Karczewski Jan Płąchaw

Zebrałem i opracowałem w dużej mierze na podstawie materiałów, zdjęć otrzymanych od rodziny Jana Karczewskiego, jego córki Haliny Kowalskiej z Grudziądza.

Płużnica 2008 r. Janusz Marcinkowski

            Jan Karczewski (1901-1942), nauczyciel, kierownik szkoły w Płąchawach.

Z życia i pracy Jana Karczewskiego:

• 1901} w Montowie w powiecie lubawskim (dzisiaj powiat Nowe Miasto) w rodzinie robotniczej Teofila Karczewskiego 16 maja urodził się Jan przyszły nauczycieli i kierownik szkoły w Płąchawach. Jan miał liczne ; 4 braci Bernarda, Damazego, Józefa, Wincentego, Franciszka i siostrę Wandę. Rodzice Jana przenieśli się na Pomorze do Tucholi. Zamieszkali na ul. Krzywej 24.

• 1920} Jan jako uczeń i ochotnik brał udział w wojnie z bolszewikami. Służbę frontową pełnił od 20 lipca 1920 do 15 stycznia 1921r.

• 1924} w 1924 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Tucholi składając egzamin dojrzałości. Pracę nauczycielską rozpoczął w Unisławiu i Różnowie.

          Jan Karczewski z kolegą, nauczycielem z okolic Unisławia …… Nelke.

Poniżej list Jana Karczewskiego do Inspektora Szkolnego w Toruniu pisany jego  ręką.

• 1925) służba Jana Karczewskiego w III Plutonie Kompanii Nauczycielskiej Baonu Szkolnego w DOK VIII.

           Kompania Nauczycielska, drugi z prawej siedzi Jan Karczewski.

• 1930} od 1930 do 1939 r. kierował jednoklasową Publiczną Szkołą Powszechną w Płąchawach.

• 19 …} Z małżeństwa Jana i Stanisławy urodziły się trzy córki; J a d w i g a , H a l i n a  i  I r e n a. Córka Halina tak wspominała swego Ojca; „ Miał bardzo łagodny charakter. Życzliwy dla ludzi z którymi często się kontaktował…” Mieszkając w Płąchawach nie ograniczał się do pracy szkolnej. Działał w Związku Nauczycielstwa i w Związku Zachodnim. Lubił sport i muzykę na skrzypcach.

               Uczniowie i kierownik Jan Karczewski na tle dworu – szkoły w Płąchawach w l. 30 tych

• 1930} 30 lipca Jan Karczewski ukończył kurs dla nauczycieli w Toruniu z języka polskiego z tematami; „Epoka romantyczna w literaturze polskiej  oraz „ głosownia opisowa”. Kurs trwał 120 godzin. Wykłady prowadzili doktorzy z Lublina i Krakowa.

          Jedna z wycieczek szkolnych.

• 1938} w miesiącu lipcu od 4 do 16 uczestniczył w wakacyjny kursie „ wyrobu pomocy naukowych dla szkół I stopnia .” w tym samym roku wygłosił referat na konferencji dla nauczycieli kursów wieczorowych pod tytułem; „Metody pracy na kursach wieczorowych”.

W siedzibie gminy, w Błędowie urządzono „Święto sportu”, uczestniczyły w nim okoliczne szkoły z Błędowa, Dąbrówki, Gorynia, Płąchaw, Wieldządza i  i Wiewiórek. Wśród organizatorów był Jan Karczewski.

• 1938} zakończył się w Błędowie kurs dla ponad 70 przedpoborowych. Raport ze stanu wszystkich kursów złożył wice wójt Kacper Druch z Kotnowa. Wcześniej w szkoleniu wykładowców wzięli udział nauczyciele; Alojzy Ciepłuch z Błędowa, Jan Karczewski z Płąchaw i Leon Pronobis z Wieldządza.

• na zdjęciu poniżej świąteczne spotkanie towarzyskie u Omieczyńskich w Wiewiórkach w latach tuż przed wojną. Oprócz Omieczyńskich (z lewej) i ich synów są tu Karczewscy  i Samulewscy. Samulewski był kierownikiem spółkowej mleczarni w Wiewiórkach.

• 1938} odbyły się wybory do Sejmu. Lokalem była szkolna klasa w Błędowie. Przewodniczyli obwodowi wyborczemu; wójt Zygmunt Frąckowiak, Jan Karczewski kierownik szkoły z Płąchaw. W komisji wyborczej uczestniczyli; Jan Mittek z Płąchaw, Jan Domachowski i Józef Omieczyński kier. szkoły, obaj z Wiewiórek, Bolesław Maćkiewicz z Dąbrówki i błędowiacy; Andrzej Odbierzychleb, Franciszek Białowąs, Alojzy Ciepłuch (kier. szkoły ) i Jan Falęcikowski. Głosowało 59 % uprawnionych do głosowania. Z tej wymienionej lokalnej elity Polaków większość z nich została zamordowana przez hitlerowców lub zginęła w obozach; Jan Domachowski, Jan Karczewski, Józef Omieczyński, Bolesław Maćkiewicz, Andrzej Odbierzychleb, Jan Falęcikowski.

• Poniżej; spotkanie w Płąchawach? Od lewej: drugi Józef Omieczyński kierownik szkoły w Wiewiórkach, Jan Karczewski, ostatnia z prawej Hilde Omieczyńska-nauczycielka, wyznawczyni nazizmu, żona Józefa Omieczyńskiego z synem.

• na zdjęciu poniżej, na tle szkoły w Płąchawach zdjęcie w dniu przyjęcia komunijnego córek Jana Karczewskiego. wśród gości na pierwszym planie proboszcz błędowski ks. Bronisław Makowski. Gośćmi Karczewskich byli  głównie rodziny nauczycielskie; Omieczyńscy z Wiewiórek, Ciepłuchowie z Błędowa, Pronobisowie z Chełmna, Alojzy Lamparczyk z Płużnicy. Z dzieci, oprócz córek Karczewskich rozpoznajemy dwóch synów Omieczyńskich-rok 1939?

• 1939} Jan Karczewski po powrocie z kampanii wrześniowej aresztowany został w swym mieszkaniu szkolnym w Płąchawach i przewieziony do Chełmna, gdzie wraz z innymi był trzymany w kościele. Żona Stanisława próbowała prosić jednego „ważnego” Niemca o wstawiennictwo. Dał jej więc list polecający do dowództwa SS. W domu z siostrą Karczewskiego Wandą odkleiły kopertę w której ów „dobry Niemiec” pisał, aby aresztować ją wraz z dziećmi i wysłać wszystkich do obozu koncentracyjnego. Część ludzi z kościoła wywożono do Klamer na rozstrzelanie. Karczewskiego przeniesiono później do jakiejś piwnicy, gdzie żona Stanisława przez okno podawała mu jedzenie. Kiedy otrzymała informację, iż jeśli z wśród Niemców mieszkańców Płąchaw podpisze prośbę o zwolnienie chociażby dwu Niemców to męża wypuszczą. Próbowała-nie znalazł się ani jeden odważny i sprawiedliwy ! Jana wywieziono potem do toruńskich fortów. Potem było kilka miejsc więziennych i wreszcie 30 maja 1940 r. trafił do Mauthausen. Zarejestrowany został pod numerem 1060.

• „urzędowy” list Jana Karczewskiego z obozu koncentracyjnego z Mauthausen-Gusen do rodziny.

• 1942} 5 listopada urząd stanu cywilnego Mauthausen II Górny Dunaj powiadomił, iż ostatnio zamieszkały w Chełmnie n/Wisłą na ulicy Młyńskiej 7 nauczyciel Jan Karczewski, urodzony 16.05.1901 roku w Montowie pow. Lubawa zmarł tutaj dnia 31,10,1942 r. Według późniejszej relacji nauczyciela z sąsiedztwa? Lisewskiego zamordowano go na bloku 11.Ktoś inny wrócił po wojnie z obozu powiadał, iż Jana Karczewskiego topiono wielokrotnie w beczce z wodą za podniesienie leżącej marchwi i schowanie jej do kieszeni. Następnie kazano mu biegnąć torem kolejki, a z góry puszczono na niego wózek z kamieniami. Jeszcze żył kiedy wrzucono go na stos trupów. W roku 25 czerwca 1943 roku administracja obozu powiadomiła żonę Stanisławę Karczewską, iż pozostałe rzeczy po Janie Karczewskim nie podlegają wysyłce. Niemcy zwrócili jedynie złotą obrączkę Karczewskiego. Rodzina Karczewskich zapłaciła swój patriotyczny trybut, brat Jana Józef zginął w 1939 r. jako żołnierz w obronie Bydgoszczy.

• poniżej świadectwo zgonu Jana Karczewskiego w obozie koncentracyjnym.

• 1987} na froncie szkoły podstawowej w Płąchawach została odsłonięta wmurowana tablica poświęcona pamięci Jana Karczewskiego z następującym tekstem ; Pamięci Jana Karczewskiego, wielkiego patrioty i społecznika, działacza Związku Obrony Kresów Zachodnich i żołnierza kampanii wrześniowej, który został zamordowany przez hitlerowców w Mauthausen-Gusen 31.10.1942 r. „Społeczeństwo Płąchaw 1987 r.”

Z inicjatywą upamiętnienia Jana Karczewskiego wystąpił jego zięć Władysław Szczepański do mnie, pełniącego wówczas funkcję naczelnika gminy Płużnica. Powołano Komitet Organizacyjny wspólnie z wojewódzkimi instytucjami przygotował tą uroczystość, która odbyła się 30 października 1987 r. o godz. 10,oo. Na uroczystość przybyła Halina Kowalska córka zamordowanego. Ze względu na stan zdrowia nie mogła przyjechać jego żona Stanisława. Oprócz uczniów szkoły, nauczycieli, dyrektor Teresy Targońskiej stawili się przedstawiciele organizacji społecznych i politycznych. Okolicznościowe przemówienie oprócz Wł. Szczepańskiego wygłosił emerytowany nauczyciel z Uciąża, Mieczysław Kiszka więzień obozów koncentracyjnych, w tym również obozu Mauthasen – Gusen, gdzie został zamordowany Jan Karczewski. Odsłonięcia tablicy dokonała Halina Kowalska i prezes Kombatantów Czesław Frączek.

 

Płużnica, grudzień 2008 . Janusz Marcinkowski