocnik ds. utworzenia gminy Płużnica i jej pierwszy naczelnik (1973-1977) Stefan Liszaj z Płużnicy. Nową siedzibę administracyjną gminy Płużnica, według standardów architektonicznych tamtego okresu, otwarto 29 maja 1974 roku. Przestronny budynek urzędu „zasiedliło” 16 pracowników. Dzisiaj wraz z praktykantami pracuje tu ich ok. 30. Obiekt pobudowała grudziądzka firma „Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego”. W tym samym roku z inicjatywy Zbigniewa Topolewskiego, Henryka Doktycza, Janusza Marcinkowskiego posadzono przed urzędem dąb, który ma dzisiaj już 33 lata i coraz piękniej rośnie. W jego korzeniach jest zatopiona butelka z nazwiskami osób wtedy pracującymi w urzędzie i dokumentująca fakt jego posadzenie. Nowo utworzonej gminie przydała się ta siedziba. Z czasem, wraz ze wzrostem zadań stale rosła liczbę pracowników gminnej administracji.

[Zdjęcia budynku urzędu z 1974 i 2008]

Nowy urząd stanął w centrum wsi przy głównej ulicy. W dniu kiedy nastąpiło oddanie budynku do użytku podziwialiśmy nowe przestronne w porównaniu z poprzednimi warunkami pracy. W budynku było kilkanaście pomieszczeń biurowych, sala obrad ma 40-60 osób, odrębna sala ślubów, gabinety naczelnika gminy, kierownika Gminnej Służby Rolnej, kierownika Urzędu Stanu Cywilnego. W piwnicy zainstalowano piec centralnego ogrzewania i znalazło swe miejsce gminne archiwum. Całości podziemnego gospodarstwa doglądał syn przedwojennego woźnego gminnego Witold Straszewski.

Widok na wieś Płużnicę z 2007 roku.

 

Urząd, dąb, centrum wsi w 2013 roku.

Gminna Rada Narodowa.

Reforma administracyjna tworząca gminy w miejsce gromad w 1973 roku dokonała także zmiany w strukturze i funkcjonowaniu gminnych władz. W miejsce kolegialnego prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej i jego przewodniczącego utworzono urząd gminy jako aparat administracyjny podległy jednoosobowemu organowi władzy wykonawczej naczelnikowi gminy. Nie przywrócono historycznej nazwy wójta, choć była ona silnie zakodowana w tradycji wiejskiej, pewnie ze względu na to, iż wójtowie, mimo różnych uwarunkowań byli eksponentami demokratycznej woli społeczności lokalnej,chociaż nie do końca! Natomiast naczelnicy gmin byli typowani przez środowiskowe organizacje partyjne PZPR i ZSL i mianowani przez wojewodę przy zasięgnięciu opinii Gminnej Rady Narodowej. Gminna Rada Narodowa udzielała naczelnikowi gminy coroczne absolutorium oceniając w ten sposób jego pracę. W praktyce naczelnik gminy, który nie współpracował z Radą i organizacjami politycznymi długo miejsca nie zagrzał na swej funkcji.

Władze gminy Płużnica w latach 1972-1989.

Przewodniczący GRN / naczelnicy gminy / sekretarze urzędu gminy

Duk Włodzimierz / Liszaj Stefan /Młynarz Ryszard

(1973-1975) (1973-1977) (1973-1973)

Marcinkowski Janusz / Buliński Stanisław / Neumann Elżbieta

(1975-1979) (1977-1980) (1974-1977)

Barwiński Stanisław / Sobel Tadeusz / Niedzielski Alojzy

(1979-1982) (1980-1982) (1977-1979)

Krawczyk Zofia / Wasiński Ryszard /Szczepanik Irena

(1982-1984) (1982-1986) (1982-1982)

Marcinkowski Janusz / Marcinkowski Janusz / Zakierska Maria

(1984-1986) (1986-1989) (1984-1990)

Neumann Roman / Hoffmann Grzegorz / Szpanowska Wiesława

(1986 -1990 ) (1989 – 1989 ) (1990-1990)

Formalnie najwyższą władzą w gminie była Gminna Rada Narodowa wybierana w powszechnych, tajnych lecz nie demokratycznych wyborach. Natomiast Przewodniczący Gminnej Rady Narodowej była to funkcja społeczna, w części wynagradzana ryczałtem na rozjazdy. Przewodniczący GRN nie miał uprawnień władczych, spełniał funkcje organizacyjne w Radzie i w zależności od relacji z Naczelnikiem Gminy współpełnił funkcje reprezentacyjne w Gminie, przenosił wnioski i postulaty Rady, mieszkańców do realizacji przez administrację gm

Janusz Marcinkowski Zofia Krawczyk Roman .Neumann

Owa nie demokratyczność wyborów polegała na tym, iż skład partyjny (PZPR, ZSL, bezpartyjni) Gminnej Rady był z góry określony. Np. w 1978 w wyborach do GRN, z góry narzucono, iż na 35 radnych członków PZPR będzie w radzie 16, ZSL 7 i 12 bezpartyjnych. Aby zachować te proporcje podczas tajnych, powszechnych wyborów na listach wyborczych były miejsca preferowane (mandatowe), które faktycznie przesądzały o tym, jaki kandydat zostanie radnym. Listy te ustalały gminne komitety partyjne PZPR i ZSL.

Można by powiedzieć, iż wybory w Polsce Ludowej miały charakter referendum, traktowane raczej jako obowiązek niźli prawdziwa wyborcza gra. Zgłaszane do władz wnioski o „prawdziwe wybory samorządowe” były pomijane milczeniem! Frekwencja wyborcza w latach 70 tych wynosiła np. w 1978 r. 99,92 %, ale już w 1984 roku spadła do 84,1 %. Przed wyborami odbywano otwarte zebrania wiejskie na których przedstawiano kandydatów, zbierając o nich opinie i dokonując ostatecznych korekt na listach wyborczych. Kandydatów w praktyce zgłaszały partie polityczne i organizacje społeczne działające na wsi oczywiście wg wcześniej przyjętego parytetu partyjnego z uwzględnieniem kobiet, młodzieży, rolników, robotników i pracowników umysłowych. Gminna Rada Narodowa w Płużnicy liczyła przeważnie 36 radnych na 20 wsi gminy. W całym tym systemie taką prawdziwą weryfikacją kandydatów były zebrania wiejskie. Kandydatów, którzy nie cieszyli poparciem społecznym do grona kandydatów nie wprowadzano.

Podobnym systemem wybierano do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Toruniu. W 1976 r. radną Wojewódzkiej Rady Narodowej w Toruniu została Genowefa Pytko rolniczka z Płużnicy. W 1985 r. radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Toruniu został Jan Bartnik z Ostrowa. Podobnie jak p. Pytko wielokrotnie przekazywał na forum WRN bolączki zaopatrzeniowe trapiące wieś w tamtym czasie.

Salka parafialna przejeta przez skarb państwa w 1950 r. od kościoła tzw. „dobra martwej ręki” służyła gromadzie i gminie za salę obrad, świetlicę, a nawet siedzibę Gminnego Ośrodka Kultury, zwłaszcza do czasu wybudowania nowego budynku Urzędu Gminy w 1974 r. W latach 2000 cznych przekazałej ją płużnickiej parafii.

Pierwsza kadencja GRN 1974-1978.

Pierwsze wybory do Gminnej Rady Narodowej odbyły się 9 grudnia 1973 r, a inauguracyjną sesję nowej Gminnej Rady Narodowej odbyto 22 grudnia 1973 roku. Gminna Rada Narodowa (1974-1978) liczyła 40 radnych.

Radni pierwszej kadencji 1974-1978 r;

1. Bartnik Jan, rolnik z Ostrowa.

2. Bolisęga Edward, rolnik z Błędowa.

3. Curlej Maria, rolniczka z Czapel.

4. Dąbrowski Jan, rolnik z Wiewiórki.

6. Duk Włodzimierz, agronom z Błędowa.

5. Domachowski Władysław rolnik z Wiewiórek,

7. Izdebski Henryk, rolnik z Płąchaw.

8. Karwowski Włodzimierz, pracownik PGR Mgowo.

9. Klementowski Tadeusz, zawiadowca stacji PKP w Płużnicy.

10. Kobalski Kazimierz, robotnik rolny w PGR.

11 .Kuc Władysław Czaple, rolnik w Czaplach.

12. Matuszewski Mieczysław, rolnik z Wieldządza.

13. Melerski Bogusław, rolnik z Pólka.

14. Mendyk Wincenty, rolnik z Józefkowa.

15. Neumann Roman, dyr. SP w Nowej Wsi Król.

16. Oniśkiewicz Eugenia, nauczycielka SP Józefkowo.

17 Podyma Józef, rolnik z Kotnowa.

18. Przybyszewski Roman, rolnik z Bielaw.

19.Święcki Kazimierz, rolnik z Kotnowa.

20. Świerad Kazimiera, rolniczka z Ostrowa.

21. Wiśniewski Jan, rolnik z Wieldządza.

22. Witos Wincenty rolnik z Bągartu.

23. Zagaja Halina, rolniczka z Wiewiórek.

Fot. R. Neumann, M. Matuszewski i St. Paczkowski sekretarz w l. 1953-1972. Nie zachowała się pełna lista radnych tej pierwszej kadencji. Część nazwisk udało się odtworzyć dzięki zachowanemu pierwszemu protokółowi z sesji tej kadencji. Protokółował Stanisław Paczkowski kierownik USC.

Na pierwszej sesji w lokalu Gminnego Ośrodka Kultury (dzisiejsza salka katechetyczna) obecnych było 35 radnych. W sesji uczestniczyli: Andrzej Skowroński przedstawiciel naczelnika powiatu Edwarda Grzymowicza oraz Mendyk Wincenty z Józefkowa, Motas Stefania z Płużnicy, Grożyńska Genowefa z Wiewiórek-wszyscy byli radnymi Powiatowej Rady Narodowej. Z miejscowych szefów instytucji byli; Józef Miszkiewicz kierownik szkoły w Płużnicy, Jan Orzechowski prezes GS oraz naczelnik gminy Stefan Liszaj.

Radni powiatowi; Wincenty Mendyk, Stefania Motas i Genowefa Grożyńska

 

Stefan Liszaj, Józef Miszkiewicz, Jan Orzechowski

Otwarcie sesji i prowadzenie przypadło w udziale Eugenii Oniśkiewicz nauczycielce z Józefkowa. Radna Maria Curlej czytała nazwiska radnych, którzy wstając złożyli ślubowanie. Program sesji przewidywał wybory osób funkcyjnych: przewodniczącego i zastępców GRN, oraz przewodniczących komisji stałych. Kandydaturę na przewodniczącego GRN przedstawił Jan Bartnik z Ostrowa, przewodniczący zespołu radnych PZPR. Przewodniczącym Rady został w głosowaniu jawnym Włodzimierz Duk. Wcześniej był on instruktorem służby rolnej (agronomem) w Błędowie. Kandydatury na zastępców przewodniczącego przedstawiła E. Oniśkiewicz przewodnicząca zespołu radnych ZSL. Zostali nimi: Władysław Kuc z Czapel i Edward Bolisęga. Dokonano też wyboru przewodniczących komisji GRN, zostali nimi: Klementowski Tadeusz z Płużnicy, Podyma Józef z Kotnowa, Bartnik Jan z Ostrowa, Domachowski Władysław z Wiewiórek. Powołano komisje: oświaty, rolnictwa, ładu i porządku publicznego i rozwoju gospodarczego.

Eugenia Oniśkiewicz, Jan Bartnik, Władysław Domachowski

 

Władysław Kuc, Tadeusz Klementowski, Edward Bolisęga, Kazimierz Kobalski

Na pierwszej sesji głos zabrali z następującymi uwagami;

Melerski Bogusław z Pólka; „należy szanować zawód rolnika, rozwój wsi winien być równomierny, służba rolna ma być przychylna dla rolników, a nie zajmować się papierkami”.

Wiśniewski Jan z Wieldządza; „mandat radnego winniśmy wykonać jak najlepiej dla dobra społeczeństwa”.

Oniśkiewicz Eugenia z Józefkowa; „chleb dostarczany do naszego sklepu nie nadaje się do jedzenia, jak można coś takiego piec”.

Mendyk Wincenty z Józefkowa; „przekazał życzenia pomyślnej pracy na rzecz rolnictwa i wsi oraz zadowolenia z pracy radnego.

Matuszewski Mieczysław z Wieldządza; „wnioskuje o interwencję w sprawie się przekazania bazy POM (Państwowy Ośrodek Maszynowy) w Nowej Wsi na rzecz PGR (Państwowe Gospodarstwo Rolne) jest to niesłuszne, baza ma służyć rolnikom”.

Zagaja Halina z Wiewiórek; „w Wiewiórkach jest nieczynna klubo-kawiarnia z powodu zepsucia się pieca”.

Świerad Kazimiera (Ostrowo); „części mieszkańcom Ostrowo odcięto światło elektryczne i to na same święta, chce znać przyczynę takiej sytuacji”. Na te kwestie udzielił odpowiedzi naczelnik gminy Stefan Liszaj.

Przykłady innych problemów stawianych przez radnych w 1977 roku;

20 stycznia} obradowała sesja GRN. W interpelacjach głos zabrali; Stefania Motas która zadała pytanie dlaczego nadal przy domu nauczyciela w Płużnicy wylewają się ścieki na ulicę, a smród ciągnie się na pół wsi? Roman Neumann z Nowej Wsi oceniał, iż; „Szwankuje odśnieżanie dróg. Często samochody i ciągniki odśnieżające jeżdżą jak chcą. Zdarza się ze jadą „pusto” po trasie. Przejezdne drogi są nam przede wszystkim potrzebne do odstawiania mleka do zlewni-stwierdził radny”.

29 kwietnia} na sesji GRN dokonano zmiany na stanowisku naczelnika gminy. W miejsce zwolnionego Stefana Liszaja, za niezgodne z prawem wystawiane zaświadczenia, po pozytywnym zaopiniowaniu na sesji został nim Stanisław Buliński pracownik Urzędu Wojewódzkiego zam. w Wąbrzeźnie.

W trakcie dyskusji Mieczysław Kiszka apelował o kontrolę nad zabawami wiejskimi. „Młodzież pije alkohol, czyni burdy, niszczy mienie, przewraca znaki drogowe!”

7 listopada}odbyła się ostatnia sesja GRN tej kadencji. Przewodniczył Janusz Marcinkowski. Głos zabierali; Wincenty Mendyk, Mieczysław Matuszewski, Tadeusz Rataj, Mikołaj Oniśkiewicz, Stefania Motas, Władysław Domachowski, Józef Wiśniewski.

Sesja GRN. Przemawia Wincenty Mendyk z Józefkowa; od lewej; K. Święcki, J. Błażejewicz, E. Tabor z prawej E. Bolisęga

 

Wincenty Mendyk z Józefkowa Dębia był prawdziwym trybunem ludowym. Zdawało się, iż na posiedzeniach przesypia, ale była to jego taktyka! Na każdym bowiem z posiedzeń wygłosił w stosownym czasie swoje słowo. Nie była to, jak to powszechnie się zdarza krótkie zgłoszenie jakiejś kwestii, ale wyczerpująca, logiczna, ogarniająca całość wypowiedź, często na koniec okraszona wierszem, powiedzonkiem. Pan Wincenty szczególnie upodobał sobie poezję Wincentego Pola!

Władza ówczesna zajmowała się w dużym stopniu regulowaniem rozdygotanego rynku. Przewodniczący GRN Janusz Marcinkowski, naczelnik gminy Stanisław Buliński i prezes GS Jan Orzechowski ustalili system sprzedaży węgla. Dla potrzeb opalenia domów ustalono limit roczny 30 kg węgla na każdy metr opalanej powierzchni. Sprzedaż węgla odnotowywana była w kartotekach przez Gminną Spółdzielnię co było łatwe do kontrolowania, kto ile węgla w skali roku zakupił. Trochę inaczej traktowani byli rolnicy, którzy węgiel nabywali za odstawiony żywiec. Tu zależność była taka – im więcej sprzedanego żywca tym więcej węgla producent otrzymywał. Węgiel za świnie uzasadniano potrzebą parowania ziemniaków, które kiedyś w dużej ilości skarmiano. Jednakże coraz częściej rolnicy przestawali skarmiać ziemniaki trzodą chlewną przechodząc na żywienie paszami treściwymi-zbożowymi. Przydział jednak pozostał i poważni producenci mając przydziały węgla w nadmiarze sprzedawali je potrzebującym.

Druga kadencja GRN 1978-1984 trwała dłużej niż zwykle. 5 stycznia 1978 roku odbyły się wybory do GRN frekwencja głosowania wyniosła 98%. Zachowała się informacja, iż na wyżywienie komisji wyborczej w Błędowie wydano 12 kg kiełbasy. Wówczas członkom komisji nie wypłacano diet, panie z Kół Gospodyń Wiejskich przygotowywały, zwłaszcza w Błędowie, bardzo smaczne jedzenie.

Radni kadencji 1978-1984:

1.Balcerzak Halina, rolniczka z Błędowa.

2.Błażejewicz Jan, rolnik z Bartoszewic.

3.Bolisęga Edward, rolnik z Błędowa.

4.Daniszewski Stanisław, dyr. szkoły Płużnica, z-ca przewodniczącego GRN.

5.Dąbrowski Jan, rolnik z Wiewiórek.

6.Drzyzga Jadwiga, rolniczka z Płużnicy.

7.Duma Stefania, rolnik z Bielaw.

8.Izdebski Henryk, rolnik z Płąchaw.

9.Izdebski Marceli, rolnik z Dąbrówki.

10.Jankowski Zbigniew, rolnik z Nowej Wsi.

11.Kobalski Kazimierz, robotnik w PGR Działowo.

12.Krawczyk Zofia, emeryt. przedszkolanka z Nowej Wsi Król, przew. Komisji Oświaty.

13.Kuc Władysław, rolnik z Czapel, przew. Komisji Ładu, Porządku.

14.Kuchyt Jan, pracownik mleczarni w Płużnicy.

15.Liskula Stanisław, rolnik z Czapel, z-ca przewodniczącego ,

16.Łepek Antoni, robotnik z Płąchaw.

17.Makówka Ludwik, prac. zam. w Nowej Wsi Królewskiej.

18.Marcinkowski Janusz naucz. zam. w Płużnicy.

19.Matuszewski Mieczysław, rolnik z Wieldządza, przew. Komisji Rolnictwa.

20.Mendyk Wincenty, rolnik z Józefkowa.

21.Michalski Stanisław, rolnik z Wiewiórek.

22.Neumann Roman naucz. Nowa Wieś.

23.Osiak Edward, robotnik z PGR Mgowo.

24.Piątek Marian, rolnik z Uciąża,

25.Plewiński Stanisław, rolnik z Józefkowa.

26.Przytuła Roman, rolnik z Pólka.

27.Simson Roman, rolnik z Gorynia.

28.Sośnicki Wiktor, rolnik z Ostrowa.

29.Świerad Kazimiera, rolnik z Ostrowo.

30.Tomczyk Jan, rolnik z Uciąża.

31.Wiśniewski Józef, rolnik z Wieldządz.

32.Wiśniewski Marian, rolnik z Kotnowa.

33.Zagaja Halina, rolniczka z Wiewiórek.

34.Zwoliński Jan, rolnik z Bielaw.

35.Zychowska Maria, rolniczka z Pólko

15 marca 1978 r. odbyła się sesja GRN. Przewodniczącym Rady został Janusz Marcinkowski. Po jego wyjeździe do Warszawy na studia jesienią 1979 roku, przewodniczenie Radą przejął Stanisław Barwiński z Wąbrzeźna. Przewodniczącym był do początku 1982 roku, kiedy to usunięto go ze stanowiska I sekretarza Komitetu PZPR. W maju 1982 r. na tą funkcję wybrano radną Zofię Krawczyk, emerytowaną kierowniczkę przedszkola z Nowej Wsi Król. Pełniła ją na do końca kadencji tj. do 1984 roku.

Głos na sesji zabierali;

J ó z e f W i ś n i e w s k i z Wieldządza, który wskazywał na potrzebę zwiększenie pomocy służby rolnej dla rolników w kwestii inseminacji bydła i poprawy jej skuteczności, zwiększenia funduszy na meliorację w szczególności na utrzymanie urządzeń i nowe inwestycje.

K a z i m i e r a Ś w i e r a d z Ostrowa pytała kiedy w tej wsi będzie budowany sklep?

J a n D ą b r o w s k i z Wiewiórek wnioskował o naprawę drogi gruntowej w Wiewiórkach.

S t e f a n S i m s o n z Wieldządza postulował, aby przy wydawaniu zezwoleń na zabawy zwracać uwagę czy organizatorzy mogą utrzymać porządek i bezpieczeństwo.

M a r i a n P i ą t e k z Uciąża wnosił o zakup krzeseł na świetlicę w Uciążu.

J a d w i g a D r z y z g a z Płużnicy zwracała uwagę, iż cena wody jest bardzo wysoka, co pogarsza opłacalność produkcji rolniczej.

W i n c e n t y M e n d y k z Józefkowa w jak zwykle kompleksowym wystąpieniu mówił o nawozach i ich należytym stosowaniu , o obniżeniu wydatków na zadrzewienia bowiem drzewek rozwozi się po wsiach zbyt dużo i nie ma już gdzie ich sadzić, o potrzebie renowacji zbiornika ppoż. w Bielawach, o odkrzaczeniu drogi i skrzyżowania z szosą chełmińską. Radny na zakończenie, jak zwykle powiedział jeden z wierszy Wincentego Pola, którego namiętnie czytywał i potem publicznie cytował.

R o m a n N e u m a n n pytał o kwestię kontynuacji budowy świetlicy w NWK.

H a l i n a Z a g a j a wnioskowała o przyspieszenie podłączenia szkoły od wodociągu wiejskiego.

19 lipca tego roku po raz pierwszy i jedyny nie udała się sesja ze względu na niską frekwencję na 35 radnych obecnych było 15 osób.

11 maja 1982 sesja GRN omawiała temat; „realizacja planu społeczno – gospodarczego.” W planie zapisywano oprócz zadań budżetowych; utrzymanie oświaty, funkcjonowanie placówek kultury, bezpieczeństwo, utrzymanie; wodociągów, dróg, administracji, także zadania gospodarcze; skup płodów rolnych, planowany stan zwierząt gospodarskich, plonowanie roślin, zaopatrzenie ludności w podstawowe artykuły itp. W dyskusji głos zabrali; Wincenty Mendyk z Józefkowa, Mieczysław Matuszewski z Wieldządza, Edward Bolisega, Władysław Kuc, Zbigniew Topolewski. Mówiono o tym, iż składki rolników na Gminną Spółkę Wodną mogłyby być finansowane z funduszy wiejskich, podnoszono brak wody w Wieldządzu, wykazywano braki materiałów budowlanych.Mieczysław Matuszewski apelował o; „większą samodzielność Rady, która jest zbytnio ograniczana w swych decyzjach. Jest ona czasem traktowana jako zło konieczne a nie jako partner co winno być warunkiem porozumienia narodowego.”

W 1983 w dyskusji na sesji GRN M i e c z y s ł a w M a t u s z e w s k i wnioskował o budowę suszarni do zboża wobec coraz większej skali kombajnowania zbóż. Powstaje wtedy zagrożenie zniszczenia plonów. Odpowiedzi instytucji obsługujących rolnictwo w tej kwestii są lakoniczne i niepełne. Nie ma też przejawów prób podjęcia rozwiązania tej sytuacji. Narzekał także na marnotrawstwo czasu w załatwianiu spraw w urzędach, niepotrzebne wg mówcy są terminowe dostawy trzody chlewnej. Wiele do życzenia pozostawiała obsługa rolników w cukrowni.

Dla uzmysłowienia czym zajmowano naczelnika podaję kilka przykładów zgłaszanych problemów z 1979 roku;

K a z i m i e r z T a c z y ń s k i sołtys Dąbrówki zgłaszał potrzebę remontu dziurawej drogi asfaltowej na odcinku Kotnowo-Działowo.

S t a n i s ł a w M i c h a l s k i sołtys postulował poprawę zaopatrzenia sklepu spożywczego w Wiewiórkach. Braki były szczególnie dotkliwe w zapatrzeniu mięsa i jego przetworów, kawy, napojów itp.

Kierownik szkoły podstawowej w Józefkowie M i k o ł a j O n i ś k i e w i c z w przypominał, iż budynek szkolny nie jest podłączony do wodociągu wiejskiego. Stare ujęcie szkolne natomiast technicznie się zestarzało i nie nadaje się do użytku.

M i e c z y s ł a w M a t u s z e w s k i z Wieldządza narzekał na brak w sklepach Gminnej Spółdzielni naczyń, wiader, a także łańcuchów do wiązania krów. Do tego wszystkiego dorzucał jeszcze brak smoły i lepiku.

T a d e u s z U r b a ń s k i z Dąbrówki zwracał uwagę na niesprawiedliwy podział węgla w bazie Gminnej Spółdzielni w Błędowie. Chodziło o to, iż ludzie mieszkający w pobliżu Błędowa maja szybszą informację, czasem celowo do znajomków przekazywaną o dostawach węgla, a przez to są nadmiernie uprzywilejowani.

M i e c z y s ł a w P a r k o t z Uciąża wskazywał na stałe braki artykułów hutniczych w sklepach Gminnej Spółdzielni. Rozgoryczony pytał – Jak można normalnie gospodarować kiedy nie ma gdzie kupić zwykłego wiadra, łańcucha…

T a d e u s z S t a f i e j z Płużnicy zgłaszał problem złej jakości wody z gminnego wodociągu. Przede wszystkim jest ona twarda, posiada w swym składzie dużo żelaza i manganu. Wnosił aby konserwator sieci Stanisław Kac zajął się tą kwestią.

F r a n c i s z e k D r z y z g a, jak wielu innych mieszkańców pytał czy brak węgla wynika ze złej woli władz! Dlaczego Polska, kraj który węglem stoi nie może załatwić pozytywnie choćby tego jednego problemu!?

40 lecie P R L; 22 marca 1984 roku w Błędowie na sali świetlicy wiejskiej odbyła się z tej okazji uroczysta sesja Gminnej Rady Narodowej. Dla upamiętnienia 40 lecia powołano gminny komitet obchodów w składzie; Zofia Krawczyk przewodnicząca Gminnej Rady Narodowej, Janusz Marcinkowski sekretarz Komitetu Gminnego PZPR, Ryszard Wasiński naczelnik gminy, Mariola Pazik-Pytko sekretarz Gminnego Komitetu ZSL, Jadwiga Kunat przewodnicząca Gminnej Rady Kobiet, Józef Hildebrandt przewodnicząca Zarządu Gminnego ZMW, Ewa Lewandowska komendant gminny ZHP, Edward Nowak prezes ZBOWiD, Jan Duma prezes Zarządu Gminnego OSP, Stanisław Daniszewski dyrektor Zbiorczej Szkoły Gminnej, Roman Neumann dyrektor szkoły podstawowej w Nowej Wsi, Stanisław Buliński dyrektor Banku Spółdzielczego, Kazimierz Mikołajczak prezes Zarządu GS, Waldemar Różyński dyrektor SKR, Tadeusz Puszkiewicz komendant posterunku MO, Andrzej Bąk dyrektor PGR Orłowo, Zdzisław Ligęza dyrektor PGR Mgowo.

Szefowie administracji z 40 lecia; wójtowie, przewodniczący, naczelnicy. Od lewej stoją; Ryszard Wasiński, Edward Mądry, Zbigniew Topolewski, Józef Makówka, Stefana Liszaj, Bronisław Śliwka, Stanisław Buliński, Janusz Marcinkowski.Od lewej siedzą; Tadeusz Sobel, Bernard Grądzki, Zofia Krawczyk, Franciszek Turalski, Feliks Duma.

Zespół szkoły podstawowej z Płużnicy pod kier. Krystyny Różyńskiej Tania Właśniewska, Maryś Duma, Iza Rygielska, Radek Daniszewski, ……..Kasia Marcinkowska.

Prezydium sesji; Andrzej Duma z Bielaw, Stanisław Liskula z Czapel, Władysław Kuc z Czapel, Stanisław Buliński, Ryszard Wasiński, Feliks Duma.

Janusz Marcinkowski, Zofia Krawczyk, Stanisław Daniszewski. Franciszek Turalski, Władysław Rybus, Roman Neumann, Mieczysław Matuszewski, Edward Bolisęga.

 

Na sesji przedstawiono materiały traktujące o minionych 40 latach w dziedzinie oświaty, kultury, gospodarki. Stanisław Daniszewski i Janusz Marcinkowski przedstawili podstawowe dane, fakty z historii wsi, gromad i gminy. Na zaproszenie władz przybyli Ci, którzy pełnili w przeszłości funkcje służbowe. Między innymi z Warszawy przyjechał jeden z pierwszych wójtów gminy Płużnica po 1945 roku 85 letni Bernard Grądzki.

Dyplomy wręczali; Ryszard Wasiński naczelnik gminy, Władysław Rybus przedstawiciel Wojewody, Zofia Krawczyk. Od lewej odznaczani; Józef Makówka z Nowej Wsi, Stanisław Paczkowski z Płużnicy, Kazimierz Taczyński z Dąbrówki, Franciszek Turalski z Błędowa.

Od lewej; Bernard Grądzki b. wójt gm. Płużnica z lat 50 tych, Stefania Motas i Karolina Szczepanik z Płużnicy, Edward Nowak prezes ZBOWiD, Władysław Smoleń b. przew. Prezydium Gromadzkiej Rady w Błędowie (1972 r.), Tadeusz Kornacki rolnik z Uciąża, Jerzy Piątkowski robotnik z Mgowa, Władysław Makówka w-ce prezes GS, Mieczysław Kiszka b. kier. szkoły w Uciążu, Stanisław Paczkowski.

Na pierwszym planie panie z Koła Gospodyń Wiejskich z Płużnicy, od lewej; Urszula Korczyńska, Małgorzata Paczkowska z Czapel, …Kalinowska, Teresa Kruk i Barbara Chmielwska z Płużnicy. Obok w drugim rzędzie; Jan Starba meliorant gminny, Bogumiła Zużewicz pracownik Urzędu Stanu Cywilnego, Józef Hildebrandt przew. Związku Młodzieży Wiejskiej z Dąbrówki.

 

Trzecia kadencja GRN 1984-1988.

W wyborach 17 czerwca 1984 roku do WRN i GRN średnia frekwencja wynosiła 84,1 %. W obwodach głosowania wyniosła;Płużnica 88,8 %, Nowa Wieś Królewska 73,0 %, Błędowo 91,2 %. W okręgach wyborczych kształtowała się następująco; Bielawy 89,6%, Czaple 95,3%, Kotnowo 83,6%, Płużnica 87,1%, Bągart 74,3%, Nowa Wieś 73,4%, Wieldządz 69,8%, Błędowo 96,0%, Płąchawy 90,4%, Wiewiórki 84,7%.

Radni kadencji 1984-1988.

1.Balcerzak Halina, rolniczka z Błędowa.

2.Bernady Stanisław, rolnik z Kotnowa.

3.Bolisęga Edward, rolnik z Błędowa.

4.Chariasz Stanisław, kierownik Zakładu Rolnego PGR w Dębieńcu.

5.Domachowski Zbigniew, rolnik z Wiewiórek.

6.Drzyzga Jadwiga, rolniczka z Płużnicy.

7.Groszewski Ryszard, robotnik SKR w Płużnicy, zam. w Ostrowie.

8.Huzarski Tadeusz, robotnik rolny w PGR Orłowo.

9.Juszczyński Tadeusz, kier. pogotowia, Wiewiórki, przew. Kom. Ładu.

10.Kobalski Kazimierz, robotnik rolny w PGR Działowo.

11.Kuc Władysław, rolnik z Czapel, z-ca przewodniczącego GRN.

12.Kudła Stefan, rolnik z Bartoszewic.

13.Ligęza Zdzisław, dyrektor PGR Mgowo ,przewodniczący Komisji.

14.Lisewska Brygida, rolniczka z Nowej Wsi Królewskiej.

15.Marcinkowski Janus, nauczyciel Płużnica, przew. GRN.

16.Machela Jan, rolnik z Płąchaw.

17.Makowska Anna, rolniczka z Dąbrówki.

18.Mendyk Wincenty, rolnik z Józefkowa.

19.Neumann Roman, dyr. SP Nowa Wieś Król. w-ce przew. Rady od 1986 r.

20.Paczkowski Stanisław, rolnik z Czapel.

21.Pazik-Pytko Mariola, prac. SKR w Płużnicy, zam. w Nowej Wsi Królewskiej.

22.Piątek Marian, rolnik z Uciąża, przew. Komisji Rolnej.

23.Piątkowski Jerzy, robotnik w PGR Mgowo.

24.Podosek Czesław, rolnik z Płąchaw.

25.Różyńska Krystyna, nauczycielka SP Płużn.,przew. komisji Oświaty.

26.Siłakowska Irena, pracownik PKP, zam. w Wiewiórkach.

27.Skonieczka Lech, rolnik z Wieldządza.

28.Święcki Kazimierz, rolnik z Kotnowa.

29.Tabor Eugeniusz, rolnik z Wieldządza.

30.Tomczyk Jan, rolnik z Uciąża.

31.Topolewski Zbigniew, kier. GOK, zam. w Wieldządzu.

32.Wierzbicki Stanisław, pracownik w PGR Bartoszewice.

33.Witos Maria, rolniczka z Bągartu.

34.Zwoliński Jan, rolnik z Bielaw.

35.Zychowski Mieczysław, rolnik z Pólka.

H. Balcerzak J. Drzyzga M. Pazik-Pytko,

K. Różyńska Zdz. Ligęza

 Na pierwszej sesji wybrano prezydium GRN w składzie; przewodniczący Janusz Marcinkowski, z-ca przew. Andrzej Duma z Bielaw, z-ca przew. Władysław Kuc z Czapel. Przewodniczącymi Komisji zostali; Marian Piątek z Uciąża, Tadeusz Juszczyński z Wiewiórek, Zdzisław Ligęza z Mgowa i Roman Neumann z Nowej Wsi.

Skład socjalno-zawodowy 35 radnych przedstawiał się następująco; 17,2 % stanowili robotnicy, 62,9% rolnicy, 14,2% prac. umysłowi 5,7% pozostali. W wieku do 30 lat było 11 radnych, od 30-50 lat 15 stu, od 50-60 lat 6, powyżej 60 lat były 3 osoby.

Sesja 28 lutego 1985 roku. Prezydium Rady Gminy; Władysław Kuc rolnik z Czapel, Andrzej Duma rolnik z Bielaw, przewodniczący Janusz Marcinkowski, Roman Neumann dyrektor SP w Nowej Wsi Królewskiej, Zdzisław Ligęza dyrektor PGR Mgowo.

Wniosek zgłasza radny z Błędowa Edward Bolisęga, z lewej; Jan Zwoliński z Bielaw, Stanisław Bernady z Kotnowa, Stanisław Wierzbicki i Stefan Kudła z Bartoszewic.

W roku 1985 roku jako przewodniczący GRN Janusz Marcinkowski w I kwartale odbyłem 15 narad, spotkań, zebrań z różnymi środowiskami społecznymi. Były to organizacje społeczne; Związek Nauczycielstwa Polskiego (przew. Teresa Stoppa), Prowadziłem rozmowy z przewodniczącymi rad; Banku Spółdzielczego (Wincenty Mendyk), GS (Stefan Duma), SKR (Władysław Domachowski). Rozmowy dotyczyły aktywizacji członków- radnych w radach nadzorczych tych spółdzielni w rozwiązywaniu trudnych problemów w usługach i zaopatrzeniu na rzecz wsi. W rozmowie z przewodniczącą Gminnej Rady Kobiet Stefanią Motas omawialiśmy kwestie pomocy Kołom Gospodyń Wiejskich w pozyskaniu większej ilości kurcząt, wyposażenia kuchni w butle gazowe itp. Spotykałem się w terenie z sołtysami wsi, z pracownikami urzędu gminy, z przewodniczącymi kół KGW. Jednocześnie uczestniczyłem w zebraniach instytucji i organizacji działających w gminie; Gminnej Spółdzielni, Spółdzielni Kółek Rolniczych, Banku Spółdzielczego, Gminnej Spółki Wodnej, Związku Nauczycielstwa Polskiego, Gminnego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych, Patriotycznej Rady Ocalenia Narodowego, Komitetu Gminnego PZPR…ZSL.

Bywaliśmy również na takich uroczystościach, jak ta poniżej; 1985 Ślub Andrzeja Dumy z Bielaw z naszą asys

20 lipca 1985 roku odbyła się sesja GRN kończąca obchody 40 lecie PRL. Sesję prowadził przewodniczący Roman Neumann, obok niego siedzą Andrzej Duma z Bielaw i Tadeusz Juszczyński z Wiewiórek. Uczestniczyła radna wojewódzka Józefa Jarzyńska z Książek.

Na posiedzeniach GRN w ‘ławie rządowej’ siedzieli; R. Wasiński, Władysław Rybus dyr. Wydziału Urządu Wojewódzkiego-przedstawiciel Wojewody opiekujący się naszą gminą i Anna Dekowska główna księgowa.

Na tej sesji odznaczali medalami 40 lecie wiele osób, od lewej stoją: Ryszard Wasiński, Józefa Jarzyńska, Roman Neumann, oraz odznaczeni Stefania Motas z Płużnicy, Stanisław Krystoszek z Uciąża i Alfons Grzywacz z Nowej Wsi Królewskiej.

Od lewej; Genowefa Grożyńska z Wiewiórek, Stefania Motas z Płużnicy, Kazimierz Taczyński, Regina Urbańska i Anna Makowska z Dąbrówki oraz Krystyna Różyńska z Płużnicy.

Tadeusz Klementowski, Stanisław Buliński, Genowefa Grożyńska, TadeuszJuszczyński, Halina Balcerzak, Stanisław Daniszewski.

 

Niżej Roman Neumann wręcza odznaki „Zasłużonych dla województwa toruńskiego” Krystynie Różyńskiej i Władysławowi Domachowskiemu z Wiewiórek.

Panie z Kół Gospodyń Wiejskich; Helena Pawlikowska z Ostrowa, Irena Zwolińska z Bielaw, Ewa Wilczyńska z Płużnicy, Gertruda Kiszka z Uciąża, Halina Zagaja i Irena Siłakowska z Wiewiórek.

 

Radny Jan Zwoliński z Bielaw, szefowie gminnej OSP; Bronisław Drzyzga z Płużnicy, Mieczysław Krauze i Jan Duma oraz sołtys z Józefkowa Adam Nowotnik.

 

A to już spotkanie koleżeńskie w płużnickiej gospodzie przy kawie; Wincenty Mendyk, Bronisław Drzyzga, Roman Neumann, Zdzisław Ligęza i tyłem siedzący kierownik szkoły w Uciążu Mieczysław Kiszka.

 

Lidia Straszewszka wożna przedszkolna z Płużnicy, Anna Makowska z Dąbrówki, inspektorzy oświatowi; Teresa Właśniewska z Płużnicy i Mariusz Behrendt z Wieldządza, w tle Ludwik Makówka sołtys z Bągartu.

 

[Fot.1984 r. Płużnica; gospoda GS-sala malinowa] Spotkanie po sesji z okazji 40 lecia PRL. Od lewej: Jan Duma z Bielaw, prezes Zarządu Oddziału Gminnego ZOSP; Mieczysław Krauze z Kotnowa, komendant gminny ZOSP, Kazimierz Mikołajczak prezes Zarządu Gminnej Spółdzielni ‘SCh’, Waldemar Różyński dyrektor Spółdzielni Kółek Rolniczych; radni Gminnej Rady Narodowej: Kazimierz Majka z Nowej Wsi Król, i Zbigniew Domachowski z Wiewiórek.

Sesja GRN 30 września 1987 roku

Poniżej zachowane zdjęcia z wręczenie odznaczeń; na pierwszym zdjęciu; przewodniczący Roman Neumann wręcza Krzyż Zasługi Zenonie Wach oraz Jerzemu Piątkowskiemu i Halinie Balcerzak.

Ostatnie wybory samorządowe w PRL

Odbyły się 19 czerwca 1988 r. Przewodniczącym Gminnej Komisji wyborczej był z-ca dyrektora PGR Agrotorex Orłowo Andrzej Sych. Utworzono 3 obwody głosowania (Płużnica, Błędowo, Nowa Wieś Królewska). Mieszkańcy wybierali w 10 okręgach wyborczych. Na 3 618 osób uprawnionych do głosowania, udział w wyborach wzięło 2 226 wyborców tj. 61,5 %. Wystawiono 79 kandydatów, spośród których wybrano 35 radnych:

Radni Kadencji 1988-1990 r.

1.Bernady Stanisław, rolnik z Kotnowa.

2.Bolisęga Edward, rolnik z Błędowa.

3.Boruta Józef, rolnik z Józefkowa.

4.Ciecierski Ryszard, rolnik z Wieldządza.

5.Dolecki Wiesław, rolnik z Pólka.

6.Domachowski Zbigniew, rolnik z Wiewiórek, przew. Komisji.

7.Duma Stefania, rolniczka z Bielaw.

8.Fladrowski Jan, rolnik z Nowej Wsi Królewskiej.

9.Juszczyński Tadeusz, kierowca pogotowia ratunkowego z Wiewiórek.

10.Kabat Andrzej, rolnik z Błędowa.

11.Kobusiński Ryszard, prac. umysłowy z PGR Orłowo.

12.Kucięba Józef, rolnik z Wiewiórek, przewodniczący Komisji.

13.Kudła Stefan, rolnik z Bartoszewic.

14.Liszaj Stefan, kier. ZGR SKR w Wieldządzu. Zam. w Płużnicy.

15.Neumann Roman, dyr. SP Nowa Wieś Król. przew. GRN.

16.Machela Jan, rolnik z Płąchaw.

17.Makówka Janusz, rolnik z Bągartu.

18.Mika Mirosław, rolnik z Józefkowa.

19.Mittek Tadeusz, rolnik z Płąchaw.

20.Otremba Ewa, prac. admin. PGR Mgowo.

21.Podosek Czesław, rolnik z Płąchaw.

22.Przybysz Zdzisław, rolnik z Wieldządza.

23.Rola Józef, robotnik rolny PGR Działowo.

24.Rompa Kazimierz, rolnik z Pólka.

25.Robaczewski Stanisław, rolnik z Ostrowa.

26.Różyńska Krystyna, nauczycielka SP w Płużnicy, przew. Komisji.

27.Sikora Andrzej, mechanik samochodowy. zam w Błędowie.

28.Szałas Czesław, rolnik z Uciąża.

29.Świerad Stanisław, rolnik z Płużnicy, z-ca przew. GRN.

30.Topolewski Zbigniew, kier GOK, zam. w Wieldządzu.

31.Wąż Jerzy, rolnik z Czapel.

32.Wierzbicki Stanisław, pracownik PGR Bartoszewice.

33.Zakierski Wiesław, rolnik z Nowej Wsi Królewskiej.

34.Zwoliński Jan, rolnik z Bielaw.

35.Żółtowski Izydor, nauczyciel z Wąbrzeźna.

Ocena wyborów. 27 czerwca 1988 roku grono radnych GRN; Stanisław Świerad (Płużnica), Roman Neumann, Izydor Żółtowski, Jan Machela, Andrzej Sikora, Józef Kucieba, Stanisław Robaczewski, Zbigniew Topolewski, Tadeusz Juszczyński, Ryszard Kobusiński, Zbigniew Domachowski, naczelnik gminy Janusz Marcinkowski, dokonała oceny organizacyjnego przebiegu wyborów do samorządu w dniu 19 czerwca 1988 ostatnich wyborów do Gminnej Rady Narodowej w PRL.

W listopadzie 1988 roku odbywały się zebrania wiejskie gdzie wybierano samorządy wiejskie. Wybrano 15 rad sołeckich, do których wybrani 98 osób i 15 komisji rewizyjnych -45 osób. W miejscowości Błędowo rozdzielono funkcje sołtysa i przewodniczącego rady sołeckiej. Ubolewano, iż w skład rad sołeckich wybrano mało młodych ludzi i przedstawicieli inteligencji!

Pieczęć okrągła Gminnej Rady Narodowej i pieczątka ostatniego przewodniczącego GRN Romana Neumanna.

Administracja gminy Płużnica w latach 1973-1989

 1. Naczelnicy gminy Płużnica.

Nazwę funkcji szefa administracji „naczelnik gminy, miasta” wprowadzono po utworzeniu nowych jednostek samorządowych miast i gmin począwszy od stycznia 1973 r. Władza ludowa nie chciała sięgnąć do dobrze osadzonego w tradycji tytułu służbowego wójt, burmistrz, które zlikwidowano w 1950 r wprowadzając na ponad 20 lat szary, słabo brzmiące kolektywne stanowisko przewodniczących prezydiów rada narodowych. Można przypuszczać, iż nazwa wójt, burmistrz źle kojarzyła się ówczesnej władzy, bo nawiązywała do czasów przedwojennych, sięgnięto więc do nazewnictwa z carskich czasów, gdzie stanowisko to obsadzono poprzez mianowanie a nie poprzez wybory.

Stefan Liszaj naczelnik gminy w latach 1973-1977

Ur.1936,zm.1988 r. Z wykształcenia technik mechanik. Ukończył później studia administracyjne na UMK w Toruniu.Pracował wcześniej w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Wąbrzeźnie. Został mianowany pełnomocnikiem powiatu do tworzenia gminy Płużnica. Od 1 stycznia 1973 r. został pierwszym naczelnikiem nowo utworzonej gminy Płużnica. Odwołany z funkcji 14 marca 1977 r.

Stanisław Buliński naczelnik gminy w latach 1977-1980.

Gminna Rada Narodowa na sesji 29 kwietnia 1977 r. zaopiniowała pozytywnie kandydaturę Stanisława Bulińskiego, rocznik 1945, przedstawionąprzez wojewodę toruńskiego Jana Przytarskiego. Stanisław Buliński magister administracji, mieszkający w Wąbrzeźnie pracował w wydziale finansowym w urzędzie wojewódzkim w Toruniu. Funkcję naczelnika pełnił do 18 czerwca 1980 roku, od kiedy to przeszedł do pracy na stanowisku dyrektora Banku Spółdzielczego w Płużnicy. Pobudował budynek banku w Płużnicy. Potem w dyrektorował w bankowości; PKO i wąbrzeskim Banku Spółdzielczym.

Informacja z 18.06.1980 r.

Tadeusz Sobel 1980-1982.

Rocznik ‘1951’ z wykształcenia mgr rolnik, pełnił funkcję kierownika zakładu rolnego PGR w Fijewie koło Radzynia.W 1982 roku został odwołany na wniosek komisarzy wojskowych.

Ryszard Wasiński 198 ur 1941 r. w Łogowie.

W 1975 roku ukończył UMK w Toruniu. W l.60 tych pracował w administracji leśnej w Szczecinku. w 1965 r. rozpoczął pracę w Wąbrzeźnie w Inspektoracie Melioracji. W l 1966-1975 był kierownikiem Wydziału Spraw Wewnętrznych w PPRN, w 1975-1981 był naczelnikiem miasta i gminy w Radzyniu w l. 1982-1986 naczelnikiem gminy Płużnica. 11 lutego 1986 r wybrany zostałnaczelnikiem miasta i gminyWąbrzeźno. Odszedł z tej funkcji w listopadzie 1989 r.

Janusz Marcinkowski 1986-1989.

Rocznik 1947 r ur. w Lidzbarku. Z wykształcenia nauczyciel po Studium Nauczycielskim o kierunku rolniczym. W 1984 r. studia magisterskie na WSNS na wydziale socjologiczno-historycznym. Całe życie zawodowe spędziłem na terenie gminy Płużnica. W latach 1969-1974 nauczyciel Szkoły Przysposobienia Rolniczego w Uciążu. Potem w ‘gminie’. Kolejno; kier. Gminnej Służby Rolnej, I sekr. Komitetu Gminnego PZPR, naczelnik gminy, dyrektor szkoły w Nowej Wsi Królewskiej, nauczycielem gimnazjum, wójt gminy w l. 2002-2010. Funkcje społeczne; przewodniczący Gminnej Rady Narodowej, prezes Towarzystwa Rozwoju Gminy Płużnica, radny kilku kadencji Rady Gminy.

Grzegorz Hoffmann 1989-1889

Od 21 września 1989 r. był ostatnim naczelnikiem gminy, jednocześnie jej pierwszym wójtem wybieranym przez Radę Gminy. Urodził się w 1952 zm. w 1999 r. w Wąbrzeźnie. Wcześniej był wice prezesem Gminnej Spółdzielni „SCH” w Płużnicy. Rada Gminy odwołała go z tej funkcji w 1990 roku.

Pozycja, robota naczelnika gminy.

Władze przygotowując reformę administracyjną na 1973 rok już kilka miesięcy wcześniej powołały pełnomocnika ds. utworzenia gminy Płużnica. Jego zadaniem było przygotowanie nowego urzędu gminnego do funkcjonowania, a także scalenia terytoriów trzech dotychczasowych gromad; Błędowa, Nowej Wsi i Płużnicy i przygotowania do życia w nowej gminnej wspólnocie. Pełnomocnikiem został mieszkaniec wsi Płużnica Stefan Liszaj (1936-1988) z wykształcenia technik mechanika pracującego wcześniej w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Wąbrzeźnie. Funkcję tą sprawował do 14 marca 1977r. Naczelnicy gmin byli jednoosobowym organem władzy samorządowej, ograniczeni prawem i podporządkowani ówczesnej władzy politycznej. Po likwidacji powiatów w 1975 roku i utworzeniu nowych mniejszych województw, mimo ograniczeń tamtego system gminy zaczęły oddychać swobodniejszym powietrzem. Wraz ze zlikwidowanymi powiatami odeszła w niebyt „powiatowa władza” znająca się najlepiej na wszystkim, wtrącające się we wszystkie najbardziej szczegółowe kwestie zarządzania gminą, taka co to jeszcze „ wiechcie z butów wystają a już nosi głowę wyżej niźli ….”. Od tej pory gmina stała się partnerem wojewody i jego urzędu z którym współpraca nigdy nie była rywalizacją, a partnerstwem często! Z doświadczeń współpracy z wojewodami wyniknęła dość duża autonomia naczelników. W rozwiązywaniu bieżących problemów bliższe były kontakty z dyrektorami wydziałów urzędu wojewódzkiego, którzy byli bez wyjątku dobrze usposobieni w stosunku gminnych bolączek Tak więc generalizując muszę podkreślić dużą niezależność naczelników od Gminnej Rady Narodowej, która nie mogła naczelnika odwołać i dużą dbałość wojewody o dobre relacje z gminami. Kontakty z wojewodą były dość rzadkie, chociaż wojewoda Jan Przytarski i późniejszy Stanisław Trokowski przebywali na terenie gminy Płużnica kilkanaście razy. Np. Wojewoda Stanisław Trokowski po objęciu przeze mnie stanowiska naczelnika zaprosił 7 maja 1986r. na rozmowę w której jako warunek dobrej współpracy stawiał postępowanie zgodne z prawem i to kryterium było dla niego najważniejsze. Rozmowa z tym wojewodą była konkretna. Ustaliliśmy zasady wzajemnych kontaktów i sprawy, które dla gminy Płużnica są najistotniejsze. Tenże wojewoda 28 sierpnia tego samego roku wizytował gminę Płużnica i po obejrzeniu szeregu prowadzonych budów zapewnił mnie o swej przychylności i poprzez Komisję Planowania kierowanej przez dyrektor Krystynę Tomala otrzymywaliśmy znaczną pomoc finansową na wiele zadań inwestycyjnych. Tą bardzo sympatyczną i wiele pomagającej gminie Płużnica Panią spotkał tragiczny los. W kilka lat później zginęła w pożarze pewnego magazynu w Toruniu do którego udała się na zakupy mebli. Częściej do gminy zaglądali wicewojewodowie; Czyrkiewicz i Piotr Pec. Do stałej współpracy i „opieki” nad gmina Płużnica w latach 80 tych oddelegowano dyrektora wydziału urzędu wojewódzkiego Władysława Rybusa. Miał on obowiązek bywania na sesjach Gminnej Rady i wspierania naszych inicjatyw, zwłaszcza w kwestiach budowy bazy szkolnej, dróg, wodociągów itp. Dosyć regularnie organizowano tematyczne narady w urzędzie wojewódzkim w Toruniu. Najczęściej była to informacja o interpretacji prawnych i organizacyjnych przesłankach funkcjonowania urzędów gmin. Na naradach omawiano problemy związane z oświatą, handlem, komunikacją, planowaniem, wojskowością. W tamtych latach była jasna i jednoznaczna interpretacja przepisów według których urząd wydawał decyzje, nie było miejsca na żadną dowolność w ich wdrażaniu, tak jako się to dzieje dzisiaj!

Codzienna robota naczelnika gminy była zróżnicowana, tak jak różne były formy i zakres treści którymi się musiał zajmować. Rocznie szef gminnej administracji przyjmował do 200 interesantów i brał udział w ponad 150 spotkaniach, zebraniach.

Np. w dniu 13 lutego 1989 roku od godz. 8,oo do 9,oo prowadziłem rozmowy z pracownikami na różne bieżące tematy. Przyjąłem też w tym okresie 3 interesantów z prośbą o wsparcie w przydziale na materiały budowlane; cement, pustaki. Było to przekleństwo pracy ówczesnych zarządzających gminami. Z jednej strony mieszkańcy musieli prosić ‘władzę’ o przychylne załatwienie sprawy, z drugiej zabierało to czas i niezbyt przyjemne tłumaczenie się wobec tych dla których ich zabrakło. Owszem byli i tacy urzędnicy, którym pozycja „dobrego wujka”, podnosiła jego „ego”, ale delikatnie mówiąc było to wstrętne. W naszym Urzędzie rozdziałem materiałów zajmowała się powołana ‘Komisja ds. rozdziału…’ złożona z przedstawicieli GS, Kółek Rolniczych, urzędu i sołtysów wsi, osobiście nigdy w niej nie brałem udziału. O godz. 9,oo rozpoczęła się telekonferencja przez radio z wice wojewodą Piotrem Pecem i kuratorem oświaty na tematy płacowe w szkołach i panującej tam grypy. Ustalono, iż w razie nasilenia się epidemii należy zarządzić kilkudniową przerwę w zajęciach. O godz. 12,oo spotkałem się z członkami Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Płużnicy w celu przekazania informacji o bieżących problemach inwestycyjnych w gminie. O godz. 14,oo uczestniczyłem w spotkaniu poselskim z nauczycielką Lidią Kozicką z Mroczna k/ Nowego Miasta. Oczywiście dni pracy naczelnika gminy Płużnica różniły się od siebie. Naczelnik pełnił funkcje bezpośrednio zarządzając majątkiem gminy, był organizatorem wielu przedsięwzięć kulturalnych, sportowych. Oczywiście wraz z aparatem urzędniczym w tychże działaniach musiał uczestniczyć. Corocznie było tego dużo. Imprezy, uroczystości, dożynki, zawody sportowe, „otwieranie i przecinanie” zajmowało sporo czasu, tym bardziej, iż sytuacja wymagała, aby dłużej z mieszkańcami posiedzieć! Tak na co dzień nie zawsze była to praca lekka. Wymagania mieszkańców stale wzrastały, a możliwości były skromne. Budżet gminy był ustalany według urzędowych, wojewódzkich miar. Zapisano odpowiednio dla oświaty, na kulturę, na drogi itp. Na samodzielnie realizowane zadania niewiele zostawało, chyba że otrzymało się pomoc od wojewody! Naczelnik z urzędu uczestniczył w wielu sformalizowanych komisjach i zespołach. Począwszy od komisji przeciwalkoholowej, wojskowej, komitetach dożynkowych, a na sztabach żniwnych kończąc.

Naczelnik gminy był poddawany corocznie „egzaminowi” na Gminnej Radzie. Absolutorium dla naczelnika było głosowane przez 36 radnych jawnie, chociaż akurat w kadencji 1986-1989 na moje żądanie wprowadzono w Płużnicy głosowanie tajne i to w taki sposób, iż każdy miał szansę wypowiedzenia się bez skrępowania.

Przekleństwem pracy ówczesnych zarządzających gminami było rozdzielnictwo różnych materiałów budowlanych, węgla, pasz treściwych, sprzętu i maszyn rolniczych, ciągników itp. Z jednej strony mieszkańcy musieli prosić ‘władzę’ o przychylne załatwienie sprawy, z drugiej zabierało to czas i niezbyt przyjemne tłumaczenie się wobec tych dla których ich zabrakło. Owszem byli i tacy urzędnicy, którym pozycja „dobrego wujka”, podnosiła jego „Ego”, ale delikatnie mówiąc było to wstrętne. W naszym Urzędzie rozdziałem materiałów zajmowała się powołana ‘Komisja ds. rozdziału…’ złożona z przedstawicieli GS, Kółek Rolniczych, urzędu i sołtysów wsi, osobiście nigdy w niej nie brałem udziału. W 1988 r. w związku ze zniesieniem centralnego podziału materiałów budowlanych ustalono, iż 75 % materiałów budowlanych będzie przeznaczana na decyzje budowlane nowe budynki, 15 % na drobne remonty, 10 % do dyspozycji naczelnika gminy (komisja podziału). Ograniczono też sprzedaż węgla do 15 ton rocznie na jedno gospodarstwo domowe.

Jedna z ostatnich komisji rozdziału sprzętu za „nieboszczki komuny” odbyła się z udziałem związku rolników NSZZ Solidarność RI 22 sierpnia 1989 roku. Do podziału były wówczas między innymi 4 ciągniki Masey Fergusson. Szybko okazało się, iż zajmowanie się rozdzielnictwem i to „sprawiedliwym” wcale nie jest takie łatwe, kiedy do tych czterech ciągników aspirowało ok. 170 rolników.

Naczelnik Gminy mógł również być „dobrym wujkiem” ponieważ posiadał możliwości obdzielania ludzi talonami na dodatkowe paliwo do samochodów w razie zaistnienia takiej potrzeby. Np. w 1983 roku naczelnik gminy otrzymał 900 litrów paliwa do samochodów na dodatkowe zlecenia wg nieprzewidzianych sytuacji. Potrzebującym był wówczas każdy. Talony były wykorzystywane jako forma wspomagania ludzi szczególnie w wyjazdach w losowych zdarzeniach ale mogły być też, jak ta cała działalność rozdzielających, być środkiem do korumpowania ludzi.

Wybrane problemy lat 80 tych.

Naczelnik jako władza wykonawcza zajmował się wieloma problemami. Było ich sporo i mimo ograniczeń w dysponowaniu finansami było ich sporo. Między innymi przygotowaliśmy sprzedaż agronomówek w Płużnicy, Błędowie, Nowej Wsi Królewskiej, a także sprzedaż mieszkań komunalnych. Był to początek wyprzedaży mienia gminnego, co jeszcze kilka lat wcześniej byłoby nie do pomyślenia. Władza lubiła mieć w zanadrzu majątek, którym można było „uszczęśliwiać” ludzi. Minusem takiego gospodarowania było to, iż przy ograniczonych pieniądzach mienie to nie było modernizowane, a lokatorzy nie mieli powodu, aby wykonywać nawet podstawowe remonty.

Prowadziliśmy coroczną akcje jesiennego zadrzewiania wsi. Dostarczano bezpłatnie i z przydziału kilka tysięcy drzew. Rzecz niby pożądana, ale coroczne wrzucanie na teren gminy kilka tysięcy topoli, lip, brzozy z państwowych szkółek (Coś z tym trzeba było robić!) doprowadzało do tego, że rozwoziliśmy materiał sołtysom, którzy magazynowali to i dalej nie było wiadomo gdzie taką ilość wysadzać. Inna sprawa, iż niektórzy rolnicy mając nieużytki nie wykorzystali sadzonek, aby mieć w przyszłości drewno na opał. Każda próba zmiany tej sytuacji nie przynosiła efektów i Bóg raczy wiedzieć, ile tego zmarnowaliśmy! Trzeba też powiedzieć, iż sadzenie drzew przez gminę przy drogach publicznych mijało się z celem, bowiem drzewka te z wielką zawziętością były przez właścicieli gruntów niszczone, a postawienie przy każdym milicjanta było nierealne! Gorzej, iż do sadzenie zapraszaliśmy młodzież szkolną, która patrzyła na bezmyślne niszczenie ich pracy.

Skutecznie, przy pomocy Gminnego Komitetu Czynu Pomocy Szkole, któremu przewodniczył dyr. PGR Orłowo Aleksander Komorowski, przy pełnym zaangażowaniu się inspektor Teresie Właśniewskiej, Zespołowi Administracyjnemu Szkół (dyr. Józef Kałowski), dyrektorom szkół realizowano program poprawy bazy oświatowej. Remontom poddano budynki szkół w Wieldządzu, Józefkowie, starej szkoły w Nowej Wsi, przedszkola w Płużnicy. Rozbudowano szkołę podstawową w Czaplach i w Wiewiórkach, budowano dom nauczyciela w Płąchawach, rozpoczęto budowę sali gimnastycznej w Płużnicy. Z kłopotami budowaliśmy wielofunkcyjny obiekt w Płużnicy; remizę OSP, bibliotekę, świetlicę.

Zbudowaliśmy sieć wodociągową w Czaplach, Wieldządzu, Ostrowie. Budowaliśmy nowe nawierzchnie dróg asfaltowych w Wieldządzu, Nowej Wsi, Dąbrówce, Ostrowie. Przygotowywano projekt gazyfikacji wsi Płużnica i najbliższej okolicy. W lipcu 1986 r potwierdziłem przebieg trasę projektowanej autostrady A1 z Gdańska do Torunia. Przyjęliśmy projekt budowy na terenie dawnej żwirowni Siekierkowskiego na pograniczu wsi Płąchaw i Błędowa gminnego wysypiska śmieci. Zmodernizowaliśmy kolejny budynek gminny, tym razem w Wieldządzu tworząc tam 8 mieszkań komunalnych. We współpracy dyr. Kurzeją z Telekomunikacji wąbrzeskiej rozwijaliśmy sieć telefoniczną, zwiększając ilość telefonów o kilkaset procent. Osiągnięto to poprzez wymianę central telefonicznych w Płużnicy i Nowej Wsi.

Zespół architekta Morczyńskiego z Grudziądza opracował plan zagospodarowania przestrzennego wsi Płużnica, który funkcjonował 16 lat do 2005 r

Była również kwestia kościoła ewangelickiego w Wieldządzu. Poszukiwaliśmy w okolicznych miastach chętnych proboszczów na przejęcie go i rozebranie na materiał do budowy nowych kościołów, np. w Grudziądzu.

Według dzisiejszych realiów dziwne wydaje się, iż wielokrotnie prowadzono rozmowy z piekarnią w Gorzuchowie na temat złej jakości chleba dostarczanego do sklepów GS na terenie gminy Płużnica. Chodziło też o opóźnienia w dostawach chleba. W spotkaniach interwencyjnych brali udział prezesi GS z Płużnicy i Stolna i naczelnicy z tych gmin.

Regulowano kwestię odpłatności za udział strażaków w ćwiczeniach i akcjach pożarowych. W zamian za tą pracę strażacy mieli umarzaną część podatków rolnych.

Przygotowywano oddanie pomieszczenia Gminnego Ośrodka Kultury parafii. Obiekt ten był odebrany parafii w 1950 r. jako dobra martwej ręki.

Skomasowano dwie działki gminne w Płużnicy pod projektowaną pierwszą na terenie gminy aptekę Kariny Borońskiej

Na spotkaniu w 1988 r. z sołtysami i naczelnikami OSP omawialiśmy wyniki akcji „Posesja” w trakcie której zespoły składające się z przedstawicieli urzędu gminy, milicji, strażaków odwiedzając gospodarstwa sprawdzały ład i porządek zwracając uwagę na bezpieczeństwo pożarowe, ogólny porządek na posesji i gospodarstwie. W wyniku wizyty pozostawiano zalecenia zrobienia porządków, a na ówczesnej wsi było wiele do zrobienia. W szczególnych przypadkach karano brudasów mandatami pieniężnymi.

Sam Urząd gminy był skonstruowany jako administracyjne biuro naczelnika gminy, który jako organ władzy administracyjnej działał jednoosobowo w zakresie przydzielonych mu ustawowych kompetencji. Pracownicy urzędu musieli w przygotowywaniu decyzji, które podpisywał naczelnik, kierować się prawem. Kierownikiem w sensie organizacyjno- technicznym urzędu był sekretarz gminy. Budżet, decyzje i notowanie zdarzeń ekonomicznych zgodnie z ustawą o finansach należało do głównego księgowego. Administracja zatrudniała przeciętnie 16 pracowników, w tym aż 8 w Gminnej Służbie Rolnej.

Pracownicy urzędu gminy w latach 1973-1989.

Na zdjęciu są pracownicy Urzędu Gminy, GS (Gminnej Spółdzielni ‘SCh’)i Kółek Rolniczych, pochodzi ono z albumu Ryszarda (Mirka) Szczepanika.

 

Wycieczka 1973 r. W kolejności, od lewej; Jan Maćkiewicz, dyspozytor KR w Płużnicy/ Elżbieta Neumann, sekretarz gminy/Jan Chojnicki kier. młyna GS w Nowej Wsi Król./Urszula Pieniążek rolniczka z Czapel/ Irena Orzechowska żona prezesa GS/Irena Maćkiewicz/Marian Różański, budowlaniec gminny / Teresa Doktycz, sklepowa GS/Mirosław Szczepanik, prac. Gminnej Służby Rolnej/ Teresa i Stefan Lisza, naczelnik gminy/

 

Pracownicy Urzędu, kolejno od lewej; Józef Dahm,… Różańska, Zofia Sankiewicz-Tabor, Lidia Żbikowska, …….., ……., Irena Szczepanik,[Jan Orzechowski-prezes GS][ Stefan Duma przew. Rady GS, rolnik z Bielaw] Krystyna Wadas [Zdzisław Sankiewicz milicjant] Romana Ciszewska, [Urszula Wiśniewska, rolniczka z Płużnicy] Henryk Doktycz.

Maria Ciecióra, ksiegowa, Jerzy Okoński, budowlaniec.

 

Uczestnicy tej samej wycieczki w 1973 r.; Zdzisław Sankiewicz, Jerzy Okoński, Romana Różyńska-Ciszewska, Stefan Liszaj, Elżbieta Neumann, Maria Ciecióra, Teresa Doktycz, Marian Różański, Irena i Jan Orzechowscy, Mirek Szczepanik, … Różańska i Stefan Duma.

Zofia Kołodziejczak-Sankiewicz-Tabor, Irena Maćkiewicz, Teresa Liszaj, Jan Chojnicki, Urszula Pieniążek, Urszula Wiśniewska, Henryk Doktycz, …. Józef Dahm, Irena Szczepanik,…. Lidia Żbikowska, Krystyna Wadas, Jan Maćkiewicz.

Zbigniew Budny, Mirek Szczepanik UG Płużnica i Zbigniew Zakrzewski UG Grodziczno.

Pracownicza wycieczka do trójmiasta w 1974 r. Na zdjęciu od lewej; ………., ……… , Księgowa Maria Ciecióra, …..,……, inspektor obrony cywilnej, straży pożarnych Józef Dahm, sekretarz Elżbieta Neumann, Irena Szczepanik, kasjerka Małgorzata Straszewska, kierownik Gminnej Służby Rolnej Janusz Marcinkowski.

 Urząd gminy był pomyślany jako administracyjne biuro naczelnika gminy, który jako organ władzy wykonawczej działał jednoosobowo. Pracownicy urzędu musieli w przygotowywaniu decyzji, które podpisywał naczelnik, kierować się prawem. Kierownikiem tego ‘biura’ w sensie organizacyjno-technicznym urzędu był sekretarz gminy. Budżet, decyzje i notowanie zdarzeń ekonomicznych zgodnie z ustawą o finansach należało do głównego księgowego. Administracja zatrudniała przeciętnie 16 pracowników, w tym 8 w służbie rolnej.

Kadra Urzędu Gminy w latach 1973-1989.

Naczelnicy gminy; Stefan Liszaj (1973-1977), Stanisław Buliński (1977-1980), Tadeusz Sobel ( 1980-1982) , Ryszard Wasiński (1982-1986), Janusz Marcinkowski (1986-1989), Grzegorz Hoffmann (1989)

Sekretarze gminy; Ryszard Młynarz (1973), Elżbieta Neumann (1974-1977), Alojzy Niedzielski (1977-79), Irena Szczepanik (1982), Barbara Piórkowska ( 1982-1984), Maria Zakierska (1984-1990).

Główne księgowe; Maria Ciecióra, Anna Dziedziak-Dekowska.

Pracownicy księgowości; Irena Szczepanik, Małgorzata Straszewska-Rataj, Krystyna Wadas,Wiesława Szpanowska, Lucyna Lemanowicz-Parkot, Halina Trzpil, Halina Czop, Urszula Goerke, Irena Podlaszewska, Ewa Sitek Irena Właśniewska. Kasę prowadziły; Małgorzata Straszewska-Rataj, Ewa Sitek-Kunstler, Irena Właśniewska-Mątewka.

Obronność, wojskowość, straże pożarne; Józef Dahm, Jan Mirocha.

Naczelnicy gmin odpowiadali za sprawne przeprowadzenie corocznego poboru do zasadniczej służby wojskowej i akcje posłańcze w których należało w trybie alarmowym dostarczyć do jednostek wojskowych określoną ilość rezerwistów.

Naczelnik był także z urzędu szefem obrony cywilnej. Obrona cywilna była przygotowywana na wypadek różnych zagrożeń; chemicznych, terrorystycznych, wybuchu działań wojennych itp. Były więc sekcje powiadamiania, ratownictwa chemicznego, rozśrodkowania ludności, medyczno-sanitarna itp. W celu sprawdzania sprawności służb urządzano raz na kilka lat ćwiczenia. I tak np. 10 listopada 1976 r. odbyły się ćwiczenia zgrywające gminnej obrony terytorialnej. Członkami obrony terytorialna ( ponad 100 ludzi) byli w większości rolnicy, którzy nie odbyli zasadniczej służby wojskowej prowadząc gospodarstwa rolne. Wszelkie z tym związane powinności traktowali jako zło konieczne. Z ćwiczeń w Płużnicy wynikały niewesołe wnioski ; negatywny stosunek ćwiczących obywateli powołanych do tej służby był bardzo widoczny, mała też była aktywność niedoszkolonych osób funkcyjnych oraz słaba znajomość i wykorzystanie sprzętu. Wyróżniająca była praca sekcji medyczno-sanitarnej pod kierownictwem pielęgniarki płużnickiego ośrodka zdrowia Celiny Janikow. Pani Celina dobrze wyćwiczyła swoją drużynę sanitarną złożoną z dziewcząt. Drużyna ta brała udział w innych tego typu ćwiczeniach. Ćwiczenia takie odbywały się raz na kilka lat i trwały cały dzień. W trakcie jednych z takich ćwiczeń w ramach szkolenia rozebrano starą remizę w Płużnicy. Wtedy to „Żołnierze” samoobrony zobowiązani byli stawić się na ćwiczenia „pod bronią” czyli z młotkami i innymi narzędziami do rozbiórki murowanej części remizy. Było z tym trochę kłopotu, gdyż niektórzy z nich podczas odpoczynku w tutejszej gospodzie próbowali tych narządzi użyć jako argumentów w dyskusji! Obronę cywilną i sprawy OSP w urzędzie, w latach 1973-1989 prowadzili; Józef Dahm z Bartoszewic, Grzegorz Lewandowski, Adam Krużyński, Jan Mirocha-wszyscy z Wąbrzeźna.

Kierownicy USC (Urzędu Stanu Cywilnego); Stanisław Paczkowski, Bogumiła Zużewicz .

Urząd Gminy w Płużnicy, ślub Krystyny Dolińskiej i Mirosława Szczepanika; kierownik USC Stanisław Paczkowski, świadkowie Zbigniew Szczepanik i Elżbieta Dolińska. 

Zdjęcie lewej w drugim rzędzie; Małgorzata Straszewska, Krystyna Wadas, Urszula Gerke, Elżbieta Neumann, Stanisław Paczkowski, Janusz Marcinkowski, Irena Szczepanik, Witold Straszewski i Maria Ciecióra. W pierwszym rzędzie; Ewa Sitek, Zbigniew Szczepanik, państwo młodzi; Krystyna i  Ryszard (Mirosław) Szczepanikowie.

 

Ślub Henryka Doktycza, pracownika Gminnej Służby Rolnej z Błędowa.

Kierownicy, dyrektorzy GOK (Gminny Ośrodek Kultury): Janusz Tomasik (1962-1973) Władysława Pępek, Zbigniew Topolewski, Jan Tomasik, Zbigniew Wiśniewski. W GOK u pracowała także Dorota Kaźmierczak-Stafiej.

 Radcy prawni; Maria Klimek, (1987) Jerzy Żuralski (do 1989)

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej; Wojciech Bartoszewski.

Referat budownictwa; (referenci/inspektorzy) Marian Różański, Teresa Różańska, Jerzy Okoński, Ryszard Wielgosz, Mikołaj Wildgen, Leszek Kostrubiec, Stanisław Muszarski, Marek Marciniak, Bożena Maj, Wiesław Makowski.

Obsługa, inspektorzy GRN; Romuald Morawski (1976-1980) Jan Wallner, Katarzyna Lewandowska, Dorota Kaźmierczak, Zenona Wach.

Komunikacja; Anna Mazur, Katarzyna Przybysz.

Handel, reglamentacja; Elżbieta Różyńska.

Drogowcy; Jan Paśko, Mirosław Dąbkowski, Adam Putynkowski,

Woźny, sprzątanie; Witold Straszewski (pracował w l. 1973-1990), Lidia Straszewska.

Gminna Służba Rolna; Kierownicy; Stanisław Pitaś, Janusz Marcinkowski, Lidia Żbikowska(rezygnacja 1977), Zofia Kołodziejczak-Tabor, Zenona Wach, Teresa Jeziorska, Tadeusz Szczepanek (1982), Mirosława Budzyńska.

Pracownicy GSR; sekretariat: Zenobia Kowalska, Józefa Przytuła, Elżbieta Chojnicka-Letkiewicz. Instruktorzy rolni: Zenona Wach, Zofia Kołodziejczak-Sankiewicz-Tabor, Henryk Doktycz, Aniela Pitaś, Ryszard Szczepanik, Wiktoria Wojnowska, Stanisław Nowak, Zbigniew Budny, Grzegorz Chmura, Teresa Jeziorska, Mirosława Budzyńska,Teresa Wrembel-Wolentek, Krystyna Stafiej-Frączek. Instrukturzy melioranci; ……Wadas, Kazimierz Kaczor, Jan Starba. Instruktorki KGW; Romana Ciszewska, Zenona Wach, Mariola Pazik-Pytko,Wiesława Makówka.

W latach 1973-1989 następowała wymiana pracowników. Do najdłużej pracujących należeli Stanisław Paczkowski, który sekretarzem gminnym był od 1953 r. Woźny Witold Straszewski. Pochowaliśmy go 1 lutego 2006r. Do najdłużej pracujących należy Zenona Wach, która przez cały okres 1973-1989 przepracowała na różnych stanowiskach w Urzędzie. Zatrudnienie podejmowały absolwentki szkół średnich, które do dzisiaj tutaj pracują; Anna Dekowska, Anna Mazur, Wiesława Szpanowska. W ośrodku pomocy społecznej „od zawsze” pracował Wojciech Bartoszewki. W różnych rolach; kierownika GSR, przewodniczącego GRN, naczelnika gminy, wójta pracowałem w budynku Urzędu przez prawie 20 lat.

1984 sesja GRN. W ‘ławach rządowych’ Jan Tomasik, Zenona Wach i Krzysztof Warchoł.

Przed urzędem; Mariola Pazik-Pytko, Wiktoria Wojnowska, Krystyna Stafiej-Frączek, Zenona Wach.

Skutki ataku zimy w 1980 r. Zima stulecia 1979/ 1980; w samego sylwestra nastąpił pierwszy atak zimy. Temperatura sięgała minus 28-30 stopni, wiał silny wiatr powodujący zamieć i nieprzejezdność dróg. Nagłe uderzenie zimy spowodowało wielkie szkody w budynku urzędu gminy. Na skutek śnieżycy i wiatru w pomieszczeniu na piętrze otwarło się okno i mróz zaczął zamrażać kaloryfery, które zaczęły pękać sikając wodą po pomieszczenia. Stopniowo zamarzły wszystkie kaloryfery w budynku, co do jednego-razem 180 żeber. Posadzki w budynku pokryły się lodem sikającą wodą z zamarzniętych kaloryferów. Przez kilka dni wsie były odcięte od świata. Kurczyły się zapasy węgla. Zabrakło go w szkołach w Nowej Wsi, Płużnicy oraz w Ośrodku Zdrowia. 1 lutego odbyła się telekonferencja naczelników gmin z wojewodą Stanisławem Trokowskim, wice wojewodą Piotrem Pecem i dyrektorem wydziału komunikacji Marksem. Zgłaszaliśmy nieprzejezdność dróg i dramatyczną sytuację w zlewniach pełnych mleka, którego nie można przesłać do wąbrzeskiej mleczarni do jego przerobu. Kompletnie odcięte od świata były miejscowości gminy Płużnica; Nowa Wieś, Dąbrówka, Józefkowo, Bielawy, Kotnowo, Uciąż. Trudno było porozumieć się z Rejonem Dróg Publicznych w Wąbrzeźnie w celu ustalenia formy pomocy dla gminy Płużnica. Wystąpiły problemy z paliwem do sprzętu odśnieżającego. Dla firm, które wykorzystają własne zapasy paliwa zostanie ono zrekompensowane przez wojewodę. Do akcji odśnieżania przeznaczano na terenie gminy ciągniki gąsiennicowe DT z SKR, z zakładów rolnych z Orłowa, Działowa i dwa z Mgowa. Z zakładu z Bartoszewic pracował ciągnik „ Kirowiec”. Władze wprowadziły ochronę i w pierwszej kolejności pomoc dla piekarni. Niestety nie do wszystkich wsi docierał chleb. Najpewniejszy dowóz towarów pierwszej potrzeby odbywał się końmi, którymi jeżdżono polami, tam gdzie było mniej śniegu. Wstrzymano skup trzody chlewnej bo były duże straty w ich transporcie, lub z niektórych rejonów nie było żadnej możliwości ich dowiezienia do zakładów mięsnych. Ludzie na szeroką skale zaczęli stosować własny wypiek chleba lub bułek i ubój świń we własnym gospodarstwie. Resztki węgla w Gminnej spółdzielni zabezpieczono dla ludzi starszych i chorych. Brakowało też dostaw prądu w niektórych wsiach na skutek wielu awarii. Ledwie usunięto skutki pierwszego ataku zimy nastąpił kolejny w dniu 8 lutego. Śnieżyca, mróz, nieprzejezdne drogi.. powszechna, piękna i groźna biel zdominowała krajobraz. W wąwozie kolejowym w Płużnicy utknął na wpół zasypany śniegiem parowóz, który stał tam do prawie do wiosny. Stwierdzono tylko 15 % przejezdności dróg. 14 lutego nastąpił ponowny atak. Do odśnieżania przystąpiono po ustąpieniu wiatrów. Trwało to kilkanaście dni. Do odśnieżania stanęli wszyscy mieszkańcy. Drogi gminne odśnieżano ręcznie. Ci, którzy nie mogli dostać się do pracy w Wąbrzeźnie i w innych miejscowości byli zobowiązani stanąć do odśnieżania, co uznawano za odpracowanie roboty w macierzystych firmach. Na terenie naszej gminy pracowało ok. 600 osób oraz kilkanaście spychaczy gąsiennicowych typu DT z zakładów rolnych. 20 lutego nastąpiło odkopanie drogi do Wąbrzeźna poprzez spotkanie się z ekipą idącą od strony Wąbrzeźna. Połączenie to nastąpiło na granicy Czapel. Trudny początek roku była zapowiedzią kolejnych klęsk. Po obfitych opadach jeszcze 27 maja na polach stało wiele zalewisk. Trzeba podkreślić, iż w tych trudnych chwilach wszyscy ludzie zachowali wobec siebie wielka życzliwość i ogromną determinację do walki z żywiołem. Przez cały okres, zwłaszcza w lutym byliśmy kompletnie odcięci od świata. Brakowało energii elektrycznej, żywności, kończył się opał. Po kilku dniach zasypania naszych wsi z Wąbrzeźna przedarł się do Płużnicy naczelnik gminy Stanisław Buliński z transportem drożdży przy pomocy których gospodynie mogły wypiekać domowe bułeczki. Na szczęście w tym nieszczęściu nikt poważniej nie zachorował. Gdyby się tak stało nie można byłoby udzielić należytej pomocy lekarskiej.

Sytuacja w rolnictwie i zaopatrzeniu. Na przełomie1979/1980 zanotowano pogorszenie nastrojów wśród rolników na skutek klęskowych opadów deszczu. Na terenie gminy podtopionych było ok. 2000 ha gruntów. Doszło nawet do ewakuacji gospodarstw w Wiewiórkach. Najbardziej poszkodowane były wsie; Ostrowo, Bielawy, Józefkowo i częściowo Wiewiórki. Pogłowie bydła spadło o 7 %, trzody chlewnej o 4%. Największe spadki odnotowano w Uciążu, Czaplach, Ostrowie, Kotnowie i Bągarcie,

Pogorszyło się i tak nie najlepsze zaopatrzenie gospodarstw rolnych w pasze, węgiel, nawozy mineralne, materiały budowlane. Prawie wszystkie towary były dzielone przez gminną komisję ds. podziału. Zupełnie źle wyglądało zaopatrzenie sklepów, zwłaszcza w mięso i jego przetwory. Sytuacji nie poprawił „przyzakładowy” jak go wówczas nazywano tucz trzody chlewnej w ilości 70 szt. rocznie w Wieldządzu prowadzony przez Gminną Spółdzielnię, która wyhodowane mięso sprzedawała w formie wyrobów (Najlepiej smakowała biała kiełbasa!) poprzez kuchnię w gospodzie w Płużnicy.

Brakowało części zamiennych do maszyn i ciągników, tym bardziej iż więcej awarii powodowały trudniejsze warunki na podtopionych gruntach. Na wiele pól w ogóle nie można było wjechać i trzeba było używać ręcznych kos do cięcia zbóż, Dochodziło do kiełkowanie i porastania zbóż na „pniu”.

Na skutek podwyższenia stanu wody z wielu studni nie można było korzystać ze względu na pogorszenie warunków sanitarnych. W tamtych latach wodociąg nie docierał do wszystkich wsi.

Nie wykonano zadań w skupie żywca, zboża i mleka. Było to odbicie złej pogody w poprzednim roku. Pogorszyło się też zaopatrzenie w handlu.

Były to oznaki zbliżającego się ‘społecznego trzęsienia ziemi’ w Polsce.

Terenowe Grupy Operacyjne LWP. W 1981 roku w październiku na teren gminy zawitali z wizytą inspekcyjną przedstawiciele wojska. Jak się później okazało, było to rozpoznanie terenu przed wprowadzeniem 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego. Komisarzami wojskowym z jednostki z Grudziądza, oddelegowanymi na teren naszej gminy i Wąbrzeźna byli; mjr Józef Wilk i por. Zenon Lach.

Mjr Józef Wilk

Na terenie gminy Płużnica opozycja miała charakter zróżnicowany i organizacyjnie nie do końca sprecyzowany. Działacze rolniczej Solidarności; Henryk Pitan z Płużnicy, Tadeusz Sochacki z Dąbrówki, Zdzisław Wolentek z Nowej Wsi Król i jedyny internowany z gminy Płużnica członek władz wojewódzkich i krajowych Kamil Matuszewski. Pop wprowadzeniu stanu wojennego u kilku działaczy miejscowa Milicja przeprowadziła rewizję i odebrała dokumentację organizacji związkowych ‘Solidarności RI’.

Odnotowane zostały dwa incydenty, akcje opozycyjne. 24 grudnia 1981 roku Andrzej Chojnicki, nauczyciel wychowania fizycznego Wronia mieszkający w Nowej Wsi namalował na wiacie przystanku autobusowego w NWK skrót WRON (Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego) ze swastyką i symbol Polski walczącej. Dwa dni później został aresztowany.

Wyrokiem wydanym w trybie doraźnym został skazany na dwadzieścia miesięcy więzienia w Potulicach. W drugiej sprawie SB prowadziła dochodzenie w sprawie ulotek rozrzucanych na przystankach autobusowych w Dąbrówce, Kotnowie, była to robota Tadeusza Sochackiego a Dąbrówki..

Komisarze funkcjonowali praktycznie do 1982 tj. do zawieszenia stanu wojennego 31 grudnia 1982 roku. Formalne zniesienie stanu wojennego nastąpiło 22 lipca 1983 r. Rola komisarzy wojskowych była wszechstronna. Przyglądali się pracy administracji, instytucji, szkół i organizacji społecznych. Sprawdzali wszystkie sygnały od mieszkańców o dziejących się nieprawidłowościach. Początkowo szczególnie intensywnie zajmowali się interwencjami w urzędach i spółdzielniach handlowo usługowych wstawiając się za „pokrzywdzonymi” w rozdzielnictwie towarów. Kiedy jednak zorientowali się, iż zaczynają przejmować rolę urzędników dzielących kawą, cementem, węglem a nawet alkoholem i przed ich biurem tworzy się coraz większa kolejka interesantów szybko wycofali się z tej paskudnej i dokuczliwej roli.

Z ich „poręki” wojewoda odwołał naczelnika gminy Tadeusza Sobela. W jego miejsce powołany został Ryszard Wasiński z dużym doświadczeniem administracyjnym, naczelnik Radzynia Chełmińskiego.

Stan wojenny przyniósł w pracy administracji wszystkich szczebli i instytucji ogromne marnotrawstwo sił i czasu. Generał Wojciech Jaruzelski próbował wprowadzić dziwne biurokratyczno-kapralskie metody sprawowania władzy. Odkąd wziął na siebie odpowiedzialność na losy państwa uwierzył, iż wystarczy dobrze zaplanować, wykonać i zdać sprawozdanie, a rzeczywistość zaklęta na papierze zmieni rzeczywistość. Zamiast zmian systemowych próbowano kontrolować wszystko i wszystkich. Polecono szczegółowo rozpisywać wszelkie nawet najbardziej proste i oczywiste czynności administracyjne. W rezultacie szefowie administracji, instytucji nie zajmowali się rzeczywistą codzienną robotą tylko siedzieli i pisali ogromne ilości planów i sprawozdań. Były więc harmonogramy pracy na poszczególne stanowiska z dziennymi planami zajęć. Produkowano programy oszczędnościowe, jakby nie wystarczyła codzienna, normalna racjonalność gospodarowania. Opisywano więc jak należy pracować, co załatwić jakby np. dyrektor szkoły nie wiedział, iż musi zamówić kredę, węgiel do szkoły, musiał mieć to napisane w swych planach. Tymczasem system był niewydolny i to w najprostszych sprawach. Nie umiano uporać się z brakiem piwa, wody mineralnej o bardziej skomplikowanych artykułów nie wspominając. Np. Bóg wie na co naczelnik gminy musiał rozpisać plan na cały tydzień określając co w poszczególnych godzinach będzie robił. Taki plan musiał na dodatek wisieć na drzwiach jego gabinetu. Po upływie miesiąca trzeba było napisać sprawozdanie ze swej pracy i osiągniętych efektów. To było takie dziwne przekonanie, iż w ten sposób da się wymusić skuteczność działań w sytuacji kiedy system socjalistycznej gospodarki i zarządzania był już niezdolny do dalszego funkcjonowania, a co ważniejsze do zaspakajania najprostszych potrzeb.

W celu mobilizacji ludzi powoływano różne formy działań obywatelskich; Obywatelski Komitet Ocalenia Narodowego, lokalne organizacje Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego, zalążki nowych związków zawodowych, tzw. komisje socjalne itp. Wszystko to nie zmieniało sytuacji gospodarczej i zasługą gen. W. Jaruzelskiego będzie to, iż wyciągnął wnioski i zaproponował „okrągły stół”.

Kadra kierownicza w instytucjach, spółdzielniach.

W latach 80 tych szefowie instytucji, spółdzielni, szkół, oraz przedstawiciele organizacji społecznych działających na terenie gminy stanowili pewną całość. Uczestniczyli w sesjach GRN i w naradach zwoływanych kilka razy w roku dla załatwienia najistotniejszych gminnych spraw.

Zdjęcie z sesji w dniu 28 lutego 1985 r.; Inspektor Oświaty i Wychowania Teresa Właśniewska, kierownik zespołu administracyjnego szkół Józef Kałowski, księgowa Anna Dziedziak-Dekowska, kierownik Gminnej Służby Rolnej Mirosława Budzyńska, radny Stanisław Wierzbicki z Bartoszewic i Zenona Wach.

 

Od lewej; pracownica obsługi GRN Zenona Wach, sekretarz gminy Maria Zakierska, dyr. GOK Jan Tomasik, dyrektor BS Tadeusz Szczepanek, kierowniczka Urzędu Stanu Cywilnego Bogumiła Zużewicz, kierownik zakładu weterynarii Jerzy Ciecióra, prezes Zarządu GS Kazimierz Mikołajczak, w-ce prezes GS Czesław Frączek, sołtys Błędowa Leon Pesta i z drugie strony stołu przewodniczący GZRKiOR Mieczysław Matuszewski. Ponadto obecni byli na tej sesji; sołtyska Czapel Jadwiga Kunat przewodnicząca Gminnej Rady Kobiet, dyr. PGR Orłowo Aleksander Komorowski, kier. Gminnej Służby Rolnej Mirosława Budzyńska.

Kadra kierownicza, a naczelnicy. Naczelnicy w latach 1973-1989 współpracowali bardzo ściśle z kierownikami instytucji, szkół, gospodarstw rolnych, spółdzielni… Kadra ta z reguły nie podlegała służbowo naczelnikom gmin, jednakże ze względu na uwarunkowania tamtego systemu, stojąc na czele instytucji państwowych byli oni w większym lub mniejszym stopniu uzależnieni od dobrej współpracy z władzami gminy i była to faktyczna podległość w sprawach, które mieściły się w kompetencji gminy. Wszystkie stanowiska kierownicze na terenie gminy podlegały kontroli organizacji partyjnych. W praktyce kierownicy, dyrektorzy będący w tzw. nomenklaturze (w gm. Płużnica ponad 20 osób), w każdej chwili mogli zostać wezwani na posiedzenie Egzekutywy by wytłumaczyć się ze swych działań na ‘swoim odcinku’. Egzekutywa PZPR mogła udzielić pochwały za pracę, ale też w krańcowej sytuacji mogła też postawić wniosek o odwołanie z kierowniczej funkcji do właściwej instytucji.

W latach 1973-1989 szefami instytucji byli;

Prezesi Zarządu Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”: Jan Orzechowski, Ryszard Welenc, Kazimierz Mikołajczak.

Dyrektorzy Banku Spółdzielczego: Kazimierz Mikołajczak, Stanisław Buliński, Tadeusz Szczepanek.

Dyrektor Spółdzielni Kółek Rolniczych: Waldemar Różyński.

Komendant Posterunku Milicji Obywatelskiej: Tadeusz Puszkiewicz.

Oświata; Gminny Dyrektor Szkół; Stanisław Bogdan Daniszewski, Inspektor gminnej oświaty: Teresa Właśniewska, z-ca Mariusz Behrendt.

Dyrektorzy szkół: Nowa Wieś; Roman Neumann, Orłowo; Krystyna Hoffmann,, Płużnica; Andrzej Rygielski, Stanisław Daniszewski

Płąchawy; Jan Kępiński, Teresa Targońska, Jan Tomasik, Teresa Właśniewska.

Kierownicy szkół filialnych; Czaple; Bronisław Paetsch, Elżbieta Kubasik, Józefkowo; Mikołaj Oniśkiewicz, Adam Puchała,Mgowo; Alicja Karczewska, Renata Florczak, Uciąż; Mieczysław Kiszka. Wieldządz; Bogusław Karasiński.

Dyrektorzy PGR: Orłowo; Zbigniew Przybylski (1968-1979), Andrzej Bąk (198-1984), Aleksander Komorowski (1984 do 1991 r)Mgowo; Zdzisław Ligęza, Aleksander Komorowski.

Aleksander Komorowski. Obok Jan Nawrot Tadeusz Huzarski Z Orłowa.

Kierownicy zakładów rolnych PGR; Działowo; Kazimierz Czepek, Wacław Wiśniewski, Antoni Paźniewski. Mgowo; Tadeusz Sobel, Piotr Falęcikowski. Goryń; (brygadzista) Ogrodowski. Orłowo; Jan Nawrot. Bartoszewice; Janusz Budzyński.

Dyrektorzy Gminnego Ośrodka Kultury: Janusz Tomasik, Jan Tomasik, Zbigniew Topolewski.

Kierownicy Ośrodków Zdrowia: Płużnica: Jerzy Janikow, ……. Halina Dragun-Krakowska(…-2002) Jacek Gbiorczyk (2002- ). Nowa Wieś: Lucjan Kapuściński, Halina Dragun-Krakowska (…-2002), Jacek Gbiorczyk (2002- )

Kierownik Zakładu Weterynaryjnego: Jerzy Ciecióra.

Szefowie instytucji poza gminnych z którymi utrzymywano kontakty w zależności od problemów występujących w praktyce zarządzania gminą ( lata 80 te); Prezes i w-ce prezesi Okręgowej Spółdzielni mleczarskiej w Wąbrzeźnie; Roman Chrzanowski, Zdzisław Marcinkowski, dyrektor wydziału drobnej wytwórczości Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu Władysław Rybus, pełnomocnik Wojewody do współpracy z gminą Płużnica. Zastąpiony został pułkownikiem straży pożarnej Jerzym Twardygroszem. Dyr. Owczarek z Wojewódzkiego Zarządu Inwestycji Rolnych. Była to instytucja pełniła rolę inwestora zastępczego nad inwestycjami prowadzonymi na terenach wiejskich w zastępstwie gmin. Między innymi na terenie gminy Płużnica prowadził WZIR budowę stacji wodociągowej na Mgowie.

Rola naczelników gmin oceniająca pracę gminnej kadry była skomplikowana. Formalnie rzecz biorąc kadra miała swoje własne zarządy, rady które statutowo dokonywały oceny ich pracy. W praktyce taka ocena była kilku torowa. Naczelnik Gminy zapraszany był na wszystkie posiedzenia rad nadzorczych GS, BS, SKR, rady pedagogiczne szkół itp., gdzie miał pełną możliwość dokonywania oceny pracy danej instytucji wygłaszając na temat jej pracy oficjalne stanowisko. Miał także możliwość przedstawiania na tych forach wniosków przemawiając w imieniu całej społeczności lokalnej. Mógł też w każdej chwili wystąpić do jednostki nadrzędnej szefa instytucji ściągając na jego głowę różnego rodzaju inspekcje i kontrole. Tak więc kierownik jednostki niepodporządkowanej musiał się liczyć i to poważnie z opinią naczelnika gminy. Z reguły nie sięgano często po takie środki dyscyplinujące. Szefowie jednostek i naczelnicy starali się we wzajemnym interesie dogadywać takie działania, które jak najlepiej zaspakajały potrzeby społeczne w tych bardzo trudnych latach 1973-1989. Trzeba dodać także, iż formalnie niepodporządkowane instytucje działające na terenie gminy miały obowiązek zdawania sprawy ze swych działań gospodarczych i usługowych na posiedzeniach Gminnej Rady Narodowej, która w zależności od dociekliwości radnych mogła dość dokładnie „rozliczyć” dyrektorów i prezesów. Takim przykładem jest posiedzenie komisji GRN na której w 1983 r dokonano oceny pracy SKR i GS zwłaszcza w zakresie wykonywania usług na rzecz rolników. Na tym samym posiedzeniu Gminna Rada Narodowa rozważała co robić w sytuacji kiedy brakuje kadry rezerwowej na poszczególne stanowiska z nomenklatury gminnej liczącej ponad 20 stanowisk w gminie Płużnica.

Narady, spotkania-wybranych kilka; 

3 marzec 1977 r. ; odbyła się narada w sprawie dalszej budowy stadionu gminnego w Płużnicy. W spotkaniu wziął udział naczelnik gminy Stefan Liszaj, gminny dyrektor szkół podstawowych Stanisław Daniszewski, jego z-ca Andrzej Rygielski, przewodniczący Gminnej Rady Narodowej Janusz Marcinkowski, dyrektor SKR Waldemar Różyński. Z terenu przeznaczonego pod stadion gminny w Płużnicy Spółdzielnia Kółek Rolniczych wywiozła kilkaset przyczep ziemi, aby wyrównać miejsce pod główną płytę boiska. Pozostały takie prace jak zmeliorowanie obiektu, które będzie zlecone Gminnej Spółce Wodnej, nawiezienie urodzajnej ziemi i zasianie trawy. Budowa obiektu sportowego w Płużnicy była częściowo finansowana z funduszy zewnętrznych. Głównym problemem było późniejsze utrzymanie boiska. Aż do lat 90 tych były ono, tak jak w innych wsiach koszone zwykłymi kosiarkami ciągnikowymi, co nie dawało pożądanej nawierzchni.

Kwiecień 1978 r.; odbyła się rutynowa gospodarcza narada koordynacyjna. Narady takie odbywano zwyczaj raz na półrocze. Taką naradę prowadziły władze gminy: samorządowe (przewodniczący Gminnej Rady Narodowej Janusz Marcinkowski) i administracyjne (naczelnik gminy Stanisław Buliński). Narada dokonywała okresowo oceny funkcjonowania instytucji gminnych i poza gminnych działających na rzecz naszych gospodarstw rolnych. Były to gminne instytucje: Gminna Spółdzielnia „SCH”, Bank Spółdzielczy, Spółdzielnia Kółek Rolniczych oraz gminna służba rolna. Z instytucji spoza terenu gminy zazwyczaj stawały na odprawie przedstawiciele; Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej, cukrowni Mełno i Chełmża, Przedsiębiorstwa Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Grudziądzu, Stacja Unasienniania Zwierząt(Grudziądz), Wąbrzeska Centrala Nasienna itp. Przedstawiciele tych instytucji mówili na naradzie o zadaniach swych firm i problemach pracy z rolnikami gminy Płużnica. Niemal w każdym omawianym problemie skarżono się na niedostatek w handlu wielu rzeczy. Brak było odpowiedniej ilości wentylatorów do dosuszania siana w stodołach, konwi i sit do mleka! Omawiano więc sposoby podziału brakujących środków do produkcji rolnej przez instytucje handlujące. Trwała też ciągła wojna między Spółdzielnią Mleczarską a rolnikami. Rolnicy oskarżali Spółdzielnię o nierzetelną ocenę mleka (czystość i zawartość tłuszczu) na podstawie której płacono na każdy litr mleka. Spółdzielnia zaś mówiła o panującym powszechnie brudzie, nierzetelności rolników, którzy np. próbują różnymi sposobami, między innymi sypaniem do mleka proszków do prania oszukać Spółdzielnię. Ze złego mleka, argumentowali, nie da się wyprodukować dobrych, smacznych produktów mlecznych. Rolnicy zaś argumentowali „po co oceniać mleko, skoro i tak leje się je do jednego zbiornika. Dość powszechnie uważano, iż pracownicy mleczarni dokonujący oceny mleka robią z próbkami co chcą, a nadwyżki „wygospodarowanego” tłuszczu mleka dopisują swoim znajomkom. Omawiano także zagospodarowanie ziemi i problemy gospodarstw zaniedbanych. Na terenie gminy było kilka takich gospodarstw. Były one nękane przez służby rolne pilnujące, aby w odpowiednim czasie zostały wykonywane prace w polu i w zagrodzie. Omawiano także program zadrzewiania. Pod to zadanie gmina otrzymywała rocznie ok. 10 000 drzew i krzewów. Przeważnie były to topole i lipy. Kilkanaście razy drzewa sadzono przy drogach wiejskich i świetlicach. Niestety były one systematycznie niszczone przez okolicznych rolników obawiających się „konkurencji” drzew wobec upraw polowych. Zastanawiano się nad problemem zniszczonych cmentarzy ewangelickich istniejących przy każdej wsi. Większość została zdewastowana i okradziona z metalowych ogrodzeń i granitowych płyt. Na domiar złego powszechnym zwyczajem było pasanie na nich bydła, a co gorsza wywożenie na teren cmentarzy śmieci! Dobrego wyjścia nie znaleziono. Zlikwidować cmentarzy nie można było ze względu na okres czasu (45 lat od ostatniego pochówku), zresztą nikt nie wiedział jak miało by to wyglądać! Tak więc trwał stan niemożności, a na cmentarzach wyczyniano różne rzeczy!

Autor w 1984 roku na jednej z narad.

29 lutego 1984 r.; na spotkaniu z kadra kierowniczą omawiano miedzy innymi: współpracę kadry kierowniczą z organizacja społecznymi i politycznymi; związkami zawodowymi, radą pracowniczą, radami nadzorczymi SKR GS, BS. Kierownicy otrzymali zalecenie współdziałania z szefami tych organizacji we wszystkich kwestiach pracowniczych. Wytknięto niektórym kierownikom brak reagowania na pijaństwo w czasie pracy.

7 sierpnia 1984 r.; na naradzie z kierownikami jednostek uspołecznionych SKR, GS, BS, Urzędu Gminy, Szkół i PGR omówiono zalecenia Inspekcji Sił Zbrojnych w województwie toruńskim i zadania jakie na wszystkich nałożono. Zalecenia obejmowały problemy; przestrzeganie dyscypliny pracowniczej, rolnicze wykorzystanie gruntów, ład i porządek, zabezpieczenie i konserwacje sprzętu rolniczego, prawidłową eksploatacje urządzeń melioracyjnych itd. Inspekcja wprowadzone przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego naiwnie zakładała, iż wystarczy dobrze zaplanować-należycie wykonać-zdać raport a Polska zmieni się w krainę mlekiem i miodem płynącą.

12 czerwca 1984 r.; na odprawie kadry kierowniczej w obecności naczelnika gminy omówiono przygotowania do wyborów do rad narodowych. Dokonano oceny wyposażenia lokali wyborczych sprawdzając czy są zainstalowane kabiny, wyposażenie Zamówiono u pań z KGW Błędowo, Płużnica i Nowa Wieś 6 posiłków dla komisji wyborczych. Zalecono oflagowanie budynków wszystkich gminnych instytucji. Kadra kierownicza została zobowiązana do czuwania nad przebiegiem wyborczych zabezpieczeń organizacyjnych.

8 października1985 r.; odbyło się posiedzenie gminnego sztabu wyborczego. Był to sztab operacyjno-organizacyjny, w którym brali udział; Janusz Marcinkowski (przew. GRN, Maria Zakierska sekretarz gminy, naczelnik gminy Ryszard Wasiński, prezes GS Kazimierz Mikołajczak, dyr. Banku Spółdzielczego Stanisław Buliński, dyr. PGR Orłowo Aleksander Komorowski, dyr. PGR Mgowo Zdzisław Ligęza. Na spotkaniu omówiono stan przygotowań lokali wyborczych, wyposażenia, zabezpieczenia w materiał i sprzęt, ustalono dyżury milicjantów i członków ORMO. Zapewniono paliwo dla członków komisji wyborczych. Panie z kół KGW z Nowej Wsi, Błędowa i Płużnicy, miejscowości w których tradycyjnie organizowano lokale wyborcze, zobowiązały się po otrzymaniu pomocy, przygotowywać smaczne i pożywne jedzenie. Ustalone były też dyżury kadry kierowniczej w budynku urzędu gminy.

Władza w rękach Wojska.

Jak już pisałem z wojskiem nie było żartów. W latach 80 tych, zwłaszcza w pierwszej połowie instytucja ta stała się ważnym ogniwem władzy. Na szczeblu wojewódzkim funkcjonował WIOC-Wojewódzki Inspektorat Obrony Cywilnej. Na jego czele stał płk. ……. Tenże WIOC organizował inspekcję gmin w województwie toruńskim i była to kwazi państwowa kontrola. Przyjeżdżało kilkunastu pułkowników i sprawdzali stan przygotowań gminy na wypadek zagrożenia. W ciągu jednego dnia zajrzeli w każdy zakątek gminy, od stanu zbóż na polach, po zaopatrzenie ludności, przejrzenie papierów w obronie cywilnej, sprawności urzędu itp. rozliczano władze gminy za wykonanie planów skupu płodów rolnych, porządek, stan dróg itp. Niezaliczenie takiej kontroli powodowało, iż przyjeżdżano na rekontrolę! Stąd też w gminach powstawały tomy różnych papierzysk mających wykazać pełen stan gotowości, włącznie z porządkiem przy obiektach, we wsiach i firmach!

7 sierpnia 1984 r.; między innymi na naradzie z kierownikami jednostek uspołecznionych SKR, GS, BS, Urzędu Gminy, szkół i zakładów PGR omówiono zalecenia Inspekcji Sił Zbrojnych w województwie toruńskim i zadania jakie na wszystkich nałożono. Zalecenia obejmowały problemy; przestrzeganie dyscypliny pracowniczej, rolnicze wykorzystanie gruntów, ład i porządek, zabezpieczenie i konserwacje sprzętu rolniczego, prawidłową eksploatacje urządzeń melioracyjnych itd.

GIT 1984 r.; Wzorem działania były niemniej osławione kontrole prowadzone przez Główną Inspekcję Terytorialną generała Oliwy.(Generałowie wtedy mieli takie fajne nazwiska; Baryła, Oliwa, Żyto…) Mieliśmy wątpliwy zaszczyt być kontrolowani w 1984 r. przez taką kontrolę. Panowie Pułkownicy sprawdzali czy w szafach nie ma wbitych gwoździ, czy flagi są prawidłowo przechowywane, czy wykoszone są rowy przydrożne, czy na szafach nie ma kurzu itp. U nas stwierdzili bałagan w SKR, GS w niektórych szkołach, przedszkolach w Zakładzie Rolnym w Mgowie. Całe województwo otrzymało ocenę niedostateczną i w związku z tym zapowiedziano rekontrolę. Odbyła się ona w 1986 roku. Słabszym echem tamtego systemu robienia „porządków” była kontrola wojewódzka gminy Płużnica pod dowództwem wicewojewody płk Piotra Peca, który wraz ze sztabem kilkunastu urzędników i oficerów ocenił pozytywnie sytuację w gminie Płużnica.

Mecz kadry kierowniczej;

22 lipca 19984 r. odbył się mecz w piłkę nożną seniorów. Naprzeciw siebie stanęły drużyny Spółdzielni Kółek Rolniczych, Gminnej Spółdzielni, Urzędu Gminy. W bramach stanęły grube ryby ; naczelnik gminy Ryszard Wasiński i dyrektor SKR Waldemar Różyński, oraz prezes GS Kazimierz Mikołajczak. Ten ostatni został faulowany przez Mirosława Liszaja i przebywał przez 9 dni na zwolnieniu lekarskim. Poza meczami odbył się konkurs motocyklowy i strzelania z karabinu sportowego.

Zawodnicy i kibice, od lewej; dyr. BS Stanisław Buliński, gminny dyrektor szkół Stanisław Daniszewski, naczelnik gminy Ryszard Wasiński, przew. GRN Janusz Marcinkowski, dyr. szkoły Andrzej Rygielski. Siedzą Jerzy Figalski z Józefkowa, Stanisław Post z Płużnicy.

Panowie grali na boisku…

Budynek Urzędu z lat 90 tych poprzedniego wieku. Na placu prawie same ‘maluchy’. Te samochody mimo wszystko zrobiły masową komunikację samochodową.

Ten ‘maluch’ z traktorowym kołem na dachu, stojący przed Urzędem, to symbol odchodzących czasów!

VIII. 1990 Odrodzona III RP.

Samorząd w latach 1990-2002.

Ustawa o samorządzie terytorialnym dokonała rewolucyjnej zmiany w stosunkach społecznych i politycznych w Polsce. Przywróceniu nazwy i godła Rzeczypospolitej towarzyszyły zmiany istoty systemu politycznego państwa. Uruchomiono proces budowy państwa i społeczeństwa obywatelskiego między innymi opartego o budowę autentycznego i silnego samorządu, czego wyrazem było przywrócenie tradycyjnej nazwy organów samorządowych; wójta i burmistrza. Powszechnie i demokratycznie wybieralna Rada Gminy liczyła do 2002 roku 18, a po tym czasie 15 radnych. Pierwsze wybory do nowego samorządu terytorialnego odbyły się 27 maja 1990 r.

Pierwsze, wolne wybory samorządowe 27 maja 1990 r.

Po tych pierwszych, demokratycznych wyborach do Rady Gminy zakończyła pracę Gminna Rada Narodowa wybrana w 1988 roku. Kadencja nowej Rady Gminy trwała 4 lata. Do rady wybrano 18 radnych z terenu gminy, tj. z 15 sołectw 20 wsi naszej jednostki administracyjnej. Pierwsze posiedzenie nowo wybranej Rady nastąpiło 7 czerwca 1990r. Przewodniczącym Rady pełniącym funkcje organizacyjne został pracownik weterynarii płużnickiej technik weterynarii Edward Góralczyk.

Wraz ze zmianami charakteru systemu samorządowego poszybowały w górę zarobki wójtów i radnych i to kilkakrotnie w porównaniu w ryczałtami w czasach PRL. Szefowie gmin zaczęli zarabiać poważne jak na nasze środowisko pieniądze. Np. uposażenie wójtowskie w 2010 r. brutto wynosiło ok. 11 000 zł.tj, trzykrotna średniego wynagrodzenia. Dla porównania pensja naczelnika gminy wynosiła mniej więcej półtora przeciętnej płacy. O wysokości diet miesięcznych radnych również można tylko powiedzieć, iż przed 1989 rokiem radni otrzymywali zwrot za przejazdy autobusem na komisje lub sesje, dzisiaj są to miesięczne kwoty sięgające 700-1000 zł. w ciągu jednej 4 letniej kadencji jest to suma od 23 000 do 27 000 zł.

Rada Gminy kadencji 1990-1994:

1. Bernardy Stanisław, rolnik z Kotnowa.

2. Bollin Stefan, emeryt z Mgowa.

3. Dąbrowski Jan, rolnik z Wiewiórek, członek Zarządu.

4. Góralczyk Edward tech. wet. Płużnica, przew. Rady Gminy.

5. Kabat Andrzej, rolnik z Błędowa, członek Zarządu Gminy.

6. Kawski Leszek, naucz. z Mgowa, przew. Zarządu, wójt gminy.

7. Kobusiński Ryszard, prac. kier. PGR Orłowo.

8. Kruk Edward, rolnik z Nowej Wsi Król.

9. Lenar Leszek, rolnik z Pólka.

10. Maliński Zbigniew, rolnik z Wieldządza, członek Zarządu.

11. Reich Henryk, emeryt z Działowa.

12. Robaczewski Stanisław z Ostrowa.

13. Styczeń Henryk rolnik z Józefkowa.

14. Szczepanek Tadeusz, dyr. BS z Płużnicy.

15. Weisner Jerzy, rolnik z Czapel.

16. Wierzbicki Stanisław, pracownik PGR z Bartoszewic.

17. Witkowski Jan, rolnik z Nowej Wsi Król.

18. Wolentek Marian, rolnik z Płąchaw.

Radni spoza Rady:

1. Jastrzębska Teresa z Dąbrówki.

2. Młynarczyk Halina z Uciąża.

3. Ogrodowska Krystyna, emerytka z Gorynia.

4. Witos Maria, rolniczka z Bągartu.

            Henryk Reich, Stanisław Wierzbicki, Jan Witkowski, Edward Kruk, Stefan Bollin.

 Wybory wójta; 19 czerwca 1990 roku spośród radnych wybrano Zarząd Gminy, organ wykonawczy Rady, którego przewodniczącym był każdorazowo wójt gminy. Przywrócono więc kolegialne-zespołowe kierowanie gminą. Zarząd funkcjonował do wyborów w 2002 r, kiedy powrócono do zasady jednoosobowej odpowiedzialności wójta gminy, znosząc zarząd gminy. Na sesji Rady Gminy w dniu 2 lipca 1990 roku pierwszym wójtem gm. Płużnica wybrano ostatniego naczelnika gminy, pełniącego tą funkcję od 1 września 1989 r Grzegorza Hoffmana mieszkańca Wąbrzeźna. Wcześniej pełnił on funkcję w-ce prezesa Gminnej Spółdzielni SCH ds. handlu w Płużnicy. Zmiany na stanowisku wójta gminy Rada Gminy dokonała 29 grudnia 1990 roku wybierając na tą funkcję radnego z Mgowa Leszka Kawskiego, nauczyciela SP z Nowej Wsi Król. Według ówczesnych zasad prawnych wybór wójta zależał od woli radnych. Leszek Kawski był wójtem gminy do 1998 roku.

Wybory samorządowe 19 czerwca 1994 r. w gm. Płużnica wyłoniły 18 osobową Radę Gminy. Na uprawnionych do głosowania 3685 osób, głosowało 1787 wyborców, frekwencja 48,5 %. Najwyższa frekwencja; Płużnica nr. 6-72 %, nr.7-65,8 %, najniższa; Orłowo 32,6, Mgowo-Bągart 34,4%. Najwięcej głosów otrzymali w swoich okręgach; Andrzej Kabat 44,8%, Wiesław Zakierski 33,8 %.

Kandydaci na radnych; (wybrani radni zaznaczeni pogrubieniem)

Bągart /Mgowo 212/212/73; Renata Florczak 24, Janusz Makówka 49.

Bielawy/Ostrowo 211/92; Janusz Dudziak 49. Stanisław Wyżykowski 41.

Błędowo/Goryń 191/63;Zenobia Kowalska 9, Zenon Magier 9,Teresa Migaszewska 20, Roman Ślesar 25. ‘spoza’Aleksander Socha

Czaple/Bartoszewice 253/92; Mirosława Budzyńska 37, Jerzy Weisner 55.

Dąbrówka/Kotnowo 169/65; Stanisław Bernady 34, Tadeusz Sochacki 28.

Działowo 161/84;Tadeusz Małkowski 53, Jacek Rola 31.

Józefkowo 177/83; Edward Bawiński 41, Henryk Styczeń 42. Mirosław Makowski 33.

Mgowo 187/120; Leszek Kawski 63, Stanisław Skudlarz 15, Rajmund Grygiel 9.

Nowa Wieś Kr.(do nr.46) 183/114; Zygmunt Jędrzejewski 24, Roma Sądowski 20, Kazimierz Tabor 7, Wiesław Zakierski 62.

Nowa Wieś Kr.(od nr.47-112) 182/80; Edward Kruk 20. Kazimierz Majka 32, Jan Witkowski 27.

Orłowo 239/78: Halina Nowosielska 60, Wojciech Rumiński 16.

Płąchawy/Działowo 154/70; Dariusz Frankiewicz 45, Czesław Podosek 23.

Płużnica, nr. do 58, 251/180; Wiesław Makowski 36,Henryk Pitan 24, Krystyna Różyńska 44, Tadeusz Szczepanek 23, Ryszard Szczepanik 53.

Płużnica/Czaple 246/162; Jerzy Frączek73, Edward Góralczyk 22, Janusz Marcinkowski 48. Mirosława Tomasik 18.

Pólko/Uciąż 214/90; Leszek Lenar 35, Adam Młynarczyk 54.

Wieldządz 248/123; Mirosław Karczewski 26, Zbigniew Maliński 28, Eugeniusz Tabor 67.

Wiewiórki, 242/110; Jan Dąbrowski 35, Józef Kucięba 44, Jerzy Kuryś 31.

Rada Gminy kadencji 1994-1998;

1. Dąbrowski Jan, Dąbrówka.

2. Dudziak Janusz, Ostrowo.

3. Frankiewicz Dariusz, Płąchawy.

4. Frączek Jerzy, strażak Czaple, przewodniczący Rady.

5. Kabat Andrzej, Błędowo, członek Zarządu.

6. Kawski Leszek, Mgowo, przewodniczący Zarządu, wójt.

7. Kucięba Józef, Wiewiórki, przew. Komisji.

8. Majka Kazimierz, Nowa Wieś.

9. Makówka Janusz, Bągart, członek Zarządu.

10.Małkowski Tadeusz, robotnik, Działowo.

11.Młynarczyk Adam, Uciąż, członek Zarządu.

12.Nowosielska Barbara, prac. umysł. Orłowo, przew. Komisji.

13.Styczeń Henryk, rolnik, Józefkowo, członek Zarządu.

14.Szczepanik Ryszard, rolnik, Płużnica.

15.Ślesar Roman, rolnik, Błędowo.

16.Tabor Eugeniusz, rolnik, Wieldządz, przew. Komisji.

17.Weisner Jerzy, rolnik, Czaple.

18.Zakierski Wiesław, rolnik, Nowa Wieś, członek Zarządu.

Radni spoza Rady:

1. Marcinkowski Janusz, nauczyciel, Płużnica.

2. Socha Aleksander, Goryń.

3. Sochacki Tadeusz, Dąbrówka.

Instytucja radnych spoza Rady została stworzoną, aby poza wyborami dokooptować do składu Rady przedstawicieli różnych środowisk, które w Radzie nie miały swojej reprezentacji. Radni spoza Rady mieli wszystkie te same uprawnienia jak inni członkowie Rady, bez możliwości głosowania na sesji. Każdy jednak kto zna pracę Rady wie, iż wszystkie decyzje zapadają na komisjach i w kuluarach, a uchwalanie na sesjach Rady jest w większości formalnością.

Komisja Oświaty w szkole w Orłowie, od lewej; Janusz Marcinkowski, Zenona Wach, Jerzy Weisner, Tadeusz Sochacki, dyr. Krystyna Hofmann, Józef Kucięba.

Zarząd Gminy Płużnica kadencji 1994-1998; Janusz Makówka, (Jerzy Frączek przew. Rady), Leszek Kawski, Andrzej Kabat, Heryk Styczeń, Adam Młynarczyk.

Sesja Rady Gminy w 1998 r.Od lewej Zarząd; Adam Młynarczyk, Janusz Makówka, Jerzy Frączek (przew. Rady), wójt Leszek Kawski i Andrzej Kabat.

Od lewej; Janusz Marcinkowski, sołtys Józefkowa Edmund Coch, Tadeusz Sochacki, sołtys Płużnicy Jan (Bolesław) Maćkiewicz, dyrektor szkoły w Płużnicy Adam Puchała, radny z Józefkowa Mirosław Mika, sołtys Bielaw Stefan Duma i Czesław Mróz z Pólka.

 

Rada Gminy- pożegnanie L. Kawskiego, luty 1998 rok. Od lewej patrząc stoją; Henryk Styczeń, Roman Ślesar, Eugeniusz Tabor, Janusz Dudziak, Tadeusz Małkowski, Leszek Kawski, Wiesław Turalski, Dariusz Frankiewicz, Jerzy Frączek, Krystyna Hofmann, Andrzej Kabat, Lech Skonieczka, Janusz Makówka, Halina Nowosielska, Stefan Duma, Wiesław Zakierski, Ryszard Szczepanik, Józef Kucięba, Czesław Mróz, Jerzy Weisner, Stanisław Bernady.

 Pożegnanie Leszka Kawskiego na sesji Rady. L. Kawski przyjął propozycję objęcia funkcji w-ce ministra rolnictwa u swego kolegi ministra rolnictwa Jacka Janiszewskiego. Wcześniej na posiedzeniach Komisji dyskutowano nad kandydaturą zastępcy wójta Leszka Kawskiego. Z kwestią następstwa, na Komisjach nastąpił zgrzyt, w ‘przekonywaniu’ nas o następstwie na stanowisku wójta, ale w końcu zgodziliśmy się na kandydaturę Lecha Skonieczki. Stanęło więc na tym, że Lech Skonieczka zostanie z-cą wójta L. Kawskiego, który urlopował się do Warszawy. Leszek odchodził na te szerokie wody z poczuciem niepewności, bowiem jest powszechnie wiadomo, iż funkcje tego typu dzisiaj są, a jutro już się ich nie pełni!

Jacek Janiszewski minister rolnictwa i Leszek Kawski.

Wybory samorządowe 11 października 1998 r.

Rada Gminy kadencji 1998-2002:

1.Burchardt Benedykt, rolnik Ostrowo.

2.Dudziak Janusz, rolnik Ostrowo, członek Zarządu.

3.Falecikowski Piotr, rolnik Dąbrówka, w-ce przew. i przew. Rady w 2002.

4.Frączek Jerzy, strażak Czaple, przew. Rady.

5.Frączek Krystyna, prac. banku, Płużnica, przew. Komisji

6.Grykiel Rajmund, emeryt Mgowo.

7.Kabat Andrzej, rolnik Błędowo, członek Zarządu.

8.Kubasik Jarosław, strażak zawodowy Czaple.

9.Kucięba Józef, rolnik Wiewiórki, przew. Komisji

10.Makówka Janusz, rolnik, sołtys w Bągarcie, członek Zarządu

11.Małkowski Tadeusz, rob. Działowo.

12.Marcinkowski Janusz, naucz. Płużnica, przew. Komisji Budżetowej

13.Młynarczyk Adam, rolnik Uciąż, członek Zarządu.

14.Okoński Waldemar, nauczyciel Orłowo.

15.Podosek Jan, rolnik Płąchawy.

16.Tabor Eugeniusz, kupiec Wieldządz, przew. Komisji.

17.Zakierski Wiesław, przedsiębiorca Nowa Wieś, członek Zarządu.

18.Zychowski Mieczysław, rolnik Pólko.

Radni spoza Rady:

1.Kopczyński Andrzej, rolnik Bartoszewice.

2.Mika Mirosław, rolnik Józefkowo.

3.Socha Aleksander, Goryń.

4.Wiśniewski Marian, Kotnowo.

Przewodniczącym Zarządu i Wójtem w tej kadencji był Lech Skonieczka.

Ostatnia sesja w październiku 2002 roku.

Odbyła się ostatnia sesja Rady Gminy kadencja 1998-2002. Na tej sesji, jak zresztą podobnie i na innych forach Rady Gminy doszło do ujawnienia konfliktu między częścią radnych a wójtem Lechem Skonieczką. Otóż jak już nieraz bywało, Lech Skonieczka podejmował decyzje, a potem wnosił o jej akceptację przez członków Zarządu, czy też pozostałych radnych. Na ostatniej sesji wybuchła awantura o obsadzeniu stanowiska kierownika Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Społecznej. W podtekście była również sprawa zakupu ziemi komunalnej, 50 hektarów przez rodziną L. Skonieczki.

Radni na ostatniej sesji Rady Gminy kadencji 1998-2002; od prawej; Eugeniusz Tabor, Benedykt Burchardt, Tadeusz Małkowski, Jarosław Kubasik, Jan Podosek.

Od prawej; Krystyna Frączek, Józef Kucięba, Waldemar Okoński, Janusz Marcinkowski. Po lewej; Marian Wiśniewski, Mirosław Mika, Andrzej Kopczyński.

Prezydium; Jerzy Frączek, radca Andrzej Wróblewski, przewodniczący Rady Piotr Falęcikowski, wójt Lech Skonieczka, członkowie Zarządu Gminy Andrzej Kabat i Janusz Makówka.

Przewodniczący Rady Gminy Piotr Falęcikowski i wójt Lech Skonieczka.

Wybory samorządowe 27 października 2002 r.  [II tura 10 listopada 2002 r.]

Dokonano zmiany ustawy o samorządzie terytorialnym. Zlikwidowano Zarządy Gmin, wprowadzono jednoosobową odpowiedzialność wójta i jego bezpośredni wybór w powszechnych wyborach. Zmniejszona została liczba radnych do 15, wybieranych w 4 okręgach wyborczych.

W I turze do funkcji wójta startowali; Krystyna Frączek, Leszek Kawski, Janusz Marcinkowski, Leszek Wiśniewski, Arkadiusz Wróblewski. Do rozgrywki w II turze konkurowaliśmy z Leszkiem Kawskim. 19 listopada 2002 roku zostałem pierwszym wójtem gminy Płużnica w powszechnym głosowaniu.

Rada Gminy kadencji 2002-2006;

1. Boruta Józef, rolnik Józefkowo, w-ce przew. Rady.

2. Chodkiewicz Alina, naucz. SP Płąchawy, przew. Komisji.

3. Ciecióra Anita, lek. Wet. Płużnica.

4. Dudzik Szymon, naucz. Gimnazjum Płużnica.

5. Falęcikowski Piotr, rolnik Dąbrówka.

6. Frączek Jerzy, strażak zaw. Czaple, przew. Komisji

7. Kucięba Józef, rolnik Wiewiórki.

8. Makówka Janusz, rolnik Bągart.

9. Okoński Waldemar, nauczyciel Orłowo.

10.Piątek Marian, rolnik Uciąż.

11.Przytarski Mariusz, rolnik Nowa Wieś Król. przew. Komisji

12.Różyńska Krystyna, nauczycielka Płużnica, przew. Rady.

13.Simson Jan, rolnik Wieldzadz.

14.Warżała Kazimierz, rolnik Błędowo, przew. Komisji

15.Zakierski Wiesław, przedsięb. Nowa Wieś Król.

3 październik 2006 r. komisja wspólna Rady

Od lewej siedzą; M. Przytarski, A. Chodkiewicz,J. Simson, W, Okoński, K. Różyńska, J. Marcinkowski, A. Mazur, W. Szpanowska, Sz. Dudzik, J. Boruta, J. Kucieba, P. Falęcikowski, J. Makówka, K, Warżała

Ostatnia 27 października 2006 r.

 

J. Boruta, A. Chodkiewicz, K. Różyńska, J. Marcinkowski

J. Simson, A. Ciecióra, Sz. Dudzik, J. Frączek, W. Okoński

Podziękowanie za współpracę z radnym sejmiku wojewódzkiego Kamilem Matuszewskim wręcza przewodnicząca Rady Krystyna Różyńska.

Od lewej; Jadwiga Kunat, Edward Kruk, Leszek Ozorowski, stoi Małgorzata Wechman, Edmund Coch, Czesław Szałas, Stefan Duma, Adam Puchała, Wiesława Miastkowska oraz Mieczysław Matuszewski i Jan Maćkiewicz.

Niżej; biuro sekretarza gminy; kierownik GOPSu Wojciech Bartoszewski, sekretarz Wiesława Szpanowska i wójt Janusz Marcinkowski.

Wybory samorządowe 12 listopada 2006.

W pierwszej turze wybrano radnych, w drugiej wyborcy mieli do wyboru dwóch kandydatów; Marcin Skonieczka i Janusz Marcinkowski. W drugiej turze dn. 26 listopada 2006 roku zostałem wybrany wójtem gminy na drugą kadencję.

W trakcie kadencji odeszli z Rady; Adam Koba ponieważ prowadził sklep w Bartoszewicach na mieniu gminnym, a jest to wyraźny konflikt interesów, oraz Anita Ciecióra po wyborze na lekarza powiatowego weterynarii w Grudziądza nie mogła pełnić funkcji publicznych z wyboru. Ponadto Józef Boruta na kilka m-cy przed zakończeniem kadencji ze względu udział w przykrym dla niego zdarzeniu drogowym zrzekł się mandatu, który pozostał nie obsadzony. W miejsce dwóch radnych weszli w ich miejsce Jadwiga Kunat z Czapel i Stefan Duma z Bielaw. Obaj pełnili jednocześnie funkcje sołtysów we swych wsiach. Wśród radnych mieliśmy więcej sołtysów. Funkcję tą pełnili: Janusz Makówka, Grażyna Mittek i Leszek Ozorowski.

Nieformalne prezydium Rady Gminy tworzyli przewodniczący Komisji; Piotr Falęcikowski, Józef Kucięba, Józef Boruta, Stanisław Świerad, Szymon Dudzik i Krystyna Różyńska

Radni kadencji 2006-2010;

Jan Simson z Wieldządza, Stanisław Świerad z Płużnicy i Wiesław Zakierski z Nowej Wsi Król.

Obrazy z kadencji 2006-2010;

27 listopada 2006 r. zaprzysiężenie radnych pierwsza sesja; przew. Komisji Wyborczej Szyszka, K. Różyńska, J. Marcinkowski, A. Mazur.

4 grudnia 2006 r. odbyła się druga sesja kadencji 2006-2010 przyjęcie ślubowania wójta.

Zespół administracyjny pracujący w tej kadencji; Anna Mazur skarbnik, Bożena Lewandowska inwestycje, Jarosław Tylmanowski sekretarz, Mariusz Bartosik informatyk, Małgorzata Lisewska gosp. komunalna.

Wyjazd na wiatraki; 8 lutego 2007 roku radni (od lewej) wybrali się zobaczyć fermę wiatraków w Kisielicach w powiecie iławskim. Fermę zbudowano na dawnych gruntach PGR. Chodziliśmy wokół siłowni wiatrowych o wysokości ponad 80 m i nie zauważyliśmy ich oddziałowywania na okolicę. Po tej wizycie pozytywnie zaopiniowano starania firm aby budować takie na terenie gminy Płużnica. Wśród wiatrakowych ‘turystów’ widzimy; M. Przytarskiego, J. Borutę, G. Mittek, J. Simson,….. J. Kunat, L. Ozorowski, J. Kucięba,……

Posiedzenie Komisji Oświaty; 13 lutego 2003 Komisja Oświaty. W tej kadencji przewodniczącym Komisji Oświaty był Józef Kucięba radny z Wiewiórek. Praca w tej Komisji była trudna ponieważ system szkolny, tak pod względem organizacji, jak i nadzoru i kontroli był bardzo skomplikowany. Ochrona stanu nauczycielskiego w formie Karty Nauczyciela była wykorzystywana na obronę dziwnych przywilejów nauczycieli, powodując obniżanie się skuteczności nauczania i wpadanie nauczycieli w korkociąg roszczeniowości. Oświata to dziedzina wymagająca stałej modernizacji warsztatów pracy, a pieniędzy na oświatę nasze państwo dawało coraz mniej.

Józef Kucięba i autor.

Posiedzenie wyjazdowe; 11 maj 2007 roku wyjechaliśmy na tzw. ‘posiedzenie wyjazdowe Komisji’. Objechaliśmy parę wsi zaglądając na drogi i gminne obiekty. Na fotografii wizyta radnych w Wieldządzu przy ‘hostelu’. W miejscowości tej mieliśmy, przejętą połówkę domu po dawnym, niemieckim gospodarstwie, w której zorganizowaliśmy ‘hostel’, czyli kilka miejsc noclegowych dla osób bezdomnych, o ile by się tacy zjawili. Na zdjęciu J. Simson, K. Różyńska, W. Bartoszewski, J. Marcinkowski, A. Koba i nasz gminny autobus zwany przez uczniów „matylda rupieciowska”.

Posiedznie Komisji Rolnej; 18 maja 2010. Organizowaliśmy spotkania na posiedzeniu Komisja rolna z szefami organizacji. W tym przypadku była to Komisja Rolna z udziałem prezesa SKR Mieczysława Matuszewskiego i prezesa Gminnej Spółki Wodnej (GSW) Edwardem Krukiem. W gminie Płużnica, oprócz Banku Spółdzielczego przetrwały dwie spółdzielnie rolników-wyżej wymienione. SKR liczył na obniżenie, lub umorzenie podatków miejscowych motywując to faktem pełnienia usług rolnych dla gospodarstw rolnych, zwłaszcza tych słabszych ekonomicznie. Mieczysław Matuszewski wskazywał na, iż SKR może na rzecz gminy realizować usługi transportowe. Natomiast z GSW realizuje za kwotę ryczałtową ok. 20 000 zł roczną renowację gminnym rowów odwadniających, których mieliśmy kilkanaście kilometrów.

Mieczysław Matuszewski, Edward Kruk, Krystyna Różyńska

Ponadto Spółka świadczyła nam transporty materiałów na naprawę dróg i ich odśnieżanie itp. Prawdę mówiąc z tych ostatnich nie byliśmy zadowoleni, bowiem były one świadczone nieterminowo. Na Komisji tej na mój wniosek postanowiliśmy raz na pól roku organizować Forum Rolnicze w trzech wsiach gminy. Spotkania rolników w Błędowie, Nowej Wsi i Płużnicy miałyby przekazywać informacje dla rolników uczestnictwo w nich przedstawicieli; Gminy, organizacji usługowych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, lekarzy wet, firm ubezpieczeniowych itp.

Rozmowa ze starostą; 20 kwietnia 2010 r. poprosiliśmy na rozmowę starostę wąbrzeskiego o problemach funkcjonowania szpitala, stanu dróg itd. Na fatalny stan dróg powiatowych na terenie gminy naszej nie otrzymaliśmy zadawalającej odpowiedzi. Starosta powtarza stale tą pieśń; nie ma pieniędzy! A tymczasem po drodze powiatowej z Trzcianka przez Uciąż-Nowa Wieś-Mgowo-Wiewiórki nie da się jeździć. Na dodatek łatanie dziur powoduje stałe zwiększanie się garbów i ‘górek’. Jazda po tej innych drogach powiatowych staje się katorgą. Na rozmowę o umierającym wąbrzeskim szpitalu nie było już czasu, aby poważnie porozmawiać!

W 20 lecie samorządu w III RP. Zwieńczeniem funkcjonowania samorządu w odrodzonej RP była uroczysta sesja Rady Gminy w Płużnica, na sali obrad Urzędu w dniu 29 maja 2010 roku. W sesji obok radnych wzięli udział sołtysi, szefowie instytucji gminnych, samorządowi pracownicy. Po sesji zorganizowaliśmy wieczór na sali kominkowej w Orłowie. Sesję prowadziła przewodnicząca Rady Gminy Krystyna Różyńska. Wygłosiłem tam okolicznościowy referat, między innymi w oparciu o niniejsze opracowanie.

Sala obrad urzędu gminy w Płużnicy. Salę wyremontowaliśmy, zmieniliśmy oświetlenie, na przedniej stronie Waldemar Okoński namalował pejzaż jeziora Wieczno.

K. Różyńska, Autor, A. Mazur, J. Tylmanowski.

Za przygotowania materiałów, projektów uchwal odpowiedzialni byli; sekretarz Jarosław Tylmanowski, pracownik obsługi Rady Zenona Wach i radca prawny Andrzej Wróblewski.

W lato organizowaliśmy Komisje wyjazdową sprawdzająca przebieg prac inwestycyjnych w ‘Zielonej Szkole’ w Orłowie, w SP Płużnica przebudowa szkolnych pomieszczeń(gabinet dyrektora sekretariat) Goryń droga, Mgowo stacja wodociągowa, parking w ośrodku zdrowia w Nowej Wsi, ocieplenie i tynkowanie gimnazjum w Nowej Wsi.

Od lewej (Orłowo); P. Falęcikowski, W. Turalski, Z. Wach, J. Kucięba. K. Różyńska, J. Tylmanowski i L. Ozorowski.

W Goryniu budowaliśmy chodniki i drogę asfaltową; K. Różyńska, J. Kunat, J, Makówka, Z. Wach, L. Ozorowski i autor.

Ostatnia sesja Rady Gminy kadencji 2006-2010 podsumowująca pracę Rady Gminy i Wójta w dniu 11 września 2010 roku.

Po prawie 40 latach raz ostatni od 1974 roku odchodziłem z budynku Urzędu, tym razem na dobre, na emeryturę. Między innymi pożegnałem się z Haliną Pietruszyńska z Gorynia, i z Zuzanną Matyjas z Nowej Wsi Królewskiej.

W ciągu 8 lat wójtowania w gminie Płużnica spotkało mnie wiele dobrego, o złych chwilach nie ma co wspominać. Miałem niekłamany zaszczyt współpracować z radnymi kilku kadencji. Mogę jednak powiedzieć, iż w trakcie tych dwu ostatnich posmakowaliśmy prawdziwego sensu współpracy i korzystania z praw przez wszystkich partnerów zarządzania gminą; administracją, Radą, szefami instytucji, organizacjami społecznymi. Oznacza to, że wszystkie decyzje były konsultowane, opiniowane i nikt nie był zaskakiwany decyzjami wójta. Muszę również przypomnieć, iż z Radą Gminy, sołtysami wsi wypracowaliśmy wieloletni program i przygotowaliśmy budżet gminy do ich udźwignięcia w najbliższych kilkunastu latach. Są to zadanie inwestycyjne, które czekają na współfinansowanie programów unijnych realizowanych z dużym opóźnieniem, ale myślę iż warto było poczekać i przygotować dobry grunt rozwojowy naszym następcom, nawet jeśli tego nie docenią! Przygotowaliśmy inwestycje drogowe, wodociągowe, prace na gminnych obiektach sportowych, w rekreacji na jeziorach itd.

Honorowi obywatele gminy Płużnica.

Dla wyróżnienia ludzi, którzy w swoim życiu uczynili wiele dla innych ustanowiono tytuł: „ Honorowego Obywatela gm. Płużnica”. W latach 2004-2010 Rada Gminy obdarzyła tym zaszczytem;

Jerzy Weisner [1931-2009] z Czapel;

Uroczystość nadania odbyła się 26 czerwca 2006 r. Jerzy Weisner; rolnik, prezes OSP, urodzony i prowadzący gospodarstwo rolne w Czaplach. Współtwórca wielu przedsięwzięć w swojej wsi, od rozbudowy szkoły, budowy wodociągu wiejskiego,dróg, remizy strażackiej.

Ks. Metody Deranek [1953-2007];

Dyplom tytułu nadany 10 października 2006 r. Wyświęcony w 1980 r. Posługę rozpoczynał w Dziemianach w l. 1980-1981, Kurzętniku 1981-1986, Grudziądzu 1986-1991. Proboszcz parafii w Nowej Wsi Królewskiej w l. 1991- 2007. Kapelan gminny strażaków i członek Zarządu Gminnego OSP. Zmarł wskutek wypadku samochodowego we Francji.

Jan Bolesław Maćkiewicz [1935-2014] z Płużnicy.

Pracownik SKR Płużnica. Od 1978 r sołtys wsi Płużnica. We wsi Płużnica nie ma żadnej dobrej sprawy, przy której nie krzątał by się Jan Maćkiewicz.

Adam Puchała z Józefkowa.

Nauczyciel, kierownik szkoły w Józefkowie, dyrektor Szkoły Podstawowej w Płużnicy do 2005 r.,, przewodniczący Rady Powiatu wąbrzeskiego od 2002 roku.

Halina Balcerzak,rocznik 1927 z Błędowa.

Uroczystość odbyła się w Błędowie 25 kwietnia 2008 r.Rolniczka z Błędowa, przez 30 lat była przewodniczącą miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich. Radna w Gminnej Spółdzielni i Banku Spółdzielczym. Współpracowała z Kółkami Rolniczymi, członkini Rady Spółdzielni Kółek Rolniczych (1976 r). Radna w Gminnej Radzie Narodowej w Płużnicy w l. 1978-1988.

21 kwiecień 2009 Kamil Matuszewski [1931-2011]

Z zawodu nauczyciel. Od 1957 r. właściciel największego za czasów PRL w gminie Płużnica, ponad 70 ha gospodarstwa rolnego w Wiewiórkach. Współtwórca NSZZ „Solidarność” RI, uczestnik strajków rolników w Bydgoszczy i Ustrzykach, w stanie wojennym w 1981 jako jedyny z terenu gminy Płużnica był internowany w Potulicach i Kwidzynie. Był członkiem władz krajowych Związku. Radny sejmiku wojewódzkieg w l. 2002-2006.

2010 05 27 Bernard Kwiatkowski, rocznik 1943.

27 maja 2010 r. w Uciążu otrzymał nadany tytuł… Urodził się 31.10.1943 r. w Uciążu.Magister chemii. Działacz solidarnościowy wMerinotexie w Toruniu, wojewoda toruński w l. 1992-1998. Pamiętał o swoich uciążskich korzeniach, jako wojewoda często bywał w gm. Płużnica.

2010 06 16 Władysław Domachowski [1926-2014] Władysław z żoną Heleną.

Uroczystość zorganizowaliśmy w Wiewiórkach 16 czerwca 2010 r. Rolnik w Wiewiórkach. Ulubiony uczeń zamordowanego w 1939 roku kierownika szkoły Józefa Omieczyńskiego. Po wojnie prowadził z żoną Heleną gospodarstwo i pracował społecznie w wielu instytucjach, organizacjach, spółdzielczości we wsi Wiewiórkii w gminie Płużnica. Był współautorem wspomnień opisującym wiele zdarzeń z historii wsi Wiewiórki. W 1999 roku sprzedał gospodarstwo i wyprowadził się do Pruszcza Gdańskiego.

Mieczysław Krauze[1928-2013].

Rolnik z Kotnowa. Strażak. Komendant gminny OSP. Działacz wielu organizacji spółdzielczych; SKR, GS, BS. Wręczenie tytułu zorganizowała wieś w dniu 23 czerwca 2010 roku w Kotnowie.

VIII. Sołtysi w latach 1945-2006.

S o ł t y s, oznaczenie tego urzędu poszło z niemieckiego .Sołtys-Schulc niegdyś urzędnik ławniczy, dosłownie od słowa Schuld-heissen (winę skazywać). Z reguły w dawniejszych czasach sołtys zostawał zasadźcą (organizatorem ) miasta, wsi działając w imieniu jej właściciela. Własność ziemska w wiekach średnich leżała w rękach króla, kościoła i rycerstwa. W późniejszych okresach wójt, sołtys spełniał funkcje administracyjne.

Sołtys to ważna funkcja na wsi. Pełnił i pełni ważne funkcje administracyjne, gospodarcze i społeczne w swym środowisku. Można również zaryzykować tezę, iż funkcja ta nawet w najtrudniejszych momentach załamania demokracji wiejskiej była powierzana ludziom poprzez bezpośrednie wybory mieszkańców danej wsi.

W opracowaniu starałem się odtworzyć nazwiska sołtysów po 1945 roku polegając na pamięci ludzi, niektórych zachowanych dokumentach i rzadkich kronikarskich zapisach. Czasem wybierano także podsołtysów. W wykazie nie wszystkie daty są pewne. Czasem jest to tylko informacja, iż w danym roku ktoś był sołtysem. Ustawą z 1954 r zniesiono instytucję sołtysów przywracając ją w 1958 roku. Mimo późniejszych prawnych zmian funkcja ta utrzymała się po dzień dzisiejszy.

Kiedy mówimy o sołtysach w gminie Płużnica, zwłaszcza tych z pierwszej dekady nowego tysiąclecia to nie trudno zauważyć, iż bez ich zwykłej, codziennej roboty inaczej wyglądałoby życie wiejskiej wspólnoty. Od ich zdolności organizatorskich, umiejętności łączenie ludzi do zadbania o wspólne sprawy zależy w dużym stopniu jak dzisiaj wygląda nasza wieś. W minionych latach gmina, poszczególne wsie wykonały grubo ponad 200 różnych zadań, od remontu dróg poczynając, budowie kanalizacji, chodników, boisk sportowych, placów zabaw i przebudowie obiektów wiejskich kończąc.

Ostatnie lata były przełomowe pod względem składu męsko-damskiego grona sołtysów. Otóż we wsiach; Czaple, Wieldządz, Dąbrówka, Płąchawy, Uciąż, Kotnowo, Błędowo, a więc prawie połowa z 15 sołectw przeszła w ręce kobiet. Wszystkie panie sołtyski to przede wszystkim piękne, sympatyczne, eleganckie, energiczne dziewczyny, a jednocześnie dokładne i uparte w dążeniu do załatwiania sołeckich spraw!

Historycznie różnie z sołtysami bywało; Według ustawy z 23 marca 1933 roku sołtys i podsołtys składali przysięgę na ręce starosty powiatowego, a do jego zakresu działań należało;

-zarządzanie majątkiem gromady,

-załatwianie bieżących czynności administracyjnych,

-reprezentowanie gromady,

-przygotowywanie wniosków, oraz wykonywania uchwał zebrania gromadzkiego. Ponadto był to organ pomocniczy dla zarządu gminnego i w tym zakresie podlegał wójtowi i ‘wykonywał jego polecenie z sprawach administracji państwowej’.

Termin sołtys używany był w pewnym okresie w sposób umowny, gdyż np. ustawą z 25 września 1954 r. zniesiono instytucję sołtysów, a przywrócono rozporządzeniem Rady Ministrów z 25 marca 1958 r. Różnie też w przeszłości określano samorząd wsi. W 1958 istniały gromady, ale także można mówić o sołectwach i stan taki został potwierdzony po przywróceniu gmin 1 stycznia 1973 roku.

Poniżej zamieszczam wykaz sołtysów z terenu dzisiejszej gminy Płużnica. Tam gdzie było to możliwe podaję datę pełnienia sołeckiego urzędu.

BĄGART; Makówka Jan (ojciec) 1945, Zawistowski Zygmunt, Makówka Józef (syn ) 1955-1958, Witos Wincenty 1970?, Makówka Ludwik (syn)1974-1990, Makówka Janusz (wnuk), sołtys wsi od 1990-

BIELAWY; Duma Feliks, Mordak Bronisław 1961,Duma Stefan, sołtys od 1964 r.

BŁĘDOWO; Dahm lata 50 te, Smoleń Władysław 1967 ?, Pesta Leon 1968-1990, Szyszka Andrzej 1990-2002, Szyszka Alina 2002-2011.

CZAPLE; Bonkowski Jan 1970-1981, Kunat Zdzisław 1981-1999, Kunat Jadwiga 1999-2010, Wąż Dorota 2010

DĄBRÓWKA;Bryl Stanisław 1945-1946, Boniecki Władysław 1946-1947, Siemieniecki Leon 1951-1953, Makowski Zygfryd 1953-1960, Jakubiak Władysław 1960-1967, Taczyński Kazimierz 1961-1984, Taczyńska Maria 1984-1990, Sochacki Tadeusz 1990-2002, Bartosiewicz Bożena 2002-2010, Sochacki Tadeusz 2010

JÓZEFKOWO; Siudak, Pachota, Treichel Bronisław, Figalski Jerzy1970-1978, Nowotnik Adam 1978-1990, Coch Edward 1990-2006, Boruta Józef 2006

KOTNOWO; Błaszczyk Wincenty, Wiśniewski Czesław 1952, Młynarska Marianna, Krauze Mieczysław, Mankiewicz Antoni 1970-1982, Młynarczyk Jan 1982-1994, Makowski Marek 1994-2006, Chojnacka Grażyna 2007

NOWA WIEŚ KRÓLEWKA; Studziński Antoni, Gortatowski Jan, Bytner Jan lata 50 te 1988, Jankowski Zbigniew 1988-1994, Wolentek Marian 1994-2002,Ozorowski Leszek 2002.

OSTROWO; Ciuśniak Wawrzyniec, Flizikowski Franciszek 1954-1978, Lisewski Stanisław 1979-2010, Piłat Barbara 2010

PŁĄCHAWY; Szczodrowski Antoni 1953-1967, Jamorowski Baltaza [ur.1911-]r 1967-1969, Izdebski Henryk 1969-1990, Podosek Jan 1990-2002, Mittek Grażyna 2002-2006

PŁUŻNICA; Jazownik Franciszek 1957-1978, Maćkiewicz Jan Bolesław, w l. 1978-2014.

PÓLKO; Lipiński Stanisław lata 50 te, Mróz Tadeusz lata 50 te, Popiołek Józef 1970-1982, Zychowski Mieczysław 1982

UCIĄŻ; Kornacki Jan, Borowski Franciszek 1954, Tudek Stanisław, Mickiewicz Jan, Sztyrbicki Leon, Kućma Jan, Mul Józef, Cichocki Jan, Mul Józef 1970-1974, Kinstler Kazimierz 1974-1978,Tomczyk Jan 1978-1982, Szałas Czesław 1982-2006, Michałowska Lucyna 2006

WIELDZĄDZ; Matuszak, Tabor Wojciech, Guściora Józef, Simson Stefan 1973-1979, Topolewski Zbigniew 1979-1996, Tabor Eugeniusz 1996-2004, Tabor Marianna 2004

WIEWIÓRKI; Jagła Jan 1952, Hank 1953, Murawski Ignacy 1954, Filip Ludwik 1967, Dąbrowski Walenty 1968-1975, Michalski Stanisław 1975

Urocze Panie Sołtyski na spotkaniu w Orłowie. Od lewej. Marianna Tabor z Wieldządza, Bożena Bartosiewicz z Dąbrówki, Grażyna Mittek z Płąchaw, autor i Krystyna Różyńska.

Sołtysi z lat 2002-2006 w fotografii;

Bągart; sołtys Janusz Makówka, to już trzeci sołtys z tej rodziny w Bągarcie. Takich sielskich obrazków, pasących się cieląt, na naszej wsi jest coraz mniej. Problemy sołtysa w samym Bagarcie to przede wszystkim dbanie o należyty stan dróg. Trzeba jednak pamiętać, iż do 2010 roku w skład tego sołectwa wchodziła wieś Mgowo-druga największa po Płużnicy miejscowość w Gminie. Sołtys musiał więc doglądać złożonych i trudnych socjalnych spraw w tej po pgr-owskiej miejscowości.

Bielawy; przed zebraniem wiejskim w kwietniu 2010 roku oczekujemy przed świetlicą na przybycie mieszkańców wsi; od lewej sołtys Stefan Duma, wójt Janusz Marcinkowski, …………., przewodnicząca Rady Gminy Krystyna Różyńska.. Stefan jest zdaje się najstarszym stażem sołtysem w dziejach naszej małej ojczyzny, pełni ją (2014 r) przez 50 lat.. Problemami tej wsi i kłopotem sołtysa jest starzejąca się sieć wodociągowa, coraz gorsza nawierzchnia asfaltowej drogi do krzyżówek z szosą chełmińską, a także oczekiwanie na budowę wiatraków w Bielawac

Błędowo; pani sołtys wsi Alina Szyszka na zebraniu wyborczym w 2007 roku została pięknie przez wieś poproszona, aby dalej sprawowała tą funkcję. Kwiaty od wsi były symbolicznym wyrazem oceny pracy Pani Sołtys, za której rządów wiele się we wsi zmieniło-wszyscy też mają nadzieję, iż przy jej energii i znajomości potrzeb wsi sił do dalszej „walki” o realizację marzeń nie zabraknie.

Czaple; pani sołtys Jadwiga Kunat oprócz swoich sołeckich obowiązków na dwóch wsiach; Czaplach i Bartoszewicach pełniła funkcję przewodniczącej Rady Spółdzielni Kółek Rolniczych, stąd te (na zdjęciu) kwiaty wręczone przez prezesa SKR w dniu święta Kółek Rolniczych. Jadwiga Kunat współorganizowała z kobiecymi organizacjami z KGW, stowarzyszeniami kobiet; festyny, pokazy, święta wsi. Na zdjęciu jeden z takich pokazów promowania „zdrowego pichcenia” przy wykorzystaniu produktów z własnego gospodarstwa w czapelskiej świetlicy.

Dąbrówka; pani sołtys Bożena Bartosiewicz wybrana na sołectwo w 2002 roku musiała, jak to się zdarzało w przypadku sołectw składających się z dwóch wsi; Dąbrówki i sąsiedniego Działowa, godzić interesy tych środowisk. Stąd też zastosowano takie rozwiązanie jak powołanie nieformalnej rady wsi w Działowie, która stanowiła ciało doradcze pani sołtys. Antagonizmy łagodzić miał matematyczny podział pieniędzy z funduszu wiejskiego tak, aby nikt nie podejrzewał o chęć krzywdzenia sąsiadów. Sporo też kłopotów nastręczały kwestie dzielenia rzeczowej pomocy socjalnej, materiałów na remonty dróg itp. Słowem łatwo nie było!

Józefkowo; Józef Boruta przejął sołtysowanie w wyborach w roku 2007 r., od pełniącego wcześniej tą funkcję w l. 1990-2006 Edwarda Cocha (E. Coch na górnym zdjęciu). Sołtys J. Boruta jest publicznie zapracowanym człowiekiem; pracował w Radzie Gminy, w organizacjach rolniczych, a przede wszystkim w strażackiej służbie. W miejscowej jednostce jest prezesem Zarządu, jest też członkiem Zarządu Gminnego OSP. Szczególnie podniosłym i zdaje się największym w dziejach Józefkowa były obchody 50 lecia utworzenia straży. Na zebraniu wiejskim w dniu 14 kwietnia 2010 roku w prezydium zasiedli; komendant powiatowy Policji Andrzej Rybiński, sekretarz Jarosław Tylmanowski, wójt Janusz Marcinkowski,przewodnicząca Rady Gminy Krystyna Różyńska, sołtys Józef BKotnowo; wcześniej, do 2006 sołtysem był Marek Makowski, rolnik i przedsiębiorca. (Na zdjęciu w lewym górnym rogu). Po jego rezygnacji wieś powierzyła tą robotę Grażynie Nowotnik, której ważną rolą było skupienie wsi wokół kilku zadań przy remizie i świetlicy wiejskiej. Na górnym zdjęciu zebranie Rady Sołeckiej w Kotnowie w tek sprawie w 2007 r. Od lewej siedzą; Elżbieta Wiśniewska, Grażyna Nowotnik, Katarzyna i Witold Kujaczyńscy. Pani Grażyna wspomaga pracę organizacji wiejskich skupiających panie i strażaków. Jedną z takich robót była przebudowa i porządkowanie otoczenia świetlicy.

Kotnowo; wcześniej, do 2006 sołtysem był Marek Makowski, rolnik i przedsiębiorca. (Na zdjęciu w lewym górnym rogu). Po jego rezygnacji wieś powierzyła tą robotę  Grażynie Nowotnik, której ważną rolą było skupienie wsi wokół kilku zadań przy remizie i świetlicy wiejskiej. Na górnym zdjęciu zebranie Rady Sołeckiej w Kotnowie w tek sprawie w 2007 r. Od lewej siedzą; Elżbieta Wiśniewska, Grażyna Nowotnik, Katarzyna i Witold Kujaczyńscy. Pani Grażyna wspomaga pracę organizacji wiejskich skupiających panie i strażaków. Jedną z takich robót była przebudowa i porządkowanie otoczenia świetlicy.

Nowa Wieś Królewska; dla Leszka Ozorowskiego, sołtysa i rady sołeckiej w Nowej Wsi Królewskiej wybranej w 2002 roku zasadniczym problemem było uspokojenie atmosfery we wsi i przyjęcie zadań w urządzaniu wsi w następnych latach. Wspólnymi siłami, nie bez kłopotów zrobiono sporo ale jak to wynika z frekwencji i dyskusji na zebraniach mieszkańcy mają jeszcze wiele życzeń pod adresem samorządu i sołtysa, zwłaszcza w kwestiach drogowych, których w tej wsi jest wyjątkowo dużo.

 

Ostrowo; to jedno z pięciu sołectw w gminie Płużnica składających się z dwóch wsi. w tym przypadku; Ostrowa i Orłowa. Stanisław Lisewski to trzeci z kolei najdłużej sprawujący swoją funkcję od 1976 roku. Jego stałym zmartwieniem jest stan dróg w tej najbardziej w gminie rozwlekłej wsi, porządek nad jeziorami, zwłaszcza w okresie letnich kąpieli; no i współdziałanie mieszkańców skupionych w radzie sołeckiej, Klubie Pracy, Straży Pożarnej. Na zdjęciu zebranie wiejskie w Ostrowie z 2008 r.

Płąchawy; Grażyna Mittek sołectwo objęła w 2002 roku, wraz z bagażem problemów dróg gruntowych, które oplatają wieś i spinają jej rozrzucone po polach gospodarstwa, oraz kwestii szkolnej. Pragnienie grupy osób było utrzymanie za wszelką cenę przy życiu szkoły w której liczba dzieci dramatycznie się zmniejszała. Stąd też większość dyskusji na posiedzeniach rad sołeckich i zebrań wiejskich rozpoczynała się od stawianego pytanie; Kiedy szkoła zostanie zlikwidowana? Oprócz zmniejszającej się liczby dzieci, co groziło zamknięciem szkoły, stałym dylematem i obciążeniem finansowym sołeckiej roboty p. sołtys było i jest utrzymanie ogromnego terenu wokół szkoły-nie adekwatnego do liczby dzieci we wsi! Trzeba przyznać, iż jest to istna kwadratura koła-występująca również w innych wsiach-chce się mieć-ale nie ma komu płacić za utrzymanie!

Płużnica; Jan Maćkiewicz kontynuuje rodzinne tradycje, jego zamordowani w 1939 roku; dziadek Bolesław i ojciec Jan byli przed wojną sołtysami wsi Dąbrówka, stryj Stanisław powojennym wójtem w Błędowie. Jan Bolesław jest sołtysem wsi Płużnica od 1978 roku. Jest sołtysem na miarę najbardziej gospodarczo rozwijające się wsi w gminie Płużnica. Zmieniał się w ciągu jego sołtysowania obraz miejscowości. Stare domy nabierają blasku, budują się nowe, w ciągu ostatnich 20 lat powstały tu firmy, jakich wstydzić się nie można! Na dodatek sołtys jest zapalonym wędkarzem i tylko słabnący z roku na rok stan zarybienia jest przedmiotem jego zmartwienia.

Pólko; Mieczysław Zychowski (sołtys od 1982 r.) i jego żona Maria prowadzą gospodarstwo rolne. Tutaj, podobnie jak w pobliskim Bągarcie nie ma świetlicy, tak więc zebrania odbywają się u sołtysa w odpowiedniej, domowej atmosferze. Wieś leży na skraju gminy Płużnica w pobliżu kompleksu leśnego „Wronie”. Tylko, że grzybów jak na lekarstwo! Mimo, iż wieś nie jest zbyt duża i przebiegają przez nią dwie asfaltówki-głównym problemem sołtysa i mieszkańców jest utrzymanie odpowiedniego stanu dróg gruntowych, na ciężkich, gliniastych gruntach wsi.

Uciąż; od 1982 do 2006 roku, do sprzedaży gospodarstwa i wyprowadzki z Uciąża do miasta sołectwo prowadził Czesław Szałas. W 2007 roku mieszkańcy wybrali Lucynę Michałowską i tak już pozostało do dzisiaj! Wieś jak wiele jej podobnych ma swoje kłopoty z którymi stara się uporać. Są tu kwestie socjalne; bezrobocie, starzenie się wsi, samotność ludzi starszych. Jednocześnie wieś stara się podtrzymywać pracę łączącą ludzi w radzie sołeckiej, stowarzyszeniach pomocowych, poprzez działalność strażacką. Wszystkiemu godnie patronuje, znany nam wszystkim senior Edward Borowski.

Wieldządz; kolejna kobieta na „sołeckim urzędzie”. Marianna Tabor przejęła sołectwo jak schedę po przedwczesnej śmierci męża Eugeniusza Tabora w 2004 roku. Od paru lat Pani Sołtys i rada sołecka, oprócz bieżących problemów z drogami, modernizacją świetlicy i remizy OSP przygotowywała program poprawy infrastruktury nad Wieldządzkim jeziorem. Powyżej zdjęcie z czerwca 2007 roku przedstawia radę sołecką przygotowującą projekt planu rozwoju miejscowości, ze szczególnym uwzględnieniem zagospodarowania terenu nadjeziornego. Oprócz pani Sołtys jest tam; Marzena Machniak, Jan Simson, Zdzisław Maliński, Maria Młynarczyk i sekretarz Jarosław Tylmanowski.

Wiewiórki; Stanisław Michalski to drugi z kolei sołtys wsi w gminie Płużnica, pod względem długości stażu, bowiem sprawuje tą funkcję od 1975 roku. W omawianych latach grupa mieszkańców chętnie włączała się do publicznej roboty. Posłużę się zdjęciem rady sołeckiej z 12 maja 2010 roku zebranej w celu „obgadania” budowy sumptem wsi zadaszenia na wiacie na placu zabaw. Stawili się wtedy, od lewej; wójt Janusz Marcinkowski, Grażyna Fałkowska, Józef Kucięba, „budowlaniec” Wiesław Makowski z Płużnicy, Wincenty Jagodowski, sołtys Stanisław Michalski, Teresa Nogalska, Irena Siłakowska. Zdjęcie wykonał Krzysztof Fałkowski. W ciągu kilkunastu lat udało się wspólnie wykonać na Wiewiórkach wiele inwestycyjnych prac. Bardzo aktywne są panie z Wiewiórek uczestniczące w wielu formach publicznej pracy, między innymi dokumentuje to zdjęcie z 2007 roku z corocznego festynu wsi, w którym Panie występują w różnych rolach; od lewej Krystyna Hancyk, Stanisława Juszczyńska i Irena Siłakowska promują rękodzieło wydając chętnym przez siebie przygotowane frykasy miejscowej kuchni. [Fot. 2007 r Wiewiórki T. Juszczyński]

Parę wydarzeń z życia sołectw;

10 stycznia 2008 odbyliśmy zwyczajową naradę z 15 sołtysami gminy Płużnica. Ustalono terminy zebrań wiejskich, ich tematykę i organizację. Przygotowano także sprawozdanie z zadań inwestycyjnych, remontowych wykonywanych w 2007 roku w sołectwach oraz z wydatkowanych finansów wiejskich. Wsie posiadały własne fundusze w wysokości 80 tys. złotych o których wydatkowaniu decydowały zebrania wiejskie. Fundusz ten na rok 2008 wzrósł do 90 000 zł. Mieszkańcy na zebraniach podejmą decyzję o rozdysponowaniu tych pieniędzy. Są one przeznaczone przede wszystkim na utrzymanie mienia wsi; świetlic, terenów, boisk. Część z nich przeznacza się również na cele kulturalne wsi. Wójt i sołtysi postanowili, iż zebrania wiejskie odbędą się w miesiącu lutym. Mają one jak zwykle podsumować rok 2007 i przyjąć plan zadań rzeczowych i finansowych w sołectwie na kolejny rok. Rada Gminy przyjęła wysokość funduszy wiejskich. Fundusz wiejski naliczany wg wielkości obszaru poszczególnych wsi. W 2008 roku wynosić będzie dla wszystkich 20 wsi 49 000 zł. Drugim funduszem, który wspomaga wsie w zależności od potencjału wsi, (ilość mieszkańców, firm, obiektów użyteczności publicznej) jest fundusz remontowy przeznaczony na utrzymanie mienia wsi będącego w jej zarządzie. Fundusz ten wynosi 40 000 zł. Najwyższą kwotę tego ostatniego otrzymała wieś Płużnica 6975 zł, najmniej otrzymuje Bągart 331 zł. Chcemy w bieżącym roku ściślej przestrzegać zasady, iż wsie planując i wykorzystując pieniądze nie mogą przekroczyć przyjętych kwot. Jednocześnie trzeba zdawać sobie sprawę, iż przydzielone wsi fundusze muszą być przez zebrania wiejskie rozdzielane uchwałą tak, aby zapewnić bieżące potrzeby w zakresie utrzymania świetlic, terenów, boisk itd. Harmonogram zebrań zostanie opublikowany. Ustaliliśmy także, iż rady sołeckie będą się odbywały w tym samym dniu przed właściwymi zebraniami. W wszystkie organizacje działające we wsi mogą zgłaszać do rady sołeckiej-sołtysa wnioski o dofinansowanie swej działalności. Zostaną one rozpatrzone przez zebranie wiejskie. W trakcie zebrań przedstawione zostaną zadania gminne i wspólne zamierzenia

Maj 2009. Odbyły się zebrania mieszkańców w Mgowie, Orłowie i Działowie. Podsumowano ubiegły rok i wykonanie zadań. Najwięcej wykonano ich w Działowie gdzie wybudowano sanitariaty w świetlicy i zorganizowana plac zabaw. Problemem do dalszego rozstrzygnięcia w tej wsi pozostaje zagospodarowanie 5 ciu stawów. Na gospodarowanie na dwóch z nich są chętni. Zebrani mieszkańcy uznali, iż gmina powinna stawy te wydzierżawić dla mieszkańców Działowa. Jednym z głównych problemów wszystkich tych wsi jest wykaszanie rozległych terenów zieleni jakie są w ich dyspozycji. Początkowe deklaracje mieszkańców (Dąbrówka, Płąchawy, Mgowo) przy podejmowaniu decyzji o tworzeniu boisk, terenów zielonych o utrzymywaniu tych terenów społecznym sumptem (także z funduszy wiejskich), są później przerzucane na gminę. Tak też było na zebraniu w Mgowie, gdzie szefowa Stowarzyszenia, mimo wcześniejszych deklaracji oświadczyła, iż od tego roku teren o który wcześniej za naszym pośrednictwem wnioskowano do Agencji Nieruchomości Rolnych, winien być wykaszany przez gminę. W tym tygodniu zaplanowano na czwartek zebranie w Bartoszewicach.

Marzec 2010. Odbyto naradę z sołtysami na której omówiono problemy przygotowania zebrań wiejskich w kwietniu br., wiosennego remontu dróg gruntowych, organizacji forum-spotkań rolników we wsiach; Błędowo, Nowa Wieś i Płużnicy. Zebrania wiejskie przeprowadzone zostaną w m-cu kwietniu br. Poświęcone będą ocenie wykonania zadań w sołectwach w ubiegłym roku i przyjęciu planu działań na 2010 r.

W naradzie uczestniczyli;

Mieczysław Zychowski z Pólka, Stanisław Michalski z Wiewiórek, Stefan Duma z Bielaw.

Szefowa ‘komunalki’ Małgorzata Lisewska, Marianna Tabor z Wieldządza, Alina Szyszka z Błędowa, Bożena Bartosiewicz z Dąbrówki, Grażyna Mittek z Płąchaw i Janusz Makówka z Bągartu.

Lucyna Michałowska z Uciąża, Jan Maćkiewicz z Płużnicy, Stanisław Lisewski z Ostrowa i Józef Boruta z Józefkowa.

Kierownictwo administracji gminnej; Jarosław Tylmanowski sekretarz, autor, pracownik ‘od organizacji społecznych’ Elżbieta Wiśniewska.

Na naradzie rozmawialiśmy o podziale funduszu wiejskiego na 2010 r. na co składają się; fundusz wiejski na utrzymanie majątku wsi (świetlice, przystanki, boiska) oraz fundusz remontowy na prowadzenie remontów i modernizacji. Łącznie było to ok. 100 000 zł na 20 wsi dzielonych demokratycznie na zebraniach wiejskich.

Rozmawialiśmy również o kwestiach;

– remontach dróg, które organizowaliśmy poprzez pracę równiarki, zakup materiałów; szlaki, wapniaka. Naprawy wykonywano przy udziale pracowników interwencyjnych.

– o dożynkach. Z tym były coraz większe problemy. Rolników coraz mniej, ludzie nie chcą pełnić ‘dożynkowych ról’, msze dożynkowe w pustym kościele, kosztów na ich organizację nie ma jak zapisać w budżecie, wszystko to staje się coraz bardziej sztuczne.

– obgadaliśmy organizację prac remontowych w poszczególnych wsiach,

– omówiliśmy zadania do strategia do LIDER [np. turystyka Ostrowo-Orłowo, Wieldządz; przebudowa ośrodka w Orłowie i prace nad jeziorem. Przebudowa w Błędowie centrum wsi i budowa stadionu sportowego w Nowej Wsi Król.

– rozliczaliśmy finansów sołeckich za 2009 rok,

– ustaliliśmy kalendarium imprez na 2010 r. między innymi; spotkanie osób samotnych.. w dniu 22 grudnia, spotkanie noworoczne 30 stycznia, zebrania forum rolników itp.

Po omówienia za i przeciw przyjęciu formalnego funduszu sołeckiego sołtysi postanowili nie przyjmować ‘nowego fundusz sołeckiego’, z następujących względów; zwiększy to znacznie biurokrację, spowoduje mniejszą elastyczność finansów wsi, a co najważniejsze spowoduje, iż za hipotetyczną dokładkę z budżetu państwa kolejny ‘cwaniacy’ uzyskają możliwości mieszania się i kontrolowania spraw wsi. Takie ‘inicjatywy’ centrali zwiększają i ograniczają zależności gmin od różnych ‘patronów’, a demokracja na wsi staje się iluzoryczna!

Zebrania wiejskie; przyjęto, iż będą się odbywać co najmniej raz w roku. Przyjęliśmy również, iż forum wiejskiej demokracji w codziennym zarządzaniu wsią będzie rada sołecka. W skład takiej rady wchodziło wybranych kilka osób na zebraniu wiejskim oraz radni z danego okręgu, oraz szefowie organizacji działających we wsi; strażacy, kobiet, młodzieży.

Np. w 2009 roku zakończyły się zebrania wiejskie w 15 sołeckich wsiach. Frekwencja na zebraniach była dobra. We wszystkich wsiach uchwalono rozliczenie funduszy i zadań za 2008 rok. Podejmowano uchwały o wydatkowaniu funduszy na utrzymanie świetlic i dróg gminnych, terenu wokół obiektów publicznych, organizacji życia kulturalnego we wsi itp. Zebrania odbywały się w okresie przedwiośnia, stąd też dużo uwagi poświęcono remontom dróg. Na kilka odcinków dróg, między innymi w Nowej Wsi, Błędowie, Bartoszewicach, trzeba było zastosować dodatkowe działania. Podjęto między innymi o zleceniu remontu drogi asfaltowej w Wiewiórkach i dofinansowaniu remontu na drodze powiatowej Kotnowo-Błędowo. Przebudowa i modernizacja obejmie również drogi gminne w Płąchawach i Wieldządzu.

Zdjęcia z zebrania w Nowej Wsi Królewskiej;

Prezydium zebrania; Autor, Jarosław Tylmanowski. Sołtys Leszek Ozorowski

IX. Wójtowie.

Aleksander Brükner podaje, iż słowo wójt „od łacińskiego advocatus (vox-głos), poprzez niemieckie Vogat pochodzi i wójt, co do nas na Ruś przyszedł z wysokiego urzędu miejskiego do wsi spadł”. Z reguły zostawał nim zasadźca (organizator) miasta, wsi działający w imieniu właściciela. Wójtem zostawało się też za zasługi wojskowe, tytułem rekompensaty za trud i nakłady tworzenia wsi, a także można było je nabyć w drodze umowy kupna. Wójt dziedziczny wyposażony był w grunty (do 10 łanów,1łan-17 ha), dom i zabudowania. Jego pożytkami były ponadto; zwolnienia celne, uprawnienia do budowy i eksploatowania obiektów przemysłowych (młyny, gorzelnie), użytkowania stawów, dochody z czynszów, kar sadowych itp. Wójt pełnił funkcje reprezentatywne, sądził, ścigał przestępców, wypełniał obowiązki wojskowe.

W XIV w. bogactwo i znaczenie wójtów stało się niewygodne dla mieszczan i właścicieli ziemskich (kościół, szlachta). Pojawiła się tendencja do likwidacji tego urzędu, najczęściej poprzez wykup wójtostw. Wójt był organizatorem miasta, był dziedziczny i nieusuwalny. Jako władza najwyższa, sprawował władzę sędziego w sprawach kryminalnych i cywilnych dotyczących mieszkańców. Otrzymywał pewien obszar ziemi, na którym mógł wybudować karczmę, młyn, kramu, folusze. To wszystko dawało dochody. Był osobą bogatą co było powodem zazdrości. Do niego należała organizacja jarmarków. Cały jego majątek zwano wójtostwem. Rada Miejska w późniejszym okresie była zainteresowana jego wykupem. Książę miał w nim swego zastępcę-administratora. Jego zadaniem było ściąganie czynszu, opłat z działek budowlanych, opłat targowych i jarmarcznych.

Później nazwa wójt, sołtys określały różne funkcje administracyjne, w różnych okresach używane.

W Polsce od 1935 roku, w miejsce paru wioskowych wójtostw, utworzono zbiorcze gminy. Na terenie dzisiejszej gminy Płużnica utworzono dwie gminy; Płużnica i Błędowo. W ich skład weszły okoliczne wsie. Na czele tych struktur stanęli wójtowie wybierani przez Radę Gminną.

Wójtowie gminy Płużnica i Błędowo w latach 1935-1939;

R a d k o w s k i Zygmunt, spotkałem pisownię ‘Ratkowski’ wójt gminy Płużnica w latach 1935-1939. Dzierżawca gospodarstwa rolnego w Czaplach, dzisiaj własność p. Strzyżewskich. Zginął w 1945 r. w niejasnych okolicznościach po aresztowaniu przez NKWD?

F r ą c k o w i a k Zygmunt, wójt gminy Błędowo w latach 1935-1939 emerytowany komisarz Policji, los nieznany.

Wójtowie gmin Płużnica i Błędowo w latach 1945-1950;

M o t a s Tomasz [1905-1979] wójt gminy Płużnica w latach 1945 tych. Rolnik z Płużnicy. Działacz społeczny.

D e t k o Stanisław, [1901-1960] wójt gminy Płużnica po 1945 r.

K o s e l a Antoni, wójt gminy Płużnica latach 50 tych.

G r ą d z k i Bernard, [1906-1998], wójt gminy Płużnica w latach 50 tych.

U r b a n Jan, wójt gminy Płużnica w latach 50 tych (?).

T u r a l s k i Franciszek, wójt gminy Błędowo po 1945 r.

M a ć k i e w i c z Stanisław [1900-1962] wójt gminy Błędowo w l. 50 tych.

J e l i ń s k i Wiktor [1907-1975] wójt gminy Błędowo w l. 50 tych.

K a m i ń s k i Franciszek [1915-1960] wójt gminy Błędowo w l. 50 tych.

W latach PRL w 1950 roku w miejsce wójta ustanowiono kolektywną funkcję prezydium na czele którego stał jego przewodniczący, natomiast w latach 1973-1989 w ówczesnych gminach ustanowiono jednoosobową ‘władzę’ naczelnika gminy.

Wójtowie gminy Płużnica od 1990 roku;

a/ wybierani przez Radę Gminy;

H o f f m a n n Grzegorz [1952-1990] wójt gminy od 1.10.1989 do 31.12.1990.

K a w s k i Leszek [ur.1960] wójt gminy od1.01.1991 do 29.10.1998.

S k o n i e c z k a Leszek [ur.1955] wójt gminy od 30.10.1998 do 19.11.2002.

b/wybierany w wyborach powszechnych od 2002;

M a r c i n k o w s k i Janusz [ur.1947] wójt gminy od 19.11.2002 do 3.12. 2010.

Wójtowie; Leszek Kawski (Fot. 1998r.), Lech Skonieczka (Fot. 1998r.), Janusz Marcinkowski (Fot.2003)

Korektę danych przeprowadzili sołtysi wsi, rady sołeckie gminy Płużnica Za okazaną pomoc w gromadzeniu materiałów do tego opracowania Serdecznie dziękuję!

Opracowanie to traktuje rzecz o samorządach do 2010 roku. Jakąś graniczną datę musiałem przyjąć, więc poza ten okres nie wychodzę. Podstawowy szkic tegoż opracowania, powstał w roku 2006. Nadal jednak chciałbym treść uzupełniać. Oczekuję chęci i wiedzy do uzupełnienia danych.

Kłopot stwarzają zdjęcia, a właściwie ich brak z dawniejszych czasów. Myślę jednak, iż przy wsparciu czytelników i kontynuacji poszukiwań może uda się, choćby w części uzupełnić! W moim kilku tysięcznym zbiorze posiadam zdjęcia znanego autorstwa i takie, gdzie ich ustalenia jest b. trudne. Generalnie w tym opracowaniu nie podawałem ich autorów, ale wiem iż starsze wykonywał Tadeusz Juszczyński z Wiewiórek, Kazimierz Taczyński z Dąbrówki, Mieczysław Kiszka z Uciąża. Pozyskane są zdjęcia z albumów Pflugów, Slaskich, Działowskich, Maćkiewiczów, Falęcikowskich, Szczepaników, Bagniewskich. Niektóre pozostaną anonimowe. Większość zdjęć z ostatnich lat są autorstwa Jarosława Tylmanowskiego i Mariusza Bartosika. Sporo zdjęć wykonałem własnoręcznie.

Płużnica, 2006-2014. Janusz Marcinkowski

————————————————————————–

Skróty instytucji i organizacji;

BS-Bank Spółdzielczy

GOK- Gminny Ośrodek Kultury.

GS-Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”.

GSR-Gminna Służba Rolna.

GZRKiOR-Gminny Związek Rolników Kółek i Organizacji Rolniczych.

KGW-Koło Gospodyń Wiejskich.

PGR-Państwowe Gospodarstwo Rolne

SKR-Spółdzielnia Kółek Rolniczych

SP-Szkoła Podstawowa.

UG-Urząd Gminny/Gminy

ZGR SKR-Zespołowe Gospodarstwo Rolne SKR w Wieldządzu.