Reich Kamili ostrowskie wątki rodzinne.
Opracowanie: Kamila Reich,Janusz Marcinkowski. Toruń-Plużnica 2015 r.
W historii wsi Ostrowo, wspomnianej po raz pierwszy w 1222 roku, przewinęło się wielu mieszkańców. I chociaż przykro o tym mówić, o istnieniu i o losie większości z nich nie pozostał żaden ślad. Poszukiwaniem takich rodzinnych śladów zajęła się Kamila Reich z Torunia, która wbrew przeciwnościom losu i zaniedbaniom ludzkim, starała się dotrzeć do informacji, które przypomną nam mieszkańców dawnego Ostrowa.
Poszukując wiadomości o swoich przodkach, w dalszych pokoleniach być może pochodzenia niemieckiego, pani Kamila zebrała parę ciekawych historii. Byłoby dobrze, aby zostały one umieszczone w opowieści o przeszłości wsi Ostrowo i przetrwały.
Kamila Reich jest córką Jerzego, urodzonego w Toruniu 21 stycznia 1958 r., wnuczką Władysława Reicha [*1928†2004], prawnuczką Józefa Reicha i praprawnuczką Jana Reicha z Ostrowa. Urodziła się 17 czerwca 1984 roku w Toruniu. Ukończyła toruńskie V LO oraz studia magisterskie na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Jej pasją są podróże i to właśnie między innymi pobyt w niemieckim mieście Freiburg natchnął ją, aby szukać prawdziwej genezy swego nazwiska Reich. Postanowiła sprawdzić od którego momentu i czy rzeczywiście w jej żyłach płynie niemiecka krew. Dało jej to impuls do podjęcia pracochłonnej i wnikliwej inwigilacji genealogicznej, wyszukiwania i łączenia wszelkich zapisanych faktów w urzędach stanu cywilnego, parafiach, diecezji toruńskiej oraz archiwum państwowym, związanych z jej przodkami. O podjęciu współpracy z autorem napisała: „Jako wieczny researcher odnalazłam w internecie stronę o historii Płużnicy, prowadzoną przez pana Janusza Marcinkowskiego, i tak nawiązała się nasza współpraca.” Współpraca, skutkująca wspólnym, niniejszym opracowaniem.
Kamila Reich starała się wyświetlić losy swoich przodków, których ślady wiodą do kilku wsi z dzisiejszej gminy Płużnica: Ostrowo, Orłowo i Czaple. Zgromadzony przez nią materiał i garść dorzuconych moich dociekań, ułożonych w całość, stanowi treść tego opracowania.
Dzisiejsza wieś Ostrowo znana jest z jeziora i plaży.
Założyciele rodziny Reich z Ostrowa:
Jan Reich z Ostrowa. Marianna Gołomska z Orłowa.
[*23.01.1860†28.05.1919] [*1.09.1864 zmarła 16.11.1933]
Ślub Jan i Marianna wzięli 30 września 1888 roku.
Dzieci Jana i Marianny Reich:
Józef Reich [*13.02.1890 ϯ14.02.1890] Urodził się i zmarł w Orłowie (powiat Wąbrzeźno). Żył 1 dzień. Zmarł po południu o godzinie 17tej.
Bolesław Reich [*27 .03. 1891 †26.01.1978] /żona Marzena Seroratka /Bolesław był kowalem z zawodu. Urodził się w Orłowie, w domu swoich dziadków Gołomskich o 20: 30. Miał dwie żony: pierwsza była Czeszką, ale zmarła, kiedy ich córki były jeszcze małe. Drugą żoną była Franciszka Naumow, kucharka. Bolesław brał z nią ślub 4 czerwca 1955 r. w Toruniu. W USC w Toruniu, jest adnotacja: „że do tej daty żadne z jego rodziców nie dożyło”. Świadkami na tym ślubie byli: Czesław Reich i Jan Grzeszkiewicz. Bolesław miał dwie córki: Rozalię i Emilię. Obie osiedliły się w Wielkiej Brytanii. Bolesław zmarł w Toruniu w Szpitalu Miejskim. Żył niecałe 87 lat. Był zameldowany w Toruniu przy ul. Kilińskiego 16.
Wacław Reich [*13.09.1892 †25.01.1963] /żona Rozalia z d. Zwolińska z Orłowa [8.09.1895†17.08.1990]/ Ślub wzięli 24 .01.1926 r. w USC w Płużnicy. Na ślubie świadkami byli: Czesław Reich – listonosz, w wieku 29 lat, zamieszkały w Czaplach i Teofil Zwoliński, lat 35, zamieszkały w Płużnicy, z kolei rodzice żony to Andrzej Zwoliński i Antonina Zwolińska, z domu Olszewska. Wacław był rzeźnikiem. Urodził się w Orłowie, u swoich dziadków Gołomskich o 20:00, a zmarł w Toruniu w Szpitalu Miejskim o 11: 30. Żył niecałe 71 lat. Mieszkał w Toruniu przy ul. Ogrodowej 6. Miał syna Zbigniewa.
Władysława Reich [*4.02.1895 ϯ23.02.1895] Urodziła się i zmarła w Ostrowie, w rodzicielskim mieszkaniu. Żyła 19 dni. Zmarła przed południem o godzinie 9tej.
Czesław Reich [*8.01.1897 ϯ26.01.1960] /żona Joanna/ Czesław urodził się w Ostrowie (powiat Wąbrzeźno) w mieszkaniu swoich rodziców o godzinie 17tej. Był listonoszem. Dokumenty potwierdzają jego późniejsze zamieszkanie w Czaplach. Potem przeniósł się do Torunia. Był tam zameldowany przy ul. Chrobrego 53 (kamienicy już nie ma, obecnie jest tam wiadukt). Czesław został świadkiem na ślubie u swojego brata Wacława w 1926 roku, a także na drugim ślubie u swojego brata Bolesława w 1955 r. Zmarł 26 stycznia 1960 roku w Toruniu w Szpitalu Miejskim o 14tej. Sakramentów udzielił ksiądz Biernat. Czesław żył 63 lata. Pogrzeb odbył się 29 stycznia 1960 roku w parafii Chrystusa Króla. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Wybickiego (aktualnie na jego miejscu pochowani są Ludwika i Władysław Reich, moi dziadkowie). Czesław umierał żonaty.
Józef Reich [*29.06.1898 †24.11.1980] /żona Helena Zeman [*21.02.1901 †1.06.1979]/ Józef urodził się w Ostrowie w mieszkaniu swoich rodziców o 17:30, osiedlił się w Toruniu przy ul. Lubickiej 23 b/1, gdzie po latach zmarł. Jest pochowany na cmentarzu przy ul. Wybickiego. Żył 82 lata. Miał jednego syna Władysława.
Brunon Reich [*3.10.1900 †27.11.1900] Urodził się i zmarł w Ostrowie w domu rodziców. Żył niecałe 8 tygodni.
* Synowie Reichów prawdopodobnie po 1945 r. [?] przenieśli się do Torunia. Wszyscy byli tam zameldowani.
Garść wiadomości o Janie i Mariannie Reich z Ostrowa.
Jan Reich; urodził się 23 stycznia 1860 roku we wsi Świecie/Osą (powiat Grudziądz). Był synem Józefa Reicha i Katarzyny. W jednym z dokumentów znajduje się wzmianka, iż Józef był stróżem nocnym w Królewskim Nowym Młynie (nazwa miejscowości z dokumentu!) w powiecie grudziądzkim.
Janowi Reichowi zdarzył się tragiczny przypadek. Postrzelił się nieumyślnie i wskutek tego zmarł w środę, 28 maja 1919 roku w wieku 59 lat, w swoim mieszkaniu w Ostrowie. Czy był to karabin, pistolet, fuzja, tego nie wiemy! Po postrzeleniu się żył jeszcze 3 godziny. Pogrzeb Jana odbył się 3 dni później 31 maja. Został pochowany na płużnickim cmentarzu przy kościele parafialnym. Śladów jego grobu nie udało się dotąd odnaleźć. Zgłoszenie o tragicznym zgonie Jana Reicha przedłożył wtedy w jeszcze pruskim urzędzie stanu cywilnego jego syn Wacław, który, jak z tego wynika, mieszkał w Ostrowie.
W świadectwie zawarcia ślubu brukarza Teofila Kowalskiego i Marianny Chrzanowskiej z Ostrowa w listopadzie 1897 roku, Jan Reich występuje jako świadek. Konkretnie zapisano, iż jest to: „właściciel posiadłości rentowej: Jan Reich, lat 37, zamieszkały w Ostrowie”. Działo się to w Cholewicach, dnia siódmego listopada 1897r.
Co należy rozumieć pod pojęciem: „właściciel posiadłości rentowej”, trudno dzisiaj konkretnie powiedzieć. Wtedy w 1897 roku od 4 lat nie było już w Ostrowie majątku ziemskiego. Ostatni jego właściciel Ignacy Chrzanowski dokonał podziału gruntów dla 20 parcelantów i sprzedawał je za pomocą banku. Mogło być tak, iż jednym z nabywców był 33 letni wówczas Jan Reich, który jak można domniemywać, samodzielną kołodziejską robotę rozpoczął po okresie terminowania, mając ponad 20 lat, czyli w połowie lat 80 tych. Z tego wynikałoby, iż pracował jeszcze w Ostrowie za istnienia majątku ziemskiego.
W Ostrowie Jan i jego żona Marianna Gołomska, zamieszkali razem prawdopodobnie od momentu ślubu w 1888 r.
Marianna Gołomska; urodziła się w Orłowie 1 września 1864 roku w rodzinie Franciszka i Antoniny Gołomskich. Zmarła 16 listopada 1933 r w miejscowości Czaple. W historii wsi Czaple odnajdujemy informację, iż w 1929 roku w skład rady wsi wchodził Czesław Reich. Z kolei przy akcie ślubu Wacława Reich jest wzmianka, że świadek Czesław Reich, jego brat, w 1926 roku mieszkał w Czaplach. Był to syn Marianny, u którego w cztery lata później zmarła.
W sprawie pisowni panieńskiego nazwiska pisze pani Kamila Reich, iż: „Jest pisane różnie. Moja ciocia przekazała informacje, że z domu Maria nazywała się Gołębska, natomiast w dokumentach można znaleźć: Golombska, Golomska i Gołomska”. Warto jednak w tej kwestii opierać się na kopii aktu ślubu, w którym oparto się z kolei na świadectwie chrztu Marianny, a który z niemieckiego przetłumaczony został na polski, przez dobrze znających ten język i tutejsze środowisko powojennych urzędników, a osobiście przez Antoniego Wacha, sekretarza gminy Płużnica w 1949 r.
Akt zawarcia małżeństwa Jana Reicha i Marianny Gołomskiej.
[Nie jest to oryginał, bowiem został on w roku 1949 przetłumaczony i przepisany po polsku przez urząd gminny w Płużnicy.]
Świadectwo Nr.1 Cholewice, dnia 30 września 1888 roku.
Przed niżej podpisanym urzędnikiem stanu cywilnego stawili się celem zawarcia związku małżeńskiego:
1. stanu wolnego, kołodziej Jan Reich, co do osobistości znany, katolickiego wyznania, urodzony 23 stycznia 1860 we wsi Świecie, pow. Grudziądz, zamieszkały w Ostrowie pow. Wąbrzeźno, syn żyjącego w Król. Nowymmłynie, pow. Grudziądz, stróża nocnego Józefa i Katarzyny urodzonej KORUZSKA / KORNASKA / KORNZSKA(?), małżonków Reich.
2. niezamężna Marianna Gołomska, co do osobistości uznana na podstawie przedłożonego świadectwa chrztu, katolickiego wyznania, urodzona 1 września 1864 r. w Orłowie, powiat Wąbrzeźno, zamieszkała w Orłowie, córka kołodzieja Franciszka i Antoniny urodzonej Masłowska, małżonków Gołomskich, zamieszkałych w Orłowie.
Jako świadkowie przybrani zostali i stawili się:
3. Kołodziej Jan Spadziński, co do osobistości znany w wieku 65 lat, zamieszkały w Cholewicach. 4. Kuczer Antoni Olszta, co do osobistości znany, w wieku 28 lat, zamieszkały w Cholewicach, powiat Wąbrzeźno.
Urzędnik stanu cywilnego w obecności świadków zwrócił się do każdego z narzeczonych z osobna z zapytaniem, czy wyrażają wolę zawrzeć związek małżeński. Skoro narzeczeni na pytanie to odpowiedzieli twierdząco, urzędnik stanu cywilnego orzekł, iż na mocy kodeksu cywilnego są oni odtąd prawnie skojarzonymi małżonkami.
Akt odczytano, przyjęto i podpisano, a przez narzeczoną z powodu nieumiejętności pisania, podkrzyżykowano.
Jan Reich +++ znaki ręczne Marianny Reich, urodzonej Gołomska.
Jan Spadziński Antoni Olszta.
Należy dodać, iż w tamtych czasach urząd stanu cywilnego był pełniony przez wyznaczonego przez władze pruskie mieszkańca, odpowiadającego określonym wymogom. Byli to nauczyciele, urzędnicy, gospodarze. Z aktu wynika, iż urzędnik stanu cywilnego w tym przypadku prowadził tą księgę w Cholewicach, chociaż majątek ten nie był ‘stolicą’ okręgu administracyjnego-wójtostwa, które mieściło się w Płużnicy.
Ostrowski, domniemany dom Reichów.
O ostrowskim domu – mieszkaniu Reichów wspomina Jan Isbrandt z Ostrowa, rocznik 1940. Zapamiętał to z rozmów, jakie kiedyś toczono w jego domu, kiedy koledzy ojca schodzili się na wieczorne pogaduszki i grę w karty. Reichowie mieli mieszkać w domu majątkowym, który przed wojną i po wojnie, aż do dzisiaj jest własnością rodziny Kwiatkowskich-Celmerów.
W jakim charakterze Reichowie mieszkali w domu w Ostrowie nie zostało przez nas do końca rozstrzygnięte. Kamila Reich uważa, iż: „ …jej pra pra babcia musiała tam jeszcze żyć do 1933 roku”. Jan Isbrandt jest pewien, iż mieszkali tu Reichowie, jak również tego, iż jeden z nich był listonoszem.
Dom w Ostrowie prawdopodobnie wraz z gospodarstwem kupił Antoni Kwiatkowski. To, że była to własność Kwiatkowskich, nie ulega wątpliwości. Jest jednak jeszcze inna możliwość, którą można by sprawdzić. Kwiatkowscy mogli kupić ten dom później, od Reichów w wiele lat po kupnie gospodarstwa, dla swojej córki Marty Kwiatkowskiej-Celmer.
Dom ten, jest to jeden z ostatnich stojących w prawie nie zmienionym stanie po byłych budynkach majątku Ignacego Chrzanowskiego w Ostrowie. Który z dziedziców Chrzanowskich stawiał ten dom nie wiadomo. Dom był w miarę normalnego ówczesnego „majątkowego” standardu i mieścił 4 mieszkania, które miały po jednej izbie, kuchni i komorze.
Budynek ten stoi przy samej drodze Płużnica-Ostrowo, co jeszcze raz podkreśla, przekazywane z pokolenia, na pokolenie wieści o jego majątkowym pochodzeniu. Budynki gospodarstw rolnych stawiano zazwyczaj dalej od głównej drogi na konkretnej parceli.
Przed wojną za władania Kwiatkowskich wynajmowali mieszkania różni ludzie. Po II wojnie w jednej części domu zamieszkali między innymi z rodzinami synowie ostrowskiego rybaka Balickiego: Marian i Władysław. Natomiast w drugiej części domu zamieszkała córka Kwiatkowskich: Marta, zamężna za Bronisławem Celmerem [*1907†1982] malarzem pokojowym. Mieli oni syna Jerzego, kawalera [1949-2011], który mieszkał tu do końca życia. Po śmierci Jerzego dom prawdopodobnie dziedziczy jego siostra Teresa, która od czasu do czasu do tego domu zagląda.
„Dom był w miarę normalnego ówczesnego „majątkowego” standardu i mieścił 4 mieszkania, które miały po jednej izbie, kuchni i komorze.”
Akt urodzenia Leokadii Golomskiej i Wincentego Golomskiego z Orłowa.
Kamila Reich prowadząc kwerendę rodzinną odnalazła jeszcze dwa akty urodzenia. Jeden: Leokadii córki kołodzieja z majątku Ślaskich w Orłowie: Józefa Golomskiego i jego żony Balbiny z domu Lisewskiej. Leokadia urodziła się w Orłowie, w powiecie wąbrzeskim, w rodzinie katolickiej 19 kwietnia 1895 r. o 16 tej. Natomiast jej brat: Wincenty Golomski urodził się 22 czerwca 1897 roku w Orłowie, w mieszkaniu swoich rodziców o 13tej.
Rodowód rodziny Reich…
